Pytanie
Pracownik produkcyjny pracuje w systemie czterobrygadowych na 3 zmiany (produkcja ciągła) pracuje również w soboty i w niedziele (pracownik otrzymuje dodatki za pracę w niedziele jak i za pracę w nocy). Pracodawca chce wysłać pracownika na kurs spawania, który, odbywać się będzie od poniedziałku do piątku w godzinach od 8:00 do 16:00 przez 4 tygodnie. Czas szkolenia nie pokryje się z harmonogramem czasu pracy, zaplanowanym na dany miesiąc dla pracownika.
Czy czas kursu należy wliczyć do czasu pracy?
Kurs nie jest obowiązkowy. Pracownik może odmówić uczestniczenia w szkoleniu, ponieważ spawanie u nas w zakładzie jest sporadyczne oraz są inni przeszkoleni w tym zakresie pracownicy.
Czy pracownik po szkoleniu może przyjść do pracy na popołudniową lub nocną zmianę, a także w sobotę i w niedziele?
Czy może należy pracownikowi zmienić na miesiąc harmonogram czasu pracy, aby pracował tylko na jedną zmianą od poniedziałku do piątku i tym samym czas kursu pokryje się z czasem pracy (w takiej sytuacji straci on jednak dodatki za niedziele i nocki)?
Czy istnieje może jakieś inne rozwiązanie (zgodne z przepisami), które pozwoli na przeszkolenie pracownika w taki sposób aby nie stracił na wynagrodzeniu?
Odpowiedź
odpowiedzi udzielono: 23 stycznia 2012 r.
Czas szkolenia podnoszącego kwalifikacje zawodowe pracowników nie jest wliczany do czasu pracy. Nie ma zatem przeszkód prawnych aby po odbytym szkoleniu pracownik stawił się w pracy i świadczył ją zgodnie z ustalonym harmonogramem.
Uzasadnienie
Czasem pracy jest, zgodnie z art. 128 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) – dalej k.p, czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Czas szkolenia podnoszącego kwalifikacje zawodowe pracownika, nie jest zatem czasem pracy. W tym czasie pracownik nie pozostaje bowiem w dyspozycji pracodawcy, czyli w gotowości do wykonywania wynikających z umowy o pracę zadań. Zgodnie art. 2373 § 2 k.p., jedynie szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy odbywają się w czasie pracy i na koszt pracodawcy. Tak więc jedynie szkolenia z tego zakresu, bez względu na to, czy odbywają się w czasie godzin pracy czy też poza nimi, wliczane są w całości do czasu pracy.
A zatem pracownik, który uczestniczył w szkoleniu w godzinach 8.00-16.00 może przyjść, po jego zakończeniu, do pracy i świadczyć ją zgodnie z harmonogramem. Takie działanie pracodawcy może jednak okazać się bardzo męczące dla pracownika. Po całodziennym szkoleniu pracownik może bowiem nie mieć wystarczająco dużo siły aby przez kolejne 8 godzin (na popołudniowej lub nocnej zmianie) świadczyć pracę, w szczególności gdy ta wiąże się z dużym wysiłkiem umysłowym lub fizycznym. W takim przypadku dopuszczalne wydaje się dokonanie zmiany obowiązującego w danym miesiącu harmonogramu czasu pracy pracownika, tak aby zaplanowane w nim godziny pracy pokrywały się z czasem trwania szkolenia. Pracodawca może zatem przewidzieć aby w jednym miesiącu pracownik wykonywał pracę na jednej zmianie od poniedziałku do piątku od godziny 8.00 do 16.00 (w takich godzinach jak planowane szkolenie). Przy takim rozkładzie czasu pracy nie będzie miał jednak możliwości polecania pracownikowi pracy w niedziele i w porze nocnej. A zatem, jeżeli pracownik miałby w takim przypadku stracić na wynagrodzeniu, pracodawca powinien uzyskać jego zgodę na udział w szkoleniu.
Wskazać ponadto należy, iż zgodnie z art. 1031 k.p., pracownika, który za zgodą pracodawcy uczestniczy w szkoleniu w czasie pracy, należy zwolnić z części dnia pracy na czas niezbędny do udziału w szkoleniu z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe, z inicjatywy pracodawcy lub za jego zgodą przysługują:
1) urlop szkoleniowy,
2) zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania.
Za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Umożliwianie pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest obowiązkiem pracodawcy.
Obowiązek pracodawcy ułatwiania pracownikom podnoszenia kwalifikacji zawodowych jest podstawową zasadą prawa pracy. Jednakże, jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 10 marca 2005 r.,(II PZP 2/05, OSNP 2005, nr 16, poz. 240) do pracodawcy należy "ułatwianie" podnoszenia kwalifikacji, przez co należy rozumieć nieodmawianie bez uzasadnionych przyczyn zgody na korzystanie z wybranej przez pracownika formy kształcenia oraz tworzenie pozytywnej atmosfery wobec uczących się pracowników. Kodeks pracy nie wskazuje jak często pracownicy powinni podnosić swoje kwalifikacje zawodowe. W braku regulacji szczególnych w tym zakresie, o doszkalaniu się pracowników dość swobodnie może decydować pracodawca. Powinien on jednak pamiętać, że pominięcie pracownika w typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe może być uznane naruszenie zasady równego traktowania w zatrudnieniu.
Dalsze obowiązki pracodawcy w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracownika wynikać powinny z umowy zawieranej pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, określającej wzajemne prawa i obowiązki stron. Umowa powinna być zawarta w formie pisemnej. Pracodawca i pracownik posiadają swobodę określenia treści przedmiotowej umowy, choć jej postanowienia nie mogą być mniej korzystne dla pracownika aniżeli zapisy Kodeksu pracy. Z obowiązku zawarcia umowy strony są zwolnione, jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Ponadto warto zaznaczyć, że jeżeli pracodawca poleca pracownikowi odbycie szkolenia przypadającego w harmonogramowych godzinach pracy, pracownik powinien takie polecenie wykonać. Jeżeli jednak szkolenie odbywa się po godzinach pracy lub w dniu wolnym od pracy albo związane jest z koniecznością odbycia przez pracownika podróży służbowej, fakt odbycia takiego szkolenia powinien zostać z pracownikiem skonsultowany. Pracownik może bowiem nie zgodzić się na udział w takim szkoleniu. Obowiązkiem służbowym pracownika nie jest bowiem udział w kursach organizowanych przez pracodawcę, nawet jeżeli mają one na celu podniesienie kwalifikacji zawodowych pracownika.
Zgodnie z powyższym, pracownik odmawiając udziału w szkoleniu nie musi obawiać się jakichkolwiek sankcji ze strony pracodawcy. Nie dotyczy to jednak pracowników, którzy nagminnie nie wyrażają zgody na udział w takich kursach. W takim przypadku, choć pracodawca nie może pracownika do udziału w nich zmusić ani ukarać za odmowę uczestnictwa, może jednak wykazać niskie kwalifikacje zawodowe pracownika. To natomiast może stanowić przyczynę wypowiedzenia takiemu pracownikowi warunków pracy i obniżenie zajmowanego przez niego stanowiska, a nawet rozwiązania z nim umowy o pracę.
Joanna Kaleta