Czy istnieją wymagania prawne dotyczące gorących powierzchni?

Przykładowo, we Francji przy temperaturze powyżej 70°C wymaga się stosowania dodatkowych rękawic, przy przekroczeniu 80°C - dodatkowa izolacja.
W przepisach prawa polskiego brak szczegółowych wymagań co do gorących powierzchni, przy których wymagane jest użycie zabezpieczeń. W celu ustalenia takich wymagań można posiłkować się rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) - dalej r.b.h.p., dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2006/95/WE dnia 12 grudnia 2006 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do sprzętu elektrycznego przewidzianego do stosowania w określonych granicach napięcia (Dz. Urz. WE L 374 z 27.12.2006, s. 10) – dalej dyrektywa 2006/95/WE lub normami: PN-EN ISO 13732-1:2006: Ergonomia środowiska termicznego – Metody oceny reakcji człowieka na dotknięcie powierzchni - Część 1: Powierzchnie gorące oraz PN-EN 563:2001 Maszyny - Bezpieczeństwo - Temperatury dotykanych powierzchni - Dane ergonomiczne do ustalania granicznych wartości temperatury gorących powierzchni.
Maszyny lub inne urządzenia elektryczne często rozgrzewają się podczas użytkowania. Niektóre części wyrobów muszą rozgrzać się do wysokiej temperatury, aby urządzenie spełniało swoją funkcję. Inne części rozgrzewają się na skutek przewodnictwa cieplnego, stwarzając zagrożenie poparzeniem dla użytkowników, jeśli zostaną przypadkowo dotknięte.
Źródłami ciepła, które mogą powodować niebezpieczeństwo poparzenia w środowisku pracy są m.in.:
·gorące powierzchnie o temperaturze powyżej progu oparzenia,
·gorące przedmioty znajdujące się w otoczeniu człowieka,
·urządzenia energetyczne ponad 60°C,
·źródła promieniowania jonizującego,
·niezabezpieczone źródła promieniowania ultrafioletowego, podczerwonego, laserowego oraz elektromagnetycznego,
·niewłaściwy transport substancji żrących i parzących.

Poparzenie to trwałe uszkodzenie części miękkich organizmu człowieka na skutek bezpośredniego działania (najczęściej w krótkim czasie) skrajnych (wysokich lub niskich) temperatur, skoncentrowania różnego rodzaju energii oraz substancji chemicznych, głównie żrących i parzących. W zależności od ciężkości, oparzenia dzieli się na 3 stopnie:
·oparzenia powierzchniowe – całkowitemu uszkodzeniu ulega naskórek, bez uszkodzenia bulek włosowych, gruczołów łojowych i potowych.
·oparzenie głębokie – zniszczona zostaje znaczna część· skóry z gruczołami łojowymi i płytko położone części mieszków włosowych i gruczołów potowych,
·oparzenie całkowite – zniszczona cała warstwa skóry.
Do oceny ryzyka oparzenia spowodowanego przez gorącą powierzchnię potrzebna jest znajomość takich czynników jak: temperatura powierzchni, materiał powierzchni, bezwładność cieplna materiału, czas trwania kontaktu skóry z powierzchnią.
Ryzyko oparzenia można ocenić, mierząc temperaturę powierzchni i porównując ją z ustalonymi progami oparzenia (próg oparzenia to temperatura powierzchni, określająca granicę między brakiem oparzenia a oparzeniem powierzchniowym skóry, spowodowanym jej kontaktem z powierzchnią o tej temperaturze – przy ustalonym czasie trwania kontaktu).
Normą dotyczącą gorących powierzchni jest PN-EN ISO 13732-1:2006 Ergonomia środowiska termicznego -- Metody oceny reakcji człowieka na dotknięcie powierzchni - Część 1: Powierzchnie gorące zawiera dane dotyczące progów oparzenia, metody oceny ryzyka oparzenia, wytyczne dotyczące środków ochronnych oraz wytyczne dotyczące ustalania granicznych wartości temperatury. Progi oparzenia:
·metal o gładkiej powierzchni – od 67 do 73°C,
·ceramika, szkło, kamień – od 84 do 90°C,
·tworzywa sztuczne – od 91 do 99°C,
·drewno – od 128 do 155°C.

Zakresy wartości progów oparzenia dla powierzchni metalu z różnymi pokryciami, a także dla innych materiałów znajdują się w normie PN-EN ISO 13732-1:2006.
Kolejną z norm omawiających gorące powierzchnie jest PN-EN 563:2001 Maszyny -- Bezpieczeństwo - Temperatury dotykanych powierzchni -- Dane ergonomiczne do ustalania granicznych wartości temperatury gorących powierzchni, w której podano dane dotyczące warunków, w których kontakt niechronionej skóry ludzkiej z gorącą powierzchnią powoduje albo może powodować oparzenie. Dane te umożliwiają ocenę ryzyka oparzenia. Podano również dane umożliwiające ustalenie granicznych wartości temperatury powierzchni gorących w celu ochrony przed oparzeniami skóry.
Ochronę przed poparzeniami może stanowić:
·odpowiednia konstrukcja maszyny i urządzeń,
·dobór odpowiedniego procesu technologicznego,
·usunięcie człowieka ze strefy wpływów tych zagrożeń (zdalne sterowania, automatyzacja procesu),
·odizolowanie człowieka (stałe lub czasowe) przez zainstalowanie technicznych środków ochrony, np. osłony, hermetyzacji itp.
·stosowanie środków ochrony indywidualnej.

Z regulacji prawnych, nie wskazujących co prawda konkretnie wartości temperatur gorących powierzchni, lecz dotyczących zapobiegania powstawaniu wysokich temperatur, które mogą stanowić zagrożenie można wymienić dyrektywę 2006/95/WE. Załącznik nr I do dyrektywy 2006/95/WE wymaga, aby zostały podjęte środki natury technicznej w stosunku do urządzeń elektrycznych w celu zapobiegania powstawaniu wysokich temperatur, które mogą stanowić zagrożenie. Opisuje on podstawowe elementy założeń związanych z bezpieczeństwem odnoszące się do sprzętu elektrycznego przeznaczonego do użytku w określonych granicach napięcia.
Punkt 2 załącznika nr I do dyrektywy 2006/95/WE dotyczy ochrony przed zagrożeniami stwarzanymi przez sprzęt elektryczny, przez określenie środków technicznych w celu zapewnienia, że:
a)osoby oraz zwierzęta domowe są odpowiednio chronione przed niebezpieczeństwem urazu fizycznego lub inną szkodą mogącą powstaćb) w wyniku bezpośredniego lub pośredniego kontaktu,
c)nie dojdzie do wytworzenia temperatury, łuków lub promieniowania, które mogłyby spowodowaćd) niebezpieczeństwo,
e)osoby, zwierzęta domowe oraz mienie są odpowiednio chronione przed niebezpieczeństwem o charakterze nieelektrycznym, które, jak wynika z doświadczenia, może byćf) spowodowane przez sprzęt elektryczny,
g)izolacja musi byćh) odpowiednia do przewidywanych warunków.

Załącznik nr 2 do r.b.h.p. określa zasady stosowania środków ochrony indywidualnej. W tabeli nr 1 wymieniono jako zagrożenia, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej, zagrożenie fizyczne – termiczne, związane z wysoką temperaturą, dla którego to zagrożenia wskazano najczęściej zagrożone części ciała. W tabeli nr 2 określono rodzaje prac, przy których wymagane jest stosowanie środków ochrony indywidualnej.

Krzysztof Zamajtys, autor współpracuje z publikacją Serwis BHP.
Odpowiedzi udzielono: 28 września 2011 r.