15 lutego wchodzą w życie przepisy, które określają, że każda placówka medyczna, do której trafiają dzieci powinna mieć standardy ich ochrony. Na przygotowanie standardów jest pół roku. Wprowadza je tzw. ustawa o ochronie małoletnich (ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw). Na ten temat także w Legal Alert. >>
- Standardy muszą powstać w każdej placówce medycznej, niezależnie od tego, czy jest to podmiot publiczny, czy prywatny, czy ma podpisaną umowę z NFZ, czy nie - mówi Katarzyna Adamska, prawniczka z Kancelarii Fairfield.
Ministerstwo Sprawiedliwości informuje, że jedenaście grup roboczych przygotowuje wskazówki wraz z przykładowymi wzorami standardów dla różnych rodzajów placówek i działalności. Będą się one różnić od tych opracowanych na przykład dla placówek oświatowych, bo muszą uwzględniać chociażby sytuacje związane z badaniem dziecka.
Relacje dziecka z personelem mają być bezpieczne
- Choroba dziecka, zwłaszcza przewlekła, niepełnosprawność fizyczna czy intelektualna, zaburzenia zdrowia psychicznego to czynniki ryzyka, które sprawiają, że dziecko w takiej sytuacji jest bardziej narażone na doświadczenie krzywdzenia ze strony osób z najbliższego otoczenia - zauważa Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, która przygotowała standardy dla placówek medycznych, dostępne online.
W standardach powinny się znaleźć zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich.
Czytaj także na Prawo.pl: Szkoły nieprzygotowane do standardów ochrony dzieci, MS kończy prace
Dr hab. n. praw. Radosław Tymiński, radca prawny i autor bloga Prawa Lekarzy mówi, że w opracowanych przez niego standardach zaznacza, że badanie małoletniego należy wykonać w obecności jego przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego, a gdy nie jest to możliwe w obecności osoby z personelu. - To, że zgody na badanie ma udzielić przedstawiciel ustawowy wynika z przepisów. To, że badanie ma być wykonane w jego obecności nie jest już tak oczywiste. Z kolei podczas badania małoletniego należy mu zapewnić intymność adekwatną do jego wieku, potrzeb i oczekiwań. Problemu nie ma w przypadku rocznego dziecka, które bada się na przewijaku. Inaczej, w przypadku 13-latka, któremu trzeba np. zbadać jądra - mówi.
Katarzyna Adamska zauważa, że niewłaściwą sytuacją byłoby stworzenie standardów, które w praktyce uniemożliwią badanie dziecka. - Standardy muszą powstawać w oparciu o przepisy chociażby ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty czy zawodzie pielęgniarki i położnej- dodaje.
Czytaj też w LEX: Jak uniknąć naruszeń praw pacjenta w placówce - wskazówki dla personelu i kadry zarządzającej >
Odpowiedzialność nie może być rozmyta
Wiadomo, że w standardzie muszą znaleźć się zasady i procedury podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia (lub posiadania informacji o krzywdzeniu) dziecka.
Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę zauważa, że przepisy prawa nakładają na osoby wykonujące zawody medyczne prawny obowiązek interwencji w sytuacji podejrzenia, że dziecko jest krzywdzone, ale są rozproszone w różnych aktach prawnych i nie wskazują precyzyjnie, kto w instytucji jest odpowiedzialny za podjęcie tego działania. - Odpowiedzialność za podjęcie interwencji bywa rozmyta, a braki kadrowe, obciążenie pracą i nieznajomość procedury skutkują opóźnieniem lub brakiem interwencji na rzecz bezpieczeństwa dziecka - zauważa.
Radosław Tymiński podkreśla, że standard ma porządkować pewne sytuacje i wymuszać określone zachowania, w sensie organizacyjnym, żeby lekarz nie mógł się tłumaczyć: nie wiedziałem, komu mam powiedzieć, komu sytuację zgłosić. - Na przykład dziecko trafia do chirurga, a ze zdjęcia RTG wynika, że miało osiem złamań ręki. W sytuacji podejrzenia przemocy wobec dziecka rozwiązaniem jest zawiadomienie w formie pisemnej, np. e-mailem kierownika jednostki, który podejmuje decyzję i może zawiadomić policję. Chyba, że mamy do czynienia z przypadkiem ewidentnym. Można by się zastanawiać, czy te przykładowe osiem złamań to właśnie taki przypadek i czy lekarz nie powinien wówczas od razu zawiadomić policji - zaznacza.
Polecamy szkolenie online w LEX: Ustawa Kamilka - zmiany w KPC, KRiO i nie tylko >
Według Katarzyny Adamskiej największym wyzwaniem będzie nie samo stworzenie standardów, ale ich przestrzeganie. - Dlatego wskazana jest organizacja szkoleń dla personelu, który ma te standardy stosować. To kwestia wprowadzenia przez placówki medyczne ewentualnych wewnętrznych kar za ich nieprzestrzeganie - zaznacza.
Które podmioty lecznicze powinny wdrożyć standardy ochrony małoletnich
Zgodnie z wchodzącym 15 lutego w życie art. 22b. obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich ma m.in. każdy organ zarządzający jednostką medyczną, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni, a także organizator działalności medycznej.
- Za standardy odpowiedzialny jest kierownik czy dyrektor placówki medycznej, co wynika z przepisów - wyjaśnia mec. Tymiński. Powstaje pytanie, czy obowiązek wdrożenia standardów dotyczy też jednoosobowych praktyk lekarskich. W tym wypadku lekarz wyznaczałby standard sam sobie - wyjaśnia Radosław Tymiński.
Mniej precyzyjne jest określenie "organizator działalności medycznej". - Wydaje się, że należy termin ten interpretować możliwe szeroko. Takie standardy powinien wprowadzić organizator kursu pierwszej pomocy dla osób małoletnich, ale także szpital. W tym wypadku ustawodawca uwzględnia funkcjonalność - mówi mec. Tymiński.
Sprawdź w LEX: Czy OPS musi mieć wprowadzone standardy ochrony małoletnich, jeżeli prowadzi poradnictwo psychologiczne dla mieszkańców gminy? >
Kary za nieprzygotowanie standardów ochrony dzieci
Za brak standardów grozi kara grzywny do 250 zł lub nagana. Natomiast w razie ponownego stwierdzenia niewykonania obowiązku wprowadzenia standardów ochrony małoletnich, sprawca, podlega karze grzywny nie niższej niż tysiąc złotych.
Katarzyna Adamska uważa, że niska kwota kary nie jest przeszkodą. - Jesteśmy na takim etapie, że placówki medyczne same z siebie wprowadzają różnego rodzaju standardy - dodaje. Spodziewa się, że najpóźniej standardy zostaną wdrożone przez najmniejsze placówki. - Tak dzieje się w przypadku wdrażania innych przepisów - dodaje.
Co powinno znaleźć się w standardach ochrony małoletnich
Zgodnie z art. 22c. 1. w standardach, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, określa się w szczególności:
- zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich;
- zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
- procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury "Niebieskie Karty";
- zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
- zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
- zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
- osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
- sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.
W standardach należy określić także:
- wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone;
- zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet;
- procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
- zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia.
Standardy muszą być udostępnione na stronie internetowej oraz wywieszone w widocznym miejscu w lokalu w wersji zupełniej oraz skróconej, przeznaczonej dla małoletnich, która zawiera istotne dla nich informacje.
Ważne przeszkolenie pracowników
Adwokat Karolina Kulikowska-Siewruk Kancelaria Kopeć&Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni podkreśla, że ustawa „Kamilka” to ważne systemowe rozwiązanie, które pozwoli zapewnić skuteczniejszą ochronę małoletnim ofiarom przemocy i przemocy seksualnej. Zwraca uwagę, że zakłada ona nie tylko wprowadzenie standardów ochrony małoletnich we wszystkich placówkach pracujących z dziećmi, ale także wdrożenie procedury Serious Case Review, czyli obowiązku dokonania analizy najpoważniejszych przypadków stosowania przemocy wobec dzieci.
- Podobne rozwiązania wprowadzone zostały w Wielkiej Brytanii, gdzie powodem ich wprowadzenia była sprawa Victorii Climbie, zamordowanej w 2000 r. Jedyne obawy może budzić kwestia odpowiedniego przeszkolenia pracowników placówek pracujących z dziećmi np. szkół. Może okazać, się że placówki będą traktowały swoje obowiązki nad wyraz rygorystycznie i wszczynały procedury antyprzemocowe w sytuacjach tego niewymagających, obawiając się konsekwencji - dodaje.
Sprawdź w LEX: Jakie są nowe obowiązki podmiotu leczniczego w zakresie weryfikacji pracowników? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
