Frank Wijkmans, autor książek z zakresu europejskiego prawa konkurencji, podzielił się niedawno na jednym z portali poświęconych prawu konkurencji, konstatacją, trawestującą znany szlagier zespołu Thin Lizzy, że "Verticals are back in town". Było to nawiązanie do coraz intensywniejszej aktywności organów ochrony konkurencji w odniesieniu do porozumień wertykalnych (a ściślej do porozumień dystrybucyjnych).
NIemieckie doświadczenia
Jeszcze kilka lat temu wydawało się, że podstawowym kierunkiem interwencji antymonopolowych będą wyłącznie kartele - w takim sposób priorytety polityki konkurencji formułowała od końca lat 90tych XX wieku Komisja Europejska, a za nią - krajowe organy ochrony konkurencji. Tymczasem od połowy drugiej dekady XXI wieku w wielu europejskich państwach nieustannie zaczyna wzrastać liczba decyzji antymonopolowych dotyczących antykonkurencyjnych porozumień dystrybucyjnych. Dzieje się tak między innymi w Niemczech, gdzie w latach 2015-2016 Bundeskartellamt wydał kilka decyzji antymonopolowych dotyczących wertykalnego (między producentem a dystrybutorem) ustalania cen, adresowanych w sumie do 27 przedsiębiorców i nakładających kary w kwocie 260,5 mln euro. Antykonkurencyjne praktyki występowały na rynkach takich produktów jak: rynek karmy dla zwierząt, rynek żywności dla niemowląt, rynek kosmetyków dla niemowląt, rynek kawy, słodyczy i piwa. Pokłosiem tamtych postępowań jest wydany w lipcu 2017 r. przez niemiecki organ ochrony konkurencji dokument zawierający wyjaśnienia w sprawie zakazu wertykalnego ustalania cen w sklepach stacjonarnych sprzedających żywność (Guidance on the prohibition of vertical price fixing in the brick-and-mortar food sector). Dokument ten w angielskiej wersji językowej jest dostępny na stronie internetowej Bundeskartellamt.
Sprawa Rossmanna - milionowa kara za porozumienie
Spektakularnym przykładem zaostrzenia kursu wobec porozumień wertykalnych jest sprawa firmy Rossmann - popularnej również w Polsce sieci drogerii, sprzedającej również wybrane produkty żywnościowe. W latach 2005-2008 Rossman był zaangażowany w porozumienie cenowe z firmą Mellita Kaffe - producentem kawy palonej i akcesoriów z nią związanych. Mellita stworzyła system sterowania cenami oparty na indywidualnych ustaleniach z dystrybutorami i sprzedawcami, w tym z Rossmannem. Promocyjne ceny kawy były uzgadniane na cotygodniowych spotkaniach przedstawicieli Mellity i Rossmanna. Dzięki tym uzgodnieniom Mellita zabezpieczała się przed niekontrolowanymi ruchami cenowymi Rossmanna, ten ostatni zaś pozyskiwał informacje o polityce cenowej Mellity wobec konkurentów na rynku sprzedaży, dzięki czemu był w stanie lepiej dostosowywać swoją politykę sprzedaży do ich zachowań rynkowych. Bundeskartellamt w decyzji z 23 grudnia 2015 r. nałożył na Rossmana karę w wysokości 5,25 mln euro. Sąd w Düsseldorfie, rozpatrując odwołanie od tej decyzji, w wyroku z 28 lutego 2018 r. podwyższył wysokość kary do 30 mln euro, czyli niemal sześciokrotnie! Sąd uznał, że Rossmann świadomie zaangażował się w wertykalne ustalanie cen, a wysokość kary podyktowana jest tym, że uzgodnienie wywarło skutki horyzontalne o szerokim spektrum terytorialnym (cały kraj), zaś samo porozumienie dotyczyło popularnego i powszechnie nabywanego przez konsumentów produktu. Wymiar kary zwiększył się tak drastycznie, ponieważ sąd zastosował inną niż Bundeskartellamt metodologię wyliczania jej wysokości - sąd przyjął za punkt odniesienia nie obrót na rynkach objętych porozumieniem wertykalnym, ale światowy obrót firmy Rossman.
Czekając na wytyczne
Czy w świetle niemieckich doświadczeń również w Polsce możemy spodziewać się bardziej restrykcyjnego stosowania prawa konkurencji wobec porozumień wertykalnych? Niekoniecznie, ponieważ UOKiK zawsze wydawał stosunkowo dużo decyzji w sprawach wertykalnych ograniczeń konkurencji. Polski organ ochrony konkurencji nie zdecydował się jednak jak dotąd wydać wytycznych, który wyjaśniałby producentom jak kształtować politykę sprzedażową zgodnie z wymogami prawa konkurencji. Fala naruszeń zatem wciąż płynie, a przedsiębiorcy nie wyciągają wniosków z błędów swoich konkurentów. W Polsce więc – trawestując słowa cytowanej na wstępie piosenki – „verticals are well settled in town” („Porozumienia dystrybucyjne dobrze zadomowione w mieście„).
Agata Jurkowska-Gomułka jest doktorem habilitowanym nauk prawnych, wykładowcą akademickim, stale współpracuje z kancelarią Modzelewska i Paśnik, specjalizującą się w polskim i europejskim prawie ochrony konkurencji.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
