Czy pracodawca może wprowadzić dyżury pracowników służby bhp?

Pytanie pochodzi z publikacji Serwis BHPZakład pracy pracuje na 3 zmianach. Służba bhp pracuje tylko na 1 zmianie (od 8 do 16). W nocy może dojść do wypadku zbiorowego lub śmiertelnego. Pracodawca ma obowiązek podjąć natychmiastowe działania.Jak rozwiązać problem dyżurów (gotowości do podjęcia pracy, wynagrodzenia), jeżeli tę gotowość można pełnić tylko 2 godziny po zakończeniu pracy?Pracownik nie ma obowiązku odbierać telefonów po zakończeniu pracy.Jak to rozwiązać w umowie?Czy sama nazwa służba bhp oznacza, że zawsze musimy podjąć działania bez względu na porę dnia?

Odpowiedź:

Przepisy bhp nie nakładają na pracodawcę obowiązku zapewnienia obecności służby bhp podczas wszystkich zmian roboczych, lecz podjęcia określonych działań wynikających z postępowania powypadkowego (np. zabezpieczenie miejsca zdarzenia, zawiadomienie właściwego inspektora pracy i prokuratora). Obowiązek ten może zostać spełniony przez inną osobę, pozostającą na danej zmianie roboczej (np. kierownika, mistrza, brygadzistę itp.).

Pracodawca ma prawo wprowadzić pełnione w domu dyżury pracowników służby bhp, przy czym czas ich pełnienia nie może naruszać prawa pracowników do odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Uzasadnienie

Zasady tworzenia, organizacji, działania, uprawnień i kwalifikacji służby bhp określają art. 237¹¹ ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.) – dalej k.p. oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) – dalej r.s.b.h.p.

Zgodnie z art. 237¹¹ § 1 k.p. obowiązek utworzenia służby bhp (zatrudnienie co najmniej jednego etatowego pracownika w wyodrębnionej komórce organizacyjnej) powstaje w momencie zatrudnienia więcej niż 100 pracowników. Służba bhp pełni funkcje doradcze i kontrolne w zakresie bhp, poprzez realizację zadań określonych w § 2 ust. 1 r.s.b.h.p. Z omawianych ani żadnych innych przepisów nie wynika, aby pracodawca było zobligowany do zapewnienia obecności służby bhp na wszystkich zmianach roboczych.

Wiele sytuacji, jakie się zdarzają w zakładzie pracy i które w mniejszym lub większym stopniu związane są z koniecznością podjęcia działań przez pracownika służby bhp może wydarzyć się podczas nieobecności tego pracownika. Nie oznacza to jednak, że musi on niezwłocznie (np. w środku nocy) pojawić się w zakładzie pracy i takie działania podjąć, bowiem z większością z nich można spokojnie poczekać do rana, tj. do rozpoczęcia pracy przez służbę bhp.

Posłużmy się przykładem wypadku zbiorowego czy śmiertelnego. Przepisy art. 234 § 2 k.p. obligują pracodawcę do niezwłocznego zawiadamiania właściwego okręgowego inspektora pracy i prokuratora o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy. Nie wskazują one jednak, że takie działania musi podjąć pracownik służby bhp. Wystarczy w wewnętrznej procedurze określić sposób postępowania na wypadek takich sytuacji i wskazać w niej osoby odpowiedzialne za podjęcie określonych działań (właśnie powiadomienia ww. organów, zabezpieczenia miejsca wypadku, maszyny czy urządzenia itp.). Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy przeprowadzone w trybie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 105, poz. 870), może natomiast zostać wstrzymane do rana, kiedy to pojawi się w pracy zakładowy behapowiec.

Pracodawca, który czułby się pewniej wiedząc, że w każdej chwili może wezwać pracownika służby bhp do zakładu pracy może wprowadzić obowiązkowe dyżury i zobowiązać pracowników do pozostawania w gotowości do pracy poza normalnymi godzinami pracy. Jeżeli będą oni pełnili takie dyżury w domu, zgodnie z art. 151⁵ § 3 k.p., pracodawca nawet nie będzie musiał im za nie płacić. Trzeba jednak zaznaczyć, że zgodnie z art. 151⁵ § 2 k.p. pomimo tego, że czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli pracownik nie wykonuje w jego trakcie pracy, to czas jego pełnienia nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku dobowego (co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku w każdej dobie) i tygodniowego (co najmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku, obejmującego co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego).

Takie rozwiązanie jest zbyteczne, bowiem opracowanie i wdrożenie wewnętrznych procedur określających tryb postępowania w awaryjnych sytuacjach pozwoli na rozwiązanie rzekomego „problemu” braku pracownika służby bhp na danej zmianie roboczej.

Maciej Ambroziewicz, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP

Odpowiedzi udzielono: 25 marca 2015 r.