Przejściowe trudności finansowe są nierozerwalnym elementem działalności gospodarczej. Dotykają również podmioty lecznicze, których podstawowym zadaniem jest świadczenie usług w obszarze zdrowia. Przedmiotem niniejszego artykułu jest zakres stosowania ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne do rozwiązania problemów płatniczych podmiotów leczniczych.
Restrukturyzacja w kontekście podmiotu leczniczego
Na wstępie należy zauważyć, że samoistnym przedmiotem prawa restrukturyzacyjnego nie jest restrukturyzacja przedsiębiorstwa dłużnika rozumiana jako zespół działań podejmowanych w celu osiągnięcia poprawy wyników finansowych i sytuacji rynkowej przedsiębiorstwa.
Restrukturyzacja, w rozumieniu ustawy- Prawo restrukturyzacyjne (art. 3 ust. 1 p.r.), oznacza wyłącznie:
- zawarcie układu z wierzycielami, który doprowadzi do redukcji zadłużenia;
- w przypadku postępowania sanacyjnego – zawarcie układu z wierzycielami oraz przeprowadzenie działań sanacyjnych, przy zabezpieczeniu słusznych praw wierzycieli.
Definicja podmiotu leczniczego została dość szeroko ujęta w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Do kategorii podmiotów leczniczych należą podmioty, co do których nie ma wątpliwości, że podlegają regulacją ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne jak i podmioty, których zdolność restrukturyzacyjne nie jest tak oczywista (SPZOZ). Wobec powyższego, dalsze rozważania należy rozpocząć od ustalenia czy przepisy ustawy – Prawo restrukturyzacyjne stosuje się również do samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Czy SPOZ jest przedsiębiorcą?
Na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 1 p.r. przepisy ustawy stosuje się do przedsiębiorców w rozumieniu kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 43(1) k.c., przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 33(1) par. 1 k.c., prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Definicja działalności gospodarczej wprowadzona została w art. 3 ustawy – Prawo przedsiębiorców. Stąd też działalność SPZOZ będzie miała gospodarczy charakter, jeśli będzie wykonywana we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły oraz w celach zarobkowych. Niewątpliwie, działalność lecznicza SPZOZ jest wykonywana samodzielnie i na własną rzecz oraz w sposób zorganizowany i ciągły. Działalność lecznicza wykonywana jest przy tym za pomocą przedsiębiorstwa, jakim może być szpital (por. art. 2 ust. 1 pkt 9 oraz art. 8 pkt 1 lit. a u.d.l.), przy pomocy specjalistów, jakimi są lekarze i pielęgniarki. Działalność ta ma jednocześnie charakter zarobkowy, gdyż za świadczenia zdrowotne przypadku szpital otrzymuje wynagrodzenie. (A. Hrycaj [w:] Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. III, red. P. Filipiak, LEX/el. 2023, art. 4. Wzmacniając argumentację opartą na gospodarczym charakterze działalności SPZOZ, zwrócić trzeba uwagę, że w uzasadnieniu projektu ustawy o działalności leczniczej wyraźnie określono, że podmioty wykonujące działalność leczniczą, w tym SPZOZ, są przedsiębiorcami w rozumieniu art. 43(1) k.c. (por. uzasadnienie projektu ustawy, pkt I, Sejm VI kadencji, druk sejmowy nr 3489)). Pogląd o gospodarczym charakterze działalności SPZOZ przeważa w orzecznictwie i literaturze (por. uchwała SN z dnia 22 lipca 2014 r., III UK 192/13, LEX nr 1498822; uchwała SN z dnia 11 maja 2005 r., III CZP 11/05, OSNC 2006, nr 3, poz. 48; postanowienie SN z dnia 26 kwietnia 2002 r., IV CKN 1667/00, OSNC 2003, nr 5, poz. 65.).
Skoro SPZOZ jest przedsiębiorcą, to posiada zdolność restrukturyzacyjną zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt. 1 p.r. Dodatkowym argumentem jest także brak SPZOZ na liście podmiotów nieposiadających zdolności restrukturyzacyjnej ujętej w art. 5 ust. 3 p.r. Zwrócić trzeba przy tym uwagę, że takie wyłączenie jest wprost wyrażone w art. 6 pkt 3 Prawa upadłościowego i oznacza, że nie można ogłosić upadłości samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej.
Postępowanie (niestety) na ogólnych zasadach
W konsekwencji, dopuszczalne jest prowadzenie wobec samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej postępowania restrukturyzacyjnego. Postępowanie to będzie prowadzone na ogólnych zasadach. W tym miejscu należałoby dodać, że postępowanie to będzie niestety prowadzone na ogólnych zasadach. Dla podmiotów leczniczych nie ma bowiem dedykowanego, odrębnego postępowania restrukturyzacyjnego uwzględniającego specyfikę działalności takiego podmiotu. Propozycję wprowadzenia odrębnego, szczególnego postępowania restrukturyzacyjnego dla podmiotów szpitalnych przewidywał projekt ustawy o modernizacji i poprawie efektywności szpitalnictwa (UCD 321, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12354951/katalog/12845061#12845061 ). Byłoby to ze wszech miar korzystne i pożądane rozwiązanie. Postępowanie restrukturyzacyjne dla podmiotów szpitalnych powinno bowiem uwzględniać:
- szczególną pozycję i znaczenie kadry medycznej, której wierzytelności z tytułu udzielania świadczeń zdrowotnych powinny być wyłączone z układu,
- szczególny charakter należności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała, wywołanie rozstroju zdrowia, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci, w tym także należności z tytułu zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, które również powinny być wyłączone z układu,
- brak możliwości ogłoszenia upadłości podmiotu szpitalnego, co oznacza, że przy dokonywaniu testu zaspokojenia w przypadku przyjęcia układu wbrew woli głosujących przeciw wierzycieli nie należy się odwoływać do potencjalnego zaspokojenia tych wierzycieli w upadłości ale w egzekucji prowadzonej przez wszystkich wierzycieli podmiotu szpitalnego z mienia podmiotu szpitalnego z uwzględnieniem kolejności zaspokajania wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym.
Rozwiązania planowane w projekcie były bardzo korzystne dla szpitali, gdyż m.in. przewidywano, że w razie braku przyjęcia układu, wierzyciele zostają zaspokojeni na podstawie planu spłaty podmiotu szpitalnego, sporządzanego przez nadzorcę układu. W przypadku wierzycieli z grupy lub grup, które wypowiedziały się przeciw przyjęciu układu, plan spłaty miał przewidywać zaspokojenie wierzycieli przez spłatę:
- w terminie sześciu miesięcy od dnia zatwierdzenia planu spłaty w wysokości, którą wierzyciele uzyskaliby w przypadku prowadzenia przez wszystkich wierzycieli podmiotu szpitalnego egzekucji z mienia podmiotu szpitalnego z uwzględnieniem kolejności zaspokajania wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym, oraz
- w terminie 5 lat od dnia upływu 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia planu spłaty w wysokości, która odpowiada możliwościom finansowym podmiotu szpitalnego w tym okresie.
Na razie bez wyjątków dla szpitali
Jak już wspomniano wyżej, niestety, przedstawione wyżej korzystne dla szpitali rozwiązania na razie pozostaną w sferze projektów. Obecnie szpitale i inne podmioty lecznicze mogą więc korzystać jedynie z ogólnych rozwiązań prawa restrukturyzacyjnego. Oznacza to, że mogą prowadzić każde postępowanie restrukturyzacyjne na takich samych zasadach, jak każdy inny przedsiębiorca.
Postępowanie restrukturyzacyjne daje dłużnikowi przede wszystkim tymczasową (na czas trwania postępowania) ochronę przed egzekucją. W zależności od wybranego trybu postępowania pozwala również na przeprowadzenie działań naprawczych. Jeżeli podmiot leczniczy zdecyduje się na wszczęcie postępowania sanacyjnego to pozwoli mu to na odstąpienie od umów wzajemnych, przeprowadzenie restrukturyzacji zatrudnienia (bez ochrony pracowników przed rozwiązaniem umowy o pracę), uzyskanie pomocy publicznej, sprzedaż nierentownego majątku, nawet wówczas gdy jest obciążony rzeczowo.
Widać więc, że nawet jeżeli ostatecznie postępowanie restrukturyzacyjne nie zakończy się zawarciem układu, to korzyści, które można uzyskać w czasie jego trwania są bardzo istotne. Należy więc z całą stanowczością podkreślić, że postępowanie restrukturyzacyjne jest rozwiązaniem bardzo przydatnym dla naprawy podmiotów leczniczych przechodzących przez trudności finansowe, aczkolwiek należałoby postulować wprowadzenie szczególnego, dedykowanego dla tych podmiotów rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego.
dr hab. Anna Hrycaj, prof. Uczelni Łazarskiego, dyrektor Instytutu Prawa Upadłościowego, Restrukturyzacyjnego oraz Badań nad Niewypłacalnością oraz kierownik studiów podyplomowych Restrukturyzacja podmiotów leczniczych
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
