Reformę psychiatrii dzieci i młodzieży przygotowała pełnomocnik ministra zdrowia do spraw reformy w psychiatrii dzieci i młodzieży prof. Małgorzata Janas-Kozik z zespołem. Jak powiedział w środę na konferencji prasowej w Centrum Pediatrii w Sosnowcu Adam Niedzielski reforma teraz nabiera rozpędu. Zmiany, zwłaszcza w finansowaniu, mają być wprowadzone już od stycznia 2022 roku.
Jak ma wyglądać nowy model? Kluczowym założeniem jest deinstytucjonalizacja, świadczenia mają być przede wszystkim udzielane w środowisku pacjenta, bez skierowania. - Musimy też zwrócić uwagę na to, żeby dostępność tego leczenia młodzieży, dzieci i ich rodzin była taka sama w całym kraju, aby nie opierać się na szpitalach psychiatrycznych, ale opiece środowiskowej - mówił Niedzielski. Nowy model będzie się składał z trzech poziomów referencyjnych.
Trzy poziomy ośrodków - pierwszy poziom najważniejszy
Pierwszy poziom - podstawowy, to ośrodki środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej. - Kluczową zmianą jest upowszechnienie pomocy udzielanej w nowo powstających placówkach blisko miejsca zamieszkania dziecka – ośrodkach I poziomu referencyjnego, w których pracują psycholodzy, psychoterapeuci i terapeuci środowiskowi. Chcemy zapewnić ich dostępność w całej Polsce. Obecnie mamy 327 takich ośrodków finansowanych z NFZ i ok. kilkadziesiąt ośrodków finansowanych z funduszy unijnych. Docelowo, chcemy, aby w każdym powiecie był taki ośrodek, a obecnie mamy trzy województwa: dolnośląskie, łódzkie i zachodniopomorskie, w których trzeba dokontraktować te usługi - mówił Niedzielski. W pozostałych województwach białe plamy są już niewielkie. Jak wygląda pomoc dla pacjentów w liczbach można sprawdzić tutaj na Twitterze. Docelowo ma być nieco mniej niż 400. I jak zauważył Niedzielski w związku, że NFZ stawia na jakość, będzie rotacja ośrodków.
Chodzi o to, aby w każdym powiecie każda szkoła była objęta opieką psychologiczną. Prof. Małgorzata Janas-Kozik podkreśliła, że ważne jest zarówno opieka środowiskowa, jak i taka sama dostępność do niej w całym kraju. - Musimy wyrównać wszelkie nierówności w dostępie, ale to się nie zmieni z roku na rok, bo budujemy całkiem nową strukturę, której wcześniej w opiece psychiatrycznej dzieci i młodzieży nie było - mówiła profesor. To będą środowiskowe poradnie psychologiczno-terapeutyczne, w których nie będzie psychiatrów. - Opieka środowiskowa to współpraca z rodziną, szkołą, pomocą społeczną, sądem i kuratorem. Z takiej opieki korzysta ok. 60 proc. dzieci. Jedynie 30 proc. pacjentów wymaga konsultacji lekarza psychiatry - tłumaczyła profesor Janas-Kozik. Konsultacja nie zawsze oznacza leczenie. - Może być to konsultacja, która ustawi pewien proces i wskaże, jak dalej pracować z pacjentem - mówiła profesor. Jeśli jednak okaże się, że pacjent potrzebuje większej pomocy, trafi na oddział dzienny.
Centra zdrowia psychicznego i ośrodki wysokospecjalistyczne
Poza ośrodkami I poziomu działać będą także ośrodki II poziomu - centra zdrowia psychicznego oraz III poziomu - ośrodki wysokospecjalistyczne całodobowej opieki. - Każdy poziom referencyjny będzie udzielał pomocy pacjentom o różnych potrzebach zdrowotnych. Do placówek o wyższym poziomie referencyjności trafiać będą pacjenci wymagający diagnozy psychiatrycznej lub farmakoterapii, pomocy w ramach oddziału dziennego lub całodobowego pomocy w trybie nagłym - mówił Niedzielski. Prof. Janas-Kozik doprecyzowała, że założono, że na 4-6 ośrodków środowiskowych I poziomu będzie przypadać jeden oddział dzienny, czyli jeden oddział psychiatryczny, gdzie pacjent będzie miał zajęcia psychoterapeutyczne i edukację. Minister Niedzielski podkreślił , że ważne jest, aby w ośrodkach II poziomu była zapewniona edukacja. - W każdym ośrodku II poziomu powinna być możliwość prowadzenia normalnych zajęć szkolnych. To jest jeden z najważniejszych elementów - podkreślił Niedzielski.
Centra zdrowia psychicznego zostaną utworzone na bazie dotychczas funkcjonujących poradni zdrowia psychicznego i oddziałach dziennych.
Trzeci poziom stworzą zaś całodobowe ośrodki, których obecnie jest 34. To na nich teraz opiera się głównie opieka psychiatryczna dzieci i młodzieży. Priorytetem ośrodków z trzeciego poziomu będą inwestycje, aby baza infrastrukturalna uległa poprawie. Ministerstwo Zdrowia przygotowało w tym celu program o wartości 80 milionów złotych. Część inwestycji już jest realizowana zaznaczył minister Niedzielski.
Kadry, standardy i finansowanie
Problem w tym, że brakuje lekarzy psychiatrów. Niedzielski zauważył jednak, że obecnie jest ich blisko 500, choć w 2015 było tylko 280. - Jest więc progres, ale całego rozwiązania systemowego nie można oprzeć na tej grupie, musimy się dostosować do realiów - mówił Niedzielski. Dlatego jest wprowadzany nowe zawody: psychoterapeuta, terapeuta środowiskowy i psycholog kliniczny. Osoby z doświadczenie i dorobkiem naukowym, by zostać psychoterapeutą będą musiały zdać egzamin państwowy. Dostępna będzie też taka specjalizacja, finansowana z budżetu państwa. Ponadto w sześciu ośrodkach w kraju będzie prowadzona specjalizacja psychologia kliniczna dzieci i młodzieży. Zostanie sfinansowana ze środków unijnych - za ok. 35 milionów złotych zostanie wykształconych ok. tysiąc nowych specjalistów.
Co do finansowania opieki psychiatrycznej dzieci i młodzieży, Niedzielski zauważył, że w 2015 roku było ono na poziomie 170-180 milionów złotych. Obecnie zaś wynosi ponad 500 milionów złotych. Ponadto zostaną opracowane standardy organizacyjne i merytoryczne (diagnostyczne i terapeutyczne) dla wszystkich poziomów referencyjnych. - Za ilością musi iść jakość, i o tą jakość walczymy - podkreśliła prof. Janas-Kozik.