Podmiot wystąpił do burmistrza o uzgodnienie realizacji przedsięwzięcia (kanalizacja) w pobliżu drzewa - pomnika przyrody.
W jakiej formie (pismo, decyzja, postanowienie), na podstawie jakich przepisów i kto powinien takie uzgodnienie wydać?

Na wstępie należy zauważyć, że pytanie dotyczy dwóch odrębnych kwestii znajdujących się w granicach właściwości administracji samorządowej (burmistrza). Realizacja inwestycji, która może mieć negatywny wpływ na środowisko może być związana z zagadnieniem ocen oddziaływania na środowisko, tym samym z obowiązkiem wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, jak również z procedurą uzgodnienia, wynikającą z przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r., o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220)- dalej u.o.p. Oba postępowania (w sprawie wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach i w sprawie uzgodnienia) muszą zostać przeprowadzone przed złożeniem wniosku o pozwolenie na budowę.
Jeśli chodzi o kwestię ocen oddziaływania na środowisko, to kanalizacja może, zgodnie z § 3 ust. 1 pkt 72a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzania raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z późn. zm.), zostać zaliczona do grupy przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. A w myśl art. 71 ust. 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 z późn. zm.)- dalej u.o.o.ś., realizacja takiego przedsięwzięcia, wymagającego wydania decyzji wymienionych w art. 72 ust. 1 u.o.o.ś. (np. pozwolenia na budowę), wymaga uprzedniego wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Co do kwestii proceduralnych, to w większości przypadków (poza kanalizacją zaplanowaną na terenach zamkniętych) właściwym organem administracji będzie burmistrz (wójt, prezydent miasta). On również będzie wydawał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach.
Poza wymogami związanymi z decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach, kwestia ewentualnego oddziaływania na pomnik przyrody w związku z realizacją planowanej kanalizacji, będzie podlegała przepisom u.o.p. Należy tu zauważyć, że art. 45 u.o.p. formułuje szereg zakazów w tym zakresie. Jest prawdopodobne, że w stosunku do pomnika przyrody, o którym mowa w pytaniu nie wolno:
- niszczyć, uszkadzać lub przekształcać obiektu;
- wykonywać prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu, z wyjątkiem prac związanych z zabezpieczeniem przeciwsztormowym lub przeciwpowodziowym albo budową, odbudową, utrzymywaniem, remontem lub naprawą urządzeń wodnych;
- uszkadzać i zanieczyszczać gleby;
- dokonywać zmian stosunków wodnych, jeżeli zmiany te nie służą ochronie przyrody albo racjonalnej gospodarce rolnej, leśnej, wodnej lub rybackiej (...).
Wymienione zakazy nie mają jednak charakteru bezwzględnego i w pewnych sytuacjach ich obowiązywanie jest wyłączone. W rozpatrywanym przypadku wyjątki zostały określone w art. 45 ust. 2 u.o.p. Jedno z podstawowych odstępstw odnosi się do wynikającego z art. 45 ust. 2 pkt 2 u.o.p. obowiązku uzgodnienia z organem ustanawiającym pomnik przyrody (rada gminy) realizacji inwestycji celu publicznego. Jeśli rozpoczęcie realizacji konkretnego przedsięwzięcia (kanalizacji) wymagać będzie uzyskania pozwolenia na budowę, uzgodnienie będzie dokonywane w trybie art. 106 k.p.a. Inaczej będzie, gdy realizacja planowanych prac nie wymaga uzyskania zezwolenia (a np. wiąże się z dokonaniem zgłoszenia robót budowlanych). "W takim przypadku jedyną formą procesową, gwarantującą stronom postępowania prawo do wniesienia odwołania, będzie (...) uchwała rady, zaskarżalna w trybie art. 101 ustawy o samorządzie gminnym gdy kompetentnym organem będzie rada gminy. W takim przypadku rozstrzygana sprawa będzie miała bowiem charakter samodzielny, a rozstrzygnięcie podjęte w sprawie będzie miało charakter kończący postępowanie" (K. Gruszecki, Ustawa o ochronie przyrody. Komentarz, Zakamycze, 2005). Naruszenie określonych w przepisach zakazów bądź procedur będzie się wiązać z zastosowaniem sankcji, o których mowa w art. 127 u.o.p. W świetle tego przepisu ten, kto umyślnie naruszy zakazy obowiązujące w stosunku do m.in. pomników przyrody podlega karze aresztu lub grzywny.
Podsumowując: przed wydaniem pozwolenia na budowę dla sieci kanalizacyjnej, której ułożenie koliduje z pomnikiem przyrody, burmistrz najprawdopodobniej będzie wydawał decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach (niektóre sieci kanalizacyjne stanowią przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko). Jednocześnie do złożenia wniosku o pozwolenie na budowę konieczne będzie uprzednie wydanie postanowienia uzgadniającego, w trybie art. 106 k.p.a. lub uchwały rady gminy uzgadniającej realizację rzeczonej inwestycji (na podstawie art. 44 ust. 2 u.o.p.).

Artur Kawicki