Czy pracodawca ma prawo nakazać pracownikowi wykonanie testu trzeźwości przy pomocy alkomatu, który jest na wyposażeniu zakładu pracy?
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) nakłada na pracodawcę odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. W ramach tej odpowiedzialności pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracodawca jest zobowiązany między in. do: organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz do zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepis art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.) – dalej u.p.a., nakłada na pracodawcę obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości. Uprawnienia kierownika zakładu pracy (pracodawcy) służą również organowi nadrzędnemu nad danym zakładem pracy oraz organowi uprawnionemu do przeprowadzenia kontroli zakładu pracy. Jednocześnie art. 44 u.p.a. stanowi, że ten, kto wbrew szczególnemu obowiązkowi nadzoru dopuszcza się do sprzedawania, podawania lub spożywania napojów alkoholowych na terenie zakładu pracy, jak również powziąwszy wiadomość o sprzedaniu, podawaniu lub spożywaniu na terenie zakładu pracy takich napojów nie podejmie prawem przewidzianego postępowania, podlega karze grzywny.
Pracownik, który znajduje się w stanie nietrzeźwości stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa pracy innych pracowników, jak również dla własnego bezpieczeństwa. W związku z tym, pracodawca powinien odsunąć go od wykonywania pracy lub nawet nie wpuścić tego pracownika na teren zakładu pracy, o czym mówią przepisy k.p. oraz u.p.a. Powinien, zatem w jakiś sposób potwierdzić swoje przypuszczenia, co do stanu nietrzeźwości pracownika. Może to zrobić poddając pracownika podejrzanego o nietrzeźwość testowi na alkomacie będącym na wyposażeniu zakładu pracy. Jednak nie ma przepisu zobowiązującego pracownika do poddania się takiemu testowi. W takim przypadku pracodawca powinien sporządzić protokół z zajścia, może wezwać policję lub skierować pracownika na badanie krwi. Za wykonanie badania płaci pracodawca, gdy badanie wykluczy nietrzeźwość pracownika i odpowiednio, za badanie płaci pracownik w przypadku stwierdzenia jego nietrzeźwości.
Uwagi
Przykłady orzeczeń sądowych w tej sprawie:
1)
Wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2000 r., I PKN 589/99, OSNP 2001, nr 18, poz. 557 - z art. 17 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.) wynika, że pracodawca, który nie dopuścił pracownika do pracy, ma obowiązek umożliwić mu wykazanie trzeźwości przez badanie krwi.
2)
Wyrok SN z dnia 15 października 1999 r., I PKN 309/99, OSNP 2001, nr 5, poz. 147 - uzasadnione okolicznościami polecenie udania się na komisariat policji w celu zbadania stanu trzeźwości pracownika nie narusza jego godności.
3)
Wyrok SN z dnia 24 maja 1985 r., I PRN 39/85, OSNC 1986, nr 1-2, poz. 23) - w ocenie Sądu Najwyższego z reguły trzeźwy pracownik nie ma interesu w tym, aby odmówić poddania się badaniu na obecność alkoholu w organizmie.
Kazimierz Kościukiewicz
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) nakłada na pracodawcę odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy. W ramach tej odpowiedzialności pracodawca jest zobowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Pracodawca jest zobowiązany między in. do: organizowania pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz do zapewnienia przestrzegania w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Przepis art. 17 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.) – dalej u.p.a., nakłada na pracodawcę obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po użyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości. Uprawnienia kierownika zakładu pracy (pracodawcy) służą również organowi nadrzędnemu nad danym zakładem pracy oraz organowi uprawnionemu do przeprowadzenia kontroli zakładu pracy. Jednocześnie art. 44 u.p.a. stanowi, że ten, kto wbrew szczególnemu obowiązkowi nadzoru dopuszcza się do sprzedawania, podawania lub spożywania napojów alkoholowych na terenie zakładu pracy, jak również powziąwszy wiadomość o sprzedaniu, podawaniu lub spożywaniu na terenie zakładu pracy takich napojów nie podejmie prawem przewidzianego postępowania, podlega karze grzywny.
Pracownik, który znajduje się w stanie nietrzeźwości stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa pracy innych pracowników, jak również dla własnego bezpieczeństwa. W związku z tym, pracodawca powinien odsunąć go od wykonywania pracy lub nawet nie wpuścić tego pracownika na teren zakładu pracy, o czym mówią przepisy k.p. oraz u.p.a. Powinien, zatem w jakiś sposób potwierdzić swoje przypuszczenia, co do stanu nietrzeźwości pracownika. Może to zrobić poddając pracownika podejrzanego o nietrzeźwość testowi na alkomacie będącym na wyposażeniu zakładu pracy. Jednak nie ma przepisu zobowiązującego pracownika do poddania się takiemu testowi. W takim przypadku pracodawca powinien sporządzić protokół z zajścia, może wezwać policję lub skierować pracownika na badanie krwi. Za wykonanie badania płaci pracodawca, gdy badanie wykluczy nietrzeźwość pracownika i odpowiednio, za badanie płaci pracownik w przypadku stwierdzenia jego nietrzeźwości.
Uwagi
Przykłady orzeczeń sądowych w tej sprawie:
1)
Wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2000 r., I PKN 589/99, OSNP 2001, nr 18, poz. 557 - z art. 17 ustawy z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230 z późn. zm.) wynika, że pracodawca, który nie dopuścił pracownika do pracy, ma obowiązek umożliwić mu wykazanie trzeźwości przez badanie krwi.
2)
Wyrok SN z dnia 15 października 1999 r., I PKN 309/99, OSNP 2001, nr 5, poz. 147 - uzasadnione okolicznościami polecenie udania się na komisariat policji w celu zbadania stanu trzeźwości pracownika nie narusza jego godności.
3)
Wyrok SN z dnia 24 maja 1985 r., I PRN 39/85, OSNC 1986, nr 1-2, poz. 23) - w ocenie Sądu Najwyższego z reguły trzeźwy pracownik nie ma interesu w tym, aby odmówić poddania się badaniu na obecność alkoholu w organizmie.
Kazimierz Kościukiewicz