1. Przesłanki przejęcia obowiązku naprawy szkody w środowisku przez organ administracji
Nadzór sprawowany przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska lub ministra nad wykonywaniem przez zobowiązany podmiot obowiązku podejmowania działań zapobiegawczych lub naprawczych w niektórych sytuacjach może także polegać na przejęciu tych obowiązków. Zgodnie bowiem z art. 16 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkód w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 72, poz. 493 z późn. zm.)- dalej u.z.sz.ś.n. organ ochrony środowiska podejmuje działanie zapobiegawcze lub naprawcze, jeżeli:
• podmiot korzystający ze środowiska nie może zostać zidentyfikowany lub nie można wszcząć wobec niego postępowania egzekucyjnego, lub egzekucja okazała się bezskuteczna,
• z uwagi na zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku jest konieczne natychmiastowe podjęcie tych działań.
Przepis ten wskazuje trzy sytuacje, w których obowiązek podjęcia działań wymaganych przepisami u.z.sz.ś.n. przechodzi na organy nadzorujące. W pierwszym przypadku, gdy nie ma możliwości wyegzekwowania obowiązków od sprawcy szkody, gdyż nie można go ustalić. Do takiej sytuacji może dojść, gdy szkoda wystąpiła, ale ma wtedy zastosowanie art. 2 ust. 2 u.z.sz.ś.n., w sytuacji spowodowania szkody emisją rozproszoną nie ustalono związku przyczynowego między działalnością określonych podmiotów a zaistniałą szkodą. Drugi przypadek dotyczy braku możliwości wyegzekwowania obowiązków od sprawcy szkody, który jest znany, ale nie podjęto przeciwko niemu skutecznych środków zmierzających do przymuszenia go do podjęcia działań zapobiegawczych lub naprawczych. Akt u.z.sz.ś.n. nie wskazuje okoliczności, w których nie może być wszczęte postępowanie egzekucyjne. Odpowiedzi na pytanie należy więc szukać w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.)- dalej u.p.e.a. Zgodnie z art. 14 u.p.e.a.:
1. przeciwko osobom, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie obowiązujące zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu polskich organów, nie może być prowadzona egzekucja administracyjna, chyba że chodzi o sprawę, w której osoby te podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych,
2. przeciwko osobom wymienionym w pkt 1, które podlegają orzecznictwu organów polskich w rezultacie zrzeczenia się ich przywileju lub immunitetu przez państwo wysyłające lub odpowiednia organizację międzynarodową, może być prowadzona egzekucja administracyjna tylko w przypadku wyraźnego zrzeczenia się przywileju lub immunitetu także w odniesieniu do egzekucji administracyjnej,
3. niedopuszczalna jest egzekucja z mienia przeznaczonego do użytku służbowego ani też stosowanie środków egzekucyjnych w stosunku do osób zobowiązanego, także po wyraźnym zrzeczeniu się immunitetu lub przywileju w odniesieniu do egzekucji administracyjnej
Oznacza to, że w stosunku do osób korzystających z immunitetów i przywilejów, o których mowa wyżej nie może być prowadzona egzekucja administracyjna. Jest to niewątpliwie przypadek stosowania art. 16 pkt 1 u.z.sz.ś.n. Można stwierdzić, że przypadkiem, w którym nie będzie można wszcząć egzekucji będą okoliczności faktycznie ją uniemożliwiające, jak np. śmierć zobowiązanego, likwidacja podmiotu zobowiązanego, upadłość, brak następcy prawnego, który powinien taki obowiązek spełnić, lub gdy obowiązek ten jest ściśle związany z osobą podmiotu korzystającego ze środowiska.
W trzeciej sytuacji nałożono na organ obowiązek podejmowania bezzwłocznie działań, z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, także wtedy gdy wprawdzie podmiot zobowiązany przystąpił do naprawy szkód, ale jego starania są nieefektywne lub niewystarczające, aby zapobiec skutkom szkody.
Nadzór sprawowany przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska lub ministra nad wykonywaniem przez zobowiązany podmiot obowiązku podejmowania działań zapobiegawczych lub naprawczych w niektórych sytuacjach może także polegać na przejęciu tych obowiązków. Zgodnie bowiem z art. 16 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkód w środowisku i ich naprawie (Dz. U. Nr 72, poz. 493 z późn. zm.)- dalej u.z.sz.ś.n. organ ochrony środowiska podejmuje działanie zapobiegawcze lub naprawcze, jeżeli:
• podmiot korzystający ze środowiska nie może zostać zidentyfikowany lub nie można wszcząć wobec niego postępowania egzekucyjnego, lub egzekucja okazała się bezskuteczna,
• z uwagi na zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub możliwość zaistnienia nieodwracalnych szkód w środowisku jest konieczne natychmiastowe podjęcie tych działań.
Przepis ten wskazuje trzy sytuacje, w których obowiązek podjęcia działań wymaganych przepisami u.z.sz.ś.n. przechodzi na organy nadzorujące. W pierwszym przypadku, gdy nie ma możliwości wyegzekwowania obowiązków od sprawcy szkody, gdyż nie można go ustalić. Do takiej sytuacji może dojść, gdy szkoda wystąpiła, ale ma wtedy zastosowanie art. 2 ust. 2 u.z.sz.ś.n., w sytuacji spowodowania szkody emisją rozproszoną nie ustalono związku przyczynowego między działalnością określonych podmiotów a zaistniałą szkodą. Drugi przypadek dotyczy braku możliwości wyegzekwowania obowiązków od sprawcy szkody, który jest znany, ale nie podjęto przeciwko niemu skutecznych środków zmierzających do przymuszenia go do podjęcia działań zapobiegawczych lub naprawczych. Akt u.z.sz.ś.n. nie wskazuje okoliczności, w których nie może być wszczęte postępowanie egzekucyjne. Odpowiedzi na pytanie należy więc szukać w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.)- dalej u.p.e.a. Zgodnie z art. 14 u.p.e.a.:
1. przeciwko osobom, które korzystają z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych i w zakresie przewidzianym przez ustawy, umowy lub powszechnie obowiązujące zwyczaje międzynarodowe nie podlegają orzecznictwu polskich organów, nie może być prowadzona egzekucja administracyjna, chyba że chodzi o sprawę, w której osoby te podlegają orzecznictwu polskich organów administracyjnych,
2. przeciwko osobom wymienionym w pkt 1, które podlegają orzecznictwu organów polskich w rezultacie zrzeczenia się ich przywileju lub immunitetu przez państwo wysyłające lub odpowiednia organizację międzynarodową, może być prowadzona egzekucja administracyjna tylko w przypadku wyraźnego zrzeczenia się przywileju lub immunitetu także w odniesieniu do egzekucji administracyjnej,
3. niedopuszczalna jest egzekucja z mienia przeznaczonego do użytku służbowego ani też stosowanie środków egzekucyjnych w stosunku do osób zobowiązanego, także po wyraźnym zrzeczeniu się immunitetu lub przywileju w odniesieniu do egzekucji administracyjnej
Oznacza to, że w stosunku do osób korzystających z immunitetów i przywilejów, o których mowa wyżej nie może być prowadzona egzekucja administracyjna. Jest to niewątpliwie przypadek stosowania art. 16 pkt 1 u.z.sz.ś.n. Można stwierdzić, że przypadkiem, w którym nie będzie można wszcząć egzekucji będą okoliczności faktycznie ją uniemożliwiające, jak np. śmierć zobowiązanego, likwidacja podmiotu zobowiązanego, upadłość, brak następcy prawnego, który powinien taki obowiązek spełnić, lub gdy obowiązek ten jest ściśle związany z osobą podmiotu korzystającego ze środowiska.
W trzeciej sytuacji nałożono na organ obowiązek podejmowania bezzwłocznie działań, z uwagi na zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, także wtedy gdy wprawdzie podmiot zobowiązany przystąpił do naprawy szkód, ale jego starania są nieefektywne lub niewystarczające, aby zapobiec skutkom szkody.