Czy ładowaczy odpadów komunalnych należy zaliczyć do pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach?
Czy należy zwiększyć odpis z ZFŚS?

Za prace w szczególnych warunkach można uznać prace ładowaczy odpadów komunalnych, jeżeli te prace wiążą się z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym.
Odpis podstawowy w wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na jednego pracownika jest uzależniony od uznania pracownika za wykonującego prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze - w rozumieniu przepisów o emeryturach pomostowych (art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 z późn. zm.).

Według art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) - dalej u.e.p., prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Są to prace związane z czynnikami ryzyka wymienionymi w art. 3 ust. 2 u.e.p.
Za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, odpowiednie prace (odpowiednio art. 3 ust. 4 i 5 u.e.p.).
Definicje pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 i 4 u.e.p.) odsyłają do wykazów zamieszczonych w załącznikach do ustawy.

Załącznik 1 pkt 38 "Wykaz prac w szczególnych warunkach" wskazuje "prace przy wywozie nieczystości stałych i płynnych oraz prace na wysypiskach i wylewiskach nieczystości związane z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym". Praca ta musi więc przede wszystkim wiązać się z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym jako czynnikiem ryzyka. Z art. 3 ust. 2 pkt 2 lit. c u.e.p. wynika, że chodzi o rodzaj pracy w szczególnych warunkach determinowanych procesami technologicznymi (a więc mający charakter obiektywny, niezależny od zachowania pracowników lub pracodawcy) powodujący w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny u mężczyzn - powyżej 8400 kJ, a u kobiet - powyżej 4600 kJ. Te okoliczności powinien ustalić pracodawca i od tego uzależnione jest uznanie tego rodzaju pracy za pracę w szczególnych warunkach, a w konsekwencji wykonanie obowiązków wynikających z ustawy o emeryturach pomostowych.

Wobec tego, że w ustawie nie zdefiniowano pojęcia nieczystości należy odwołać się do wykładni funkcjonalnej (uciążliwości pracy przy nieczystościach) i postanowień innych ustaw, również ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251 z późn. zm.). O odpadach komunalnych jest również mowa w art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 z późn. zm.). W związku z tym wydaje się, że odpady komunalne są nieczystościami w rozumieniu u.e.p. Równie ważne jest zawarte w przepisie zastrzeżenie, że pracownik ma być zatrudniony "bezpośrednio" przy pracy danego rodzaju.
W związku z powyższym, jeżeli te prace wiążą się z bardzo ciężkim wysiłkiem fizycznym, prace ładowaczy odpadów komunalnych można uznać za prace w szczególnych warunkach i w związku z tym zastosować odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych w wysokości 50% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego.
Dorota Dzienisiuk