W sprawie pojawiło się zagadnienie prawne: czy nacjonalizacja mienia zabużańskiego, przed opuszczeniem przez byłego właściciela Kresów Wschodnich, jest okolicznością wyłączającą możliwość ustalenia prawa do rekompensaty zabużańskiej.


Sprawa dotyczyła właścicielki nieruchomości, która przed wybuchem II Wojny Światowej, posiadała majątek na terenach obecnej Białorusi. Część majątku przejął Zarząd Lasów Białoruskiej SRR. Natomiast pozostały majątek włączony został do kołchozu. W 1958 r. właścicielka wróciła do Polski i wystąpiła o rekompensatę za utracone mienie.


Organy administracji publicznej przyznały rację właścicielce, iż utraciła swoje mienie na skutek działań administracji radzieckiej. Jednak przybywając w 1958 r. do Polski z Kresów, czyli z dawnych terenów wschodnich II Rzeczypospolitej, nie posiadała już prawa własności do utraconego mienia. W związku z tym zdaniem organów nie została spełniona podstawowa przesłanka "pozostawienia mienia" ustawie z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 169, poz. 1418 ze zm.).


NSA nie zgodził się z taką interpretacją przepisu. Zdaniem sądu ustawa z dnia 8 lipca 2005 r. o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej nie wyklucza przyznania rekompensaty osobom, które w chwili wybuchu wojny były właścicielami nieruchomości położonych na Kresach, a które zostały, jako następstwo postanowień jałtańskich, przejęte przez ZSRR. Sąd podkreślił, iż ustawa nie zawiera warunku, by były to nieruchomości "stanowiące własność repatriantów w chwili ich pozostawienia". Prawo do rekompensaty należy wiązać z faktem pozostawienia przez obywatela polskiego swojego majątku nieruchomego w związku z wybuchem wojny – zaznaczył sąd.

Wymaganie aby przedwojenny właściciel nieruchomości położonej na Kresach, w celu otrzymania rekompensaty legitymował się w stosunku do niej tytułem własności, w dacie repatriacji, stanowi nadinterpretację przepisów ustawy o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.


Poza tym zdaniem NSA anektowanie w 1939 r. przez ZSRR wschodnich terenów Rzeczypospolitej Polskiej i rozciągnięcie obowiązywania prawa radzieckiego na te tereny, nie może być akceptowane przez Polskę i nie może oddziaływać na prawa polskich obywateli, którzy byli właścicielami nieruchomości na tych terenach.

Na podstawie:
Uchwała NSA z 16 grudnia 2013 r., sygn. akt I OPS 11/13