Kwestie związane z obowiązkiem oceny ryzyka zawodowego na stanowiskach pracy, na których występują czynniki chemiczne zostały uregulowane w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (rozporządzenie). Zgodnie z par. 1 pkt 1 tego aktu, czynnikiem chemicznym jest każdy pierwiastek lub związek chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie, w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub jest albo nie jest wprowadzany do obrotu.

Natomiast zgodnie z par. 1 pkt 6 rozporządzenia, praca z udziałem czynnika chemicznego jest równoznaczna z każdą pracą, w której stosuje się lub zamierza się stosować czynnik chemiczny, w jakimkolwiek procesie, łącznie z jego wytwarzaniem, wszelkimi manipulacjami, przechowywaniem, transportem oraz usuwaniem w postaci odpadów i procesami przeróbki odpadów, a także wszelką działalność, która wynika z takiej pracy

 

MERITUM Bezpieczeństwo i higiena pracy

Józef Gierasimiuk, Jaromir Grabowski

Sprawdź  

Najpierw trzeba znaleźć czynniki stwarzające zagrożenie 

Pracodawca jest obowiązany do ustalenia, czy w środowisku pracy występuje czynnik chemiczny stwarzający zagrożenie oraz do dokonania i udokumentowania oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez ten czynnik. Zgodnie z par. 15 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2 lutego 2011 r., badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy wykonują akredytowane laboratoria. Także w przypadku rozpoczęcia przez pracodawcę nowej działalności z zastosowaniem czynnika chemicznego, prace można rozpocząć po ustaleniu, czy w środowisku pracy będzie występował czynnik lub czynniki chemiczne stwarzające zagrożenie, dokonaniu oceny ryzyka zawodowego wynikającego z obecności tego czynnika i podjęciu niezbędnych działań zapobiegawczych.

Sprawdź w LEX:

 

Należy sporządzić ocenę ryzyka zawodowego 

Ocenę ryzyka zawodowego sporządza się w formie pisemnej. Jej wyniki trzeba udostępniać lekarzowi sprawującemu profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Obowiązek ten wynika z par. 3 ust. 6 rozporządzenia. W ocenie ryzyka zawodowego należy uwzględnić:

  1. niebezpieczne właściwości czynnika chemicznego;
  2. otrzymane od dostawcy informacje dotyczące zagrożenia czynnikiem chemicznym oraz zaleceń jego bezpiecznego stosowania, w szczególności zawarte w karcie charakterystyki, o których mowa w odrębnych przepisach;
  3. rodzaj, poziom i czas trwania narażenia;
  4. wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń w środowisku pracy, jeżeli zostały ustalone;
  5. wartości dopuszczalnych stężeń w materiale biologicznym, jeżeli zostały ustalone;
  6. efekty działań zapobiegawczych;
  7. wyniki oceny stanu zdrowia pracowników, jeżeli została przeprowadzona;
  8. warunki pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem ilości tych czynników.

Czytaj w LEX: Rodzaje nakazów inspektora pracy z zakresu BHP oraz przypadki w których są wydawane >

Pracodawca jest obowiązany do uzyskania dodatkowej informacji od dostawcy czynnika chemicznego lub z innych dostępnych mu źródeł, jeżeli jest to niezbędne w celu dokonania oceny ryzyka zawodowego. Natomiast w przypadkach, gdy występuje narażenie na kilka czynników chemicznych, należy ocenić ryzyko stwarzane przez wszystkie z nich łącznie. Zgodnie z par. 3 ust. 4 rozporządzenia, ocena ryzyka zawodowego musi zawierać ocenę także tych rodzajów prac, w czasie których może wystąpić istotny wzrost narażenia. W szczególności chodzi o prace podczas remontów i napraw urządzeń oraz innych działań, które mogą mieć szkodliwy wpływ na bezpieczeństwo lub zdrowie pracowników, także w tych przypadkach, gdy podjęto wszelkie niezbędne środki zapobiegawcze.

 

Niewykluczona ponowna ocena ryzyka 

Par. 4 ust. 1 rozporządzenia wskazuje, że pracodawca jest obowiązany do ponownej oceny ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynnik chemiczny, jeżeli nastąpi zmiana w jego składzie, zmiana w procesie technologicznym lub postęp wiedzy medycznej dotyczącej oddziaływania tego czynnika na zdrowie ludzi.

Czytaj w LEX: Ocena ryzyka zdrowotnego wynikającego z zagrożeń chemicznych >

Ponadto ponowna ocena ryzyka powinna być przeprowadzona na wniosek lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Chodzi o sytuacje uzasadnione oceną stanu zdrowia pracowników, w szczególności w razie wystąpienia przekroczenia poziomu dopuszczalnej wartości biologicznej ołowiu we krwi pracownika.

Czytaj także: Obowiązki kadry kierowniczej w aspekcie bhp >>>

 

Ryzyko należy eliminować lub chociaż ograniczać 

Ryzyko zawodowe wynikające z pracy z czynnikiem chemicznym stwarzającym zagrożenie należy eliminować lub ograniczać do minimum zgodnie z ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności przez:

  1. właściwe zaprojektowanie i organizację pracy w miejscu pracy;
  2. dostarczenie odpowiedniego wyposażenia dla prac z czynnikami chemicznymi oraz stosowanie procedur utrzymania ruchu, które zapewniają ochronę zdrowia i bezpieczeństwo pracowników w miejscu pracy;
  3. zmniejszanie do minimum liczby pracowników narażonych lub którzy mogą być narażeni na czynniki chemiczne w miejscu pracy;
  4. zmniejszanie do minimum czasu i poziomu narażenia na czynnik chemiczny;
  5. odpowiednią higienę miejsca pracy;
  6. zmniejszanie do minimum ilości czynnika chemicznego wymaganego w procesie pracy;
  7. stosowanie właściwych procedur pracy, w tym procedur lub instrukcji bezpiecznego obchodzenia się z czynnikiem chemicznym stwarzającym zagrożenie i odpadami zawierającymi taki czynnik oraz procedur ich przechowywania i transportu w miejscu pracy;
  8. właściwe stosowanie urządzeń i sprzętu w pracach z czynnikiem chemicznym, zapewniające bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników.

Działania te powinny uwzględniać zmieniające się warunki pracy, a ich celem powinna być ciągła poprawa tych warunków.

Czytaj w LEX: Obowiązek współdziałania z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy >

W przypadku, gdy rodzaj prowadzonej przez pracodawcę działalności na to pozwala, preferowanym działaniem, podejmowanym w celu wyeliminowania lub ograniczenia ryzyka, powinno być unikanie stosowania czynnika chemicznego stwarzającego zagrożenie, poprzez zastąpienie go czynnikiem chemicznym lub procesem, który w warunkach jego stosowania nie stwarza zagrożenia lub stwarza mniejsze zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników. Natomiast jeśli charakter prowadzonej działalności nie pozwala na podjęcie takich działań, pracodawca ma obowiązek ograniczyć ryzyko do minimum przez zastosowanie środków oraz działań ochronnych i zapobiegawczych, odpowiednich do wyników oceny ryzyka zawodowego.

Zobacz procedurę w LEX: Identyfikacja zagrożeń i ocena ryzyka zawodowego >

Działania i środki służące wyeliminowaniu ryzyka zawodowego lub jego ograniczeniu do minimum należy podejmować w następującej kolejności poprzez:

  1. wyeliminowanie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie procesów pracy i kontrolę techniczną oraz stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów;
  2. ograniczenie uwalniania do środowiska pracy stwarzającego zagrożenie czynnika chemicznego poprzez właściwe projektowanie i właściwą organizację procesów pracy, stosowanie odpowiedniego wyposażenia i materiałów oraz systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz ustalenie sposobów rejestracji nieprawidłowości i metod ich usuwania;
  3. stosowanie środków ochrony zbiorowej u źródła powstawania zagrożenia, takich jak na przykład odpowiednia wentylacja, i odpowiednie działania organizacyjne;
  4. stosowanie środków ochrony indywidualnej, jeżeli zagrożeniu nie można przeciwdziałać w inny sposób.

Czytaj w LEX: Rękawice robocze chroniące przed zagrożeniami czynnikami chemicznymi i biologicznymi >

W przypadku gdy pomiary stężeń czynnika chemicznego, wykonane zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy, wykażą przekroczenie wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń, pracodawca ma obowiązek niezwłocznie podjąć działania i środki mające na celu zlikwidowanie przekroczeń zgodnie z ogólnymi przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy i przepisami rozporządzenia.

Czytaj w LEX: Odzież chroniąca przed czynnikami chemicznymi >

 

Pracodawca musi zapewnić ochronę przez zagrożeniami  

Pracodawca musi zapewnić ochronę pracowników przed zagrożeniami wynikającymi z fizykochemicznych właściwości czynnika chemicznego. W tym celu podejmuje, na podstawie wyników oceny ryzyka zawodowego, techniczne lub organizacyjne działania i środki zmierzające do bezpiecznego stosowania czynnika chemicznego stwarzającego zagrożenie np. wybuchem lub pożarem. W takiej sytuacji pracodawca powinien podjąć, w kolejności określonej poniżej, działania i środki zmierzające do:

  1. zapobieżenia obecności w miejscu pracy substancji palnych w stężeniu stwarzającym zagrożenie lub substancji chemicznie niestabilnych, w ilościach stwarzających zagrożenie wybuchem lub pożarem;
  2. usunięcia źródeł zapłonu, które mogą spowodować pożar lub wybuch, oraz wyeliminowania warunków, które mogą powodować, że substancje chemicznie niestabilne mogą wywołać szkodliwe skutki fizyczne;
  3. ograniczenia skutków dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w przypadku pożaru lub wybuchu substancji palnych, substancji chemicznie niestabilnych lub ich mieszanin.

W przypadku obecności w miejscu pracy czynnika chemicznego stwarzającego zagrożenie wypadkiem lub awarią pracodawca ma obowiązek określić i wdrożyć procedury działania. Tak, aby zapewnić bezpieczeństwo i chronić zdrowie pracowników. Procedury te, muszą także obejmować powtarzane okresowo ćwiczenia ratownicze, zapewnienie odpowiednich środków i urządzeń ratowniczych oraz zasady udzielania pierwszej pomocy poszkodowanym.

Czytaj w LEX: Wentylacja w pomieszczeniach pracy z czynnikami chemicznymi >

 

Wypadek i awaria wymaga wdrożenia procedur 

W razie wystąpienia wypadku lub awarii, pracodawca natychmiast informuje o tym pracowników i podejmuje działania w celu ograniczenia skutków tych zdarzeń. W obszarze, w którym doszło do wystąpienia takiego zdarzenia, pracodawca powinien niezwłocznie wdrożyć procedury, o których mowa powyżej. Natomiast praca w tych miejsca jest dozwolona tylko pracownikom niezbędnym i upoważnionym. Pracodawca musi im zapewnić odpowiednie do zagrożenia środki ochrony indywidualnej (np. odzież ochronną, sprzęt ochrony dróg oddechowych) oraz inny niezbędny sprzęt i wyposażenie ochronne, które powinno być używane aż do momentu usunięcia zagrożenia. Ponadto na obszarze wystąpienia wypadku lub awarii zabronione jest przebywanie osobom bez odpowiednich do zagrożenia środków ochrony indywidualnej oraz innego niezbędnego sprzętu.

Czytaj w LEX: Kontrola pomieszczeń pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia >

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.