Jolanta Ojczyk: Jakie ma pani plany dotyczące cyfryzacji ochrony zdrowia, co jest priorytetem, czego można się najszybciej spodziewać?
Anna Goławska, wiceminister zdrowia: Cyfryzacja jest jednym z priorytetowych działań prowadzonych przez Ministerstwo Zdrowia. Jak pokazują doświadczenia kryzysu epidemiologicznego związanego z COVID-19, informatyzacja stanowi kluczowy element funkcjonowania systemu ochrony zdrowia. Dzięki wcześniej zrealizowanym działaniom, takim jak uruchomienie Internetowego Konta Pacjenta (IKP) czy wdrożenie e-recepty i e-skierowania, w całej Polsce możliwe było zdalne udzielanie świadczeń, co okazało się niezbędne w czasie pandemii. Do końca tego roku planujemy rozbudować zakres projektu e-zdrowie (P1) o usługi pozwalające na załatwienie online kluczowych spraw dla pacjenta. Chcemy wprowadzić centralną elektroniczną rejestrację na wybrane świadczenia, usługę e-wizyty z pracownikiem medycznym oraz zamówienie e-recepty.
Czytaj: Internetowe Konto Pacjenta zmieni się w e-rejestrację>>
Na czym będzie polegać e-wizyta i e-rejestracja?
Dadzą one pacjentowi możliwość samodzielnego umówienia się na wizytę do specjalisty z poziomu Internetowego Konta Pacjenta, a także jej realizację bez konieczności wizyty w przychodni. Natomiast w październiku planowane jest udostępnienie usługi złożenia zamówienia do przychodni podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) na leki z otrzymanej już wcześniej e-recepty. Rozwiązania te odciążą system ochrony zdrowia, ale także zwiększą dostęp do lekarzy specjalistów. By zmniejszyć liczbę wizyt, na które pacjenci się nie zgłaszali, będziemy także przypominać pacjentowi o zbliżającej się wizycie.
Kiedy tak jak na szczepienie będę się mogła zarejestrować do specjalisty przez IKP? Co utrudnia uruchomienie takiej e-rejestracji?
Tak jak już wspominałam wcześniej, pod koniec tego roku – zgodnie z planem - zostanie uruchomiona usługa centralnej e-rejestracji dostępna z poziomu Internetowego Konta Pacjenta. Umożliwi ona dostęp do grafików wszystkich placówek medycznych w jednym miejscu. Dzięki temu będzie możliwość wyszukania specjalisty w wybranej przez siebie miejscowości i zapisania się na konsultację.
Do jakich lekarzy-specjalistów będzie można umówić się przez IKP?
Uruchomienie usług w pierwszym etapie dotyczyć będzie wybranych specjalistycznych świadczeń medycznych, m.in. kardiologa, endokrynologa, ortopedy, neurologa.
Przed pandemią niewielu Polaków korzystało z IKP. Czy rejestracja na szczepienia przeciwko Covid-19 sprawiła, że wzrosła liczba kont?
Polacy dostrzegli też potencjał Internetowego Konta Pacjenta. Na przełomie 2018 i 2019 roku było kilkanaście tysięcy użytkowników, obecnie jest ich ponad 9,4 mln. Epidemia wpłynęła na upowszechnienie IKP, ponieważ znajduje się tam coraz więcej funkcjonalności, które umożliwiają leczenie lub jego kontynuację bez konieczności wizyty w placówce. Są też pomocne w związku z pandemią koronawirusa, jak np. dostępne wyniki testów na Covid-19, informacja o kwarantannie czy izolacji, możliwość e-rejestracji na szczepienie przeciw Covid-19.
Ponadto w maju 2021 r. została uruchomiona mobilna wersja IKP – pod nazwą mojeIKP. Aplikacja umożliwia m.in. szybkie umówienie terminu szczepienia przeciw COVID-19, łatwe wyszukiwanie e-recept i e-skierowań, odbieranie powiadomień o wystawionych e-receptach i e-skierowaniach wysyłanych bezpośrednio na telefon, wykupienie leku w aptece przez pokazanie kodu QR na ekranie telefonu, bez konieczności podawania farmaceucie numeru PESEL.
Zwrócę uwagę jeszcze na e-receptę. Tylko w ciągu sześciu miesięcy od wprowadzenia obowiązku korzystania z elektronicznej recepty, jako nieliczni w Europie, dołączyliśmy do czołówki państw, takich jak Estonia, Dania czy Szwecja, w których wdrożenie e-recepty zakończyło się sukcesem, a poziom wystawianych e-recept wynosił powyżej 90 proc. Teraz te liczby sięgają ponad 96 proc. Warto podkreślić, że chętnie korzystamy z IKP, teleporad, posługujemy się e-receptą i realizujemy e-skierowania. W pandemii zdecydowanie wzrosło zaufanie do usług telemedycznych. Nie byłoby to jednak możliwe bez wdrożonych wcześniej rozwiązań informatycznych, które w sytuacji kryzysowej pozwoliły skutecznie zastąpić tradycyjne wizyty lekarskie i w pełni świadczyć opiekę zdrowotną. Dlatego planujemy kolejne zmiany.
Czytaj w LEX: Zmiany w wystawianiu i realizacji recept w 2021 r. >
Mówi Pani, że IPK to nie wszystko. Jak jeszcze zmienia się opieka zdrowotna dzięki informatyzacji?
Systematycznie rozbudowujemy platformę telemedyczną Domowa Opieka Medyczna (DOM). W ramach tej platformy prowadzimy aktualnie już trzy projekty związane z walką z Covid-19. Jeden to PulsoCare, czyli system zdalnego monitoringu pacjentów z COVID-19. Program wykorzystuje pulsoksymetr jako narzędzie diagnostyczne oraz aplikację PulsoCare do przekazywania i monitoringu pacjentów.
Przez platformę DOM można też złożyć formularz kwalifikacji na test w kierunku SARS-CoV-2. Z takiego rozwiązania mogą skorzystać osoby, które miały kontakt z osobą zakażoną lub mają objawy typowe dla COVID-19. Rodzice lub opiekunowie prawni dzieci mogą wypełnić kwestionariusz na rzecz niepełnoletnich.
Od niedawna rozpoczęliśmy także pilotaż tzw. zdalnego stetoskopu. To program, w ramach którego pacjenci postcovidowi otrzymują na sześć miesięcy zdalny stetoskop, za pomocą którego przekazują dane do lekarza POZ. Pomiary wysyłane są za pomocą aplikacji mobilnej. Lekarz ma możliwość połączenia się z pacjentem i przeprowadzenia tele- lub wideoporady. W pierwszym etapie przewidziano wsparcie dla tysiąca pacjentów postcovidowych.
W kolejnych miesiącach platforma zostanie rozszerzona o nowe urządzenia, w pierwszej kolejności o opaski telemedyczne, które będą wykorzystywane do zdalnego monitorowania przez lekarza POZ stanu pacjenta po przechorowaniu zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Chodzi o pacjentów, którzy byli hospitalizowani z powodu zakażenia, lub u których w wyniku przeprowadzonej diagnostyki obrazowej stwierdzono zmiany w obrazie radiologicznym świadczące o zakażeniu wirusowym. Przekazany do testowania sprzęt, po zakończeniu planowanych działań w ramach programów pilotażowych, stanie się własnością realizatora danego programu.
Co z monitorowaniem innych pacjentów? W IKP dostępnych jest dużo informacji. Czy przykładowo lekarze POZ weryfikują przez IKP, że dany pacjent nie wykupił recepty, nie zrealizował e-skierowania?
Ta informacja nie jest obecnie udostępniana przez system, ale chcemy wprowadzić takie rozwiązanie. Przeprowadziliśmy już pilotaż dla lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, którzy prowadzą pacjentów z cukrzycą. Mogli sprawdzić, czy pacjent wykupił receptę na przepisane leki i w razie czego zainterweniować. Kolejny pilotaż w tym zakresie, przy wykorzystaniu systemu e-recepty, ma dotyczyć monitorowania standardów leczenia astmy i podnoszenia jakości opieki.
Sprawdź w LEX: Czy i jak podmiot leczniczy może uzyskać dostęp do oświadczeń pacjenta złożonych za pośrednictwem IKP? >
W Polsce brakuje lekarzy, a starsze osoby z małych miejscowości mają utrudniony dostęp do specjalistów. Czy Ministerstwo Zdrowia rozważa wprowadzenie usługi teleporady ze specjalistą z pomocą lekarza POZ? Starsza osoba przychodzi do swojego lekarza POZ, a ten się łączy on-line, przez Zooma, Teamsy czy inny program ze specjalistą ze szpitala w celu konsultacji?
NFZ kontraktował już takie usługi w postaci teleporady w ramach kardiologii i geriatrii. Oficjalnie nazywały się telekonsylium geriatryczne i kardiologiczne. Pomimo podpisania umów na takie świadczenia, nie było zainteresowania tymi produktami. Jednak wprowadzono je w 2016 i 2017 r. Wtedy teleporady nie były tak powszechne i popularne jak teraz. Dziś pacjenci się z nimi oswoili, dlatego chcemy rozwijać takie rozwiązania.
Cena promocyjna: 129 zł
Cena regularna: 129 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 90.3 zł 
Z punktu widzenia pacjenta ważne jest również to, by nie musiał wozić badań od specjalisty do specjalisty? Najlepiej by było, aby lekarz zajrzał na jego konto w IKP i sam sprawdził, jakie ma wyniki. To ma umożliwić Elektroniczna Dokumentacja Medyczna, czyli EDM. Kiedy i jak zadziała EDM? Jak osoby, które nie mają IKP będą mogły udostępnić specjaliście swoją EDM?
Obowiązek wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) wejdzie w życie 1 lipca 2021 r. Początkowo obejmie ściśle określony katalog dokumentów, czyli np. informację o rozpoznaniu choroby, wynikach przeprowadzonych badań, przyczynie odmowy przyjęcia do szpitala, udzielonych świadczeniach zdrowotnych oraz ewentualnych zaleceniach.
Od 1 lipca w EDM będzie dostępna także informacja dla lekarza kierującego pacjenta do poradni specjalistycznej lub leczenia szpitalnego o rozpoznaniu, sposobie leczenia, rokowaniu, ordynowanych lekach i sposobie dawkowania oraz wyznaczonych wizytach kontrolnych. Będzie można tam znaleźć także kartę informacyjną z leczenia szpitalnego, opis badań diagnostycznych czy wynik badań laboratoryjnych z opisem.
Jak widać zakres badań będzie dość szeroki. Docelowo katalog EDM obejmie swoim zakresem wszystkie dokumenty, do których prowadzenia jest zobowiązana placówka medyczna. Specjalnie stopniowo rozszerzamy katalog EDM, by placówki medyczne miały czas na dostosowanie się wprowadzanych zmian.
Czytaj: Elektroniczna dokumentacja medyczna – nie jest tak dobrze, jak mówi rząd>>
Czy jest szansa na wskazanie konkretnej dokumentacji? Dziś mogę udostępnić EDM tylko w całości, ewentualnie w określonym czasie. Z drugiej strony, skoro lekarz POZ kieruje mnie do kardiologa, to ten do którego się zarejestruje powinien z automatu dostać dostęp do mojej dokumentacji. Tak jednak nie jest, muszę sama ją udostępnić. Ja potrafię, ale nie każda osoba ma konto IKP, i nie każda ma odpowiednie umiejętności cyfrowe. Czy tu jest planowana jakaś zmiana?
Jak wspomniałam, obowiązek wymiany EDM dotyczy ściśle określonego katalogu dokumentów. Przepisy wskazują także, kto ma automatyczny dostęp do danych zawartych w EDM, np. pracownik medyczny, który sporządził elektroniczną dokumentację medyczną zawierającą dane osobowe lub jednostkowe dane medyczne usługobiorcy. To także lekarz, pielęgniarka lub położna udzielający świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu poz oraz każdy pracownik medyczny w sytuacji zagrożenia życia pacjenta.
W pozostałych przypadkach udostępnienie danych zawartych w EDM następuje za zgodą pacjenta lub jego przedstawiciela ustawowego, którzy wyrażając zgodę w tym zakresie, wskazują zakres czasowy i przedmiotowy dostępu do tych danych. Co istotne pacjent, który udzielił zgody na dostęp do swoich danych medycznych, może również w każdej chwili taką zgodę wycofać za pośrednictwem IKP.
Od 1 lipca tego roku usługodawcy są obowiązani zapewnić możliwość dokonywania wymiany danych zawartych w elektronicznej dokumentacji medycznej określonej w przepisach wydanych na podstawie art. 13a, za pośrednictwem Systemu Informacji medycznej (SIM).
Na IKP jest dostępna funkcjonalność, która umożliwia odczyt informacji o zarejestrowanej w systemie e-zdrowie zgodzie pacjenta na dostęp do dokumentacji medycznej. Wymagane jest podanie identyfikatora pacjenta (tj. PESEL), oraz przynajmniej jednego z identyfikatorów - identyfikator podmiotu leczniczego lub pracownika medycznego zainteresowanego dostępem do informacji o dokumentacji medycznej pacjenta, oraz data z czasem, na którą zgoda ta ma zostać sprawdzona.
Zgodę na dostęp do swoich danych, w tym także EDM, pacjent może wyrazić w dowolnym momencie za pośrednictwem IKP, a także przy użyciu SMS np. w trakcie porady w gabinecie lekarskim. Z tzw. autoryzacji SMS mogą korzystać osoby, które wcześniej aktywowały IKP.
Czytaj w LEX: Prowadzenie i udostępnianie elektronicznej dokumentacji medycznej (EDM) >
Część lekarzy i dostawców oprogramowania twierdzi, że nie są gotowi na EDM. Jak Ministerstwo Zdrowia i Centrum e-Zdrowie (CeZ) oceniają przygotowanie podmiotów leczniczych do wdrożenia EDM?
W ramach pilotażu EDM, prowadzonego przez CeZ i finansowanego przez NFZ od sierpnia 2020 do kwietnia 2021, usługodawcy mieli możliwość przetestowania szczegółowych rozwiązań związanych z raportowaniem zdarzeń medycznych, indeksowaniem i wymianą EDM. Pierwszy etap pilotażu był realizowany od czerwca 2020 do końca kwietnia 2021. Obecnie jesteśmy w trakcie drugiego etapu pilotażu, który zakończy się w czerwcu. W pilotażu w sumie bierze udział 156 podmiotów medycznych i każdego dnia dołączają kolejne. Zaraportowano ponad 2,3 mln zdarzeń medycznych, zaindeksowano ponad 1,3 mln dokumentów, doszło do ponad tysiąca zrealizowanych wymian. W pilotażu brały udział przychodnie lekarzy rodzinnych, specjalistyczne oraz szpitale z całej Polski.
Czy podmioty, które nie wdrożą od 1 lipca EDM powinny się spodziewać kontroli, kar?
Należy pamiętać, że wdrażanie EDM to proces wieloletni, w trakcie którego usługodawcy mają możliwość stopniowego zapoznawania się ze zmianami i przystosowania do nich. Od 2019 r. na podmiotach ciążył obowiązek prowadzenia pierwszych dokumentów w ramach EDM, zatem dodatkowym obowiązkiem dla podmiotów będzie informowanie o wytworzeniu EDM oraz udostępnianiu dokumentów na żądanie pacjenta lub innych podmiotów leczniczych. Nie ma przewidzianych kar, jednak placówki powinny od 1 lipca dostosować się do wchodzącego się ustawowego obowiązku.
Zobacz w LEX: Zarządzanie ryzykiem w podmiocie leczniczym w aspekcie elektronizacji dokumentacji medycznej >
Zatem nie ma odwrotu od EDM. Dlaczego?
Wprowadzenie Elektronicznej Dokumentacji Medycznej przyniesie wymierne korzyści zarówno dla pacjenta, jak i dla placówek. Usprawni to dostęp do świadczeń zdrowotnych dzięki możliwości analizy danych o zdarzeniach medycznych, udzielonych procedurach oraz rozpoznanych jednostek chorobowych. To także ogromna oszczędność czasu oraz przyspieszenie obsługi pacjentów przez możliwość pobrania on-line EDM wytworzonej przez inny podmiot leczniczy.
Wdrożenie EDM ma stanowić wsparcie dla osób udzielających świadczeń zdrowotnych, bowiem całodobowy dostęp do dokumentacji medycznej będzie stanowić gwarancję należytej współpracy między specjalistami, a tym samym zapewnieni kompleksową opiekę nad pacjentami.
Zobacz w LEX: Nowa siatka płac w ochronie zdrowia od 1 lipca >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.