Lekarz medycyny pracy po okresowym badaniu lekarskim wpisuje na zaświadczeniu dopuszczającym pracownika do pracy zalecenie: okulary do stałego noszenia - czy pracodawca powinien wymagać, a nawet kontrolować przestrzeganie tego zalecenia? Co zrobić, jeśli pracownik stwierdza, że mu przeszkadzają? Czy brak okularów, jeśli były zalecone, w przypadku kiedy pracownik ulegnie wypadkowi, może być uznany za przyczynę wypadku? Co zrobić, jeśli pracownik oznajmia, że nosi szkła kontaktowe?
Zgodnie z art. 211 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p., przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich.
Osoba kierująca zgodnie art. 212 k.p. jest obowiązana:
a) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
b) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
W stosunku do pracownika, który nie stosuje się do zaleceń lekarza, może być stosowana odpowiedzialność porządkowa.
Pracodawca może ukarać pracownika karą upomnienia lub nagany za nieprzestrzeganie przez niego ustalonych w zakładzie:
- organizacji i porządku w procesie pracy,
- przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
- przepisów przeciwpożarowych (art. 108 § 1 k.p.).
Pracodawca może również zastosować wobec pracownika karę pieniężną za nieprzestrzeganie:
- przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
- przepisów przeciwpożarowych,
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
- stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości,
- spożywanie alkoholu w czasie pracy (art. 108 § 2 k.p.).
Pracodawca może zastosować karę w ciągu 2 tygodni od momentu powzięcia wiadomości o naruszeniu przez pracownika jego obowiązków i przed upływem 3 miesięcy od ich naruszenia. Przed nałożeniem kary pracodawca musi wysłuchać wyjaśnień pracownika (art. 109 § 1 k.p.).
Pracodawca jest zobowiązany poinformować pracownika w formie pisemnej o zastosowanej karze, a zawiadomienie takie musi zawierać:
- rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych,
- datę dopuszczenia się przez pracownika naruszenia,
- informację o prawie zgłoszenia przez ukaranego pracownika sprzeciwu, a także o terminie jego wniesienia (art. 110 k.p.).

Zawinione zachowanie pracownika może być potraktowane nawet jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracownika. Podstawowym obowiązkiem pracownika zgodnie z art. 100 § 1 k.p. jest o wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Zgodnie z przepisem § 2 pkt 3 k.p. pracownik jest obowiązany w szczególności przestrzegać przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów przeciwpożarowych.
Konsekwencją ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracownika może być zwolnienie dyscyplinarne. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 k.p.).
Potwierdzeniem naruszania przepisów w tej dziedzinie jest wyrok SN z dnia 16 listopada 2000 r., I PKN 44/00, OSNAPiUS 2002, nr 10, poz. 239 - "Stosowanie się do wskazań lekarskich należy do obowiązków pracownika, których zlekceważenie może skutkować nie tylko pogorszeniem zdrowia samego pracownika, ale również poniesieniem określonych strat przez pracodawcę. Podkreślił to Sąd Najwyższy, wskazując, że podjęcie przez pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby czynności zarobkowych sprzecznych ze wskazaniami lekarskimi nie jest wykonywaniem obowiązku troski o dobro zakładu pracy nawet wtedy, gdy pracodawca, bez swojej wiedzy i zgody, uzyskał przy okazji korzyść majątkową. Przejawem troski pracownika niezdolnego do pracy wskutek choroby o dobro zakładu pracy jest stosowanie się do wskazań lekarskich i powstrzymywanie się od wykonywania czynności mogących przedłużyć jego nieobecność w pracy - art. 211 pkt 5 kp w związku z art. 100 § 2 pkt 3 kp."
W przypadku, gdy pracownik ulegnie wypadkowi brak okularów może być nie tylko przyczyna zewnętrzną wypadku ale również może pozbawić pracownika świadczeń z tytułu wypadku przy pracy.
Zespół powypadkowy w protokole ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy w pkt 5 stwierdza (lub nie stwierdza), że wyłączną przyczyną wypadku było udowodnione naruszenie przez poszkodowanego przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Zapisy te, mają związek z art. 21 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 163, poz. 1322). W przypadku ich stwierdzenia wykluczają prawo poszkodowanego do świadczeń odszkodowawczych. Stwierdzając powyższe należy uzasadnić i wskazać dowody stanowiące podstawę takiego stwierdzenia,
Na dzień dzisiejszy nie ma przepisów, które by zabraniały noszenia szkieł kontaktowych zamiast okularów o ile ten stan rzeczy nie koliduje z przepisami BHP np. przy urządzeniach gdzie wymagane są okulary ochronne np. szlifierka.

Roman Majer