O rafę w postaci rozporządzenia ministra zdrowia i opieki społecznej z 3 sierpnia 1961 roku (par. 9 ust. 4) w sprawie stwierdzenia zgonu i jego przyczyny rozbił się plan starosty powiatu nowodworskiego, który planował sfinansować z budżetu powiatu usługę koronera. Zapytał o taką możliwość Regionalną Izbę Obrachunkową w Gdańsku.

– W aktualnym stanie prawnym brak jest podstawy prawnej do ujęcia w budżetach powiatu wydatków dotyczących świadczenia usług lekarza koronera – odpowiedziało staroście RIO w Gdańsku.

Rozporządzenie z 1961 roku odwołuje się bowiem do nieistniejących już „organów prezydiów powiatowych rad narodowych” jako źródeł finansowania usług lekarzy koronerów. RIO w Gdańsku zauważa, że w ówczesnych strukturach podziału administracyjnego była to administracja rządowa, a obecne powiaty to jednostki samorządu terytorialnego.

Czytaj także na Prawo.pl: Tożsamość zwłok nieznana? Trzeba wezwać Milicję Obywatelską >

Nowa ustawa o cmentarzach - rząd wrócił do prac

Stwierdzenie zgonu i wystawiania karty zgonu regulują jeszcze starsza ustawa, z dnia 31 stycznia 1959 roku o cmentarzach i chowaniu zmarłych.

Zastąpić ma ją nowa ustawa. Informacja o przekazaniu rządowego projektu ustawy o cmentarzach, a także rządowego projektu ustawy – przepisów wprowadzających ustawę o cmentarzach i chowaniu zmarłych, znalazła się 10 maja br. na stronach Rządowego Centrum Legislacji.

- Gdy przepisy wejdą w życie, zastąpią obecną ustawę i rozporządzenia sprzed ponad 60 lat – mówi Bernadeta Skóbel, radca prawny, ekspertka Związku Powiatów Polskich (ZPP).

Czytaj w LEX: Postępowanie z pacjentami znajdującymi się w stanie nagłego pogorszenia zdrowia oraz w przypadku zgonu pacjenta w przychodni >>

 

Samorządy czekają na te przepisy, gdyż powołują one instytucję koronera, a także regulują kwestie związane ze stwierdzaniem zgonów przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej oraz nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, w tym opłacania ich usług. Kryzys z brakiem koronerów nasilił się podczas epidemii koronawirusa. Wówczas z resortu Ministerstwa Zdrowia do wojewodów trafiło pismo informujące o tym, że to starostowie mają obowiązek powołania koronera. Lekarze powoływali się na to pismo, odmawiając stwierdzania zgonów pacjentów w warunkach domowych, podkreślając, że nie zostali powołani przez starostę na koronerów.  

Związek Powiatów Polskich zwracał z kolei uwagę, że resort zdrowia, wysyłając pismo, powoływał się „fragmentarycznie i tendencyjnie” na przepisy sprzed ponad 60 lat. Zgodnie z tym regulacjami, jeśli nie ma lekarza leczącego zmarłego w ostatniej chorobie, to zgon winien stwierdzić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej. Problemem było między innymi opłacanie usług koronerów.

Czytaj w LEX: Stwierdzenie zgonu osoby żyjącej jako przykład błędu w sztuce lekarskiej - perspektywa prawnokarna i prawnomedyczna >>

Jakie zasady wprowadzi nowa ustawa (obecnie na etapie rządowego projektu)?

Zgon stwierdzałby:

  1. - lekarz POZ zmarłego pacjenta m.in. gdy śmierć nastąpiła w mieszkaniu pacjenta, a odnalezienie zwłok zgłoszono w czasie udzielania świadczeń przez poradnię POZ
  2. - lekarz udzielający świadczeń w podmiocie wykonującym działalność leczniczą (ambulatoryjne świadczenia zdrowotnej), w którym zgon osoby ma być stwierdzony
  3. - lekarz udzielający świadczeń (finansowanych ze środków publicznych) w ramach hospicjum domowego albo zespołu długoterminowej opieki
  4. - lekarz POZ udzielający świadczeń w ramach nocnej i świątecznej opieki zdrowotnej, a odnalezienie zwłok zgłoszono w czasie udzielania tych świadczeń
  5. - lekarz udzielający świadczeń opieki zdrowotnej na rzecz podmiotu niewykonującego działalności leczniczej w przypadku, gdy zgon nastąpił w tym podmiocie;
  6. - kierownik zespołu ratownictwa medycznego (lekarz, ratownik medyczny albo pielęgniarka systemu) w przypadku: odstąpienia od prowadzenia medycznych czynności ratunkowych w sytuacji stwierdzenia znamion śmierci u ratowanej osoby w trakcie prowadzenia tych czynności, stwierdzenia po przybyciu na miejsce zdarzenia znamion śmierci u osoby, wobec której miały być podjęte medyczne czynności ratunkowe;
  7. - koroner, w przypadkach innych niż określone w poprzednich punktach a także w sytuacji, gdy osoby uprawnione do stwierdzenia zgonu mają wątpliwości, co do określenia przyczyny zgonu
  8. - lekarz podmiotu leczniczego m.in. jednostek budżetowych MON, MSWiA, MS, ABW, jednostek wojskowych, w przypadku konieczności stwierdzenia zgonu żołnierza lub pracownika realizujących zadania w ramach użycia jednostek wojskowych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa. W przypadku braku lekarza albo braku możliwości stwierdzenia przez niego zgonu, może go stwierdzić ratownik medyczny lub pielęgniarka tego podmiotu.

 

Bernadeta Skóbel podkreśla, że wprowadzenie instytucji koronera opłacanego przez wojewodę, to oczekiwane rozwiązanie przez samorządy. Rozwiązania te strona samorządowa przyjmuje jednak z zastrzeżeniami. – Nocną i świąteczną pomoc w dużej mierze zabezpieczają szpitale powiatowe. Lekarz świadczący tę pomoc, wezwany do zgonu dostanie za tę usługę zapłatę z NFZ i trafi ona do jego kieszeni, a nie do budżetu placówki. Tymczasem jego wyjazd do zmarłego może przecież oznaczać, że w nocnej i świątecznej pomocy nie będzie kto miał w tym czasie przyjąć pacjentów – zauważa Bernadeta Skóbel.  Dodaje, że niewyjaśniona jest kwestia tego, kto będzie pokrywał koszt dojazdu lekarza nocnej o świątecznej zdrowotna do zmarłego.

Czytaj w LEX: Odpowiedzialność zawodowa ratownika medycznego - przesłanki i sankcje >>

Wcześniej zgon stwierdzą kierownicy zespołów ratownictwa medycznego

Planowano, aby ustawa o cmentarza weszła w życie 1 czerwca. Nie jest to realna data. Nawet jeśli  projekt zostanie przyjęty przez Radę Ministrów, to najbliższe posiedzenie Sejmu jest zaplanowane na 24-26 maja. Nawet jeśli wszystkie czytania odbędą się na jednym posiedzeniu Sejmu (a co do zasady posłowie powinni mieć co najmniej 7 dni na zapoznanie się ze sprawozdaniem komisji), to i tak ustawa jeszcze musi trafić do Senatu, potem ewentualnie znów do Sejmu i do prezydenta.

Jest więc bardzo prawdopodobne, że wcześniej, bo już 22 czerwca wejdą w życie przepisy, które umożliwią stwierdzanie zgonu przez ratowników medycznych i pielęgniarki, jeśli doszło do niego podczas akcji medycznej.  

Tego dnia wejdzie w życie ustawa o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych oraz niektórych innych ustaw. Wprowadza ona także zmiany do ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej. 

Art. 33 ust. 1 pkt 5. ustawy o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych stanowi, że wykonywanie tego zawodu stanowi:

Z kolei do ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej dopisano w art. 4 ust. 1 pkt. 8. Zgodnie z nim wykonywanie zawodu pielęgniarki polega m.in. na:

 

Zdania co do tego, czy ratownicy medyczni powinni stwierdzać zgon i w jakich okolicznościach, są podzielone. 

Sprawdź w LEX: Wykonywanie zawodu ratownika medycznego w świetle nowej ustawy >>

Czytaj także na Prawo.pl: Pogotowie przyjedzie do zmarłego - ratownicy mają dostać nowe uprawnienia

Co istotne czasowe ramy akcji medycznej wyznacza przyjęcie zgłoszenia albo powiadomienia o zdarzeniu przez dyspozytora medycznego. Zatem obowiązek ten dotyczy wyłącznie sytuacji, w której zgon nastąpił po takowym zawiadomieniu.

Grzegorz Wrona, lekarz, specjalista w dziedzinie organizacji ochrony zdrowia, związanego m.in. z ratownictwem medycznym mówił Prawo.pl, że konsekwencje nowych przepisów mogą być negatywne dla pacjentów.  - Przez lata walczyliśmy o to, by zespoły ratownictwa medycznego nie były wzywane do stwierdzania zgonów. Jeśli ktoś zabiega o to, aby kierownicy zespołów ratownictwa medycznego mogli stwierdzać zgon, to musi mieć świadomość, że może to blokować wyjazdy, które mają ratować życie – mówi.

Tamara Zimna, radca prawny, przypomina też, że zmienią się przepisy ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych (z 1959 roku). W scenariuszu opisanym wyżej, który zakłada zgon w trakcie trwania akcji ratunkowej, ustalenie jego przyczyny i daty będzie należało do obowiązków kierownika zespołu ratownictwa medycznego. On również będzie odpowiedzialny za wypełnienie karty zgonu.

Kiedy ratownik i pielęgniarka stwierdzą zgon

Stwierdzenie zgonu przez kierowników ratownictwa medycznego będzie możliwe w sytuacji:

  • odstąpienia od prowadzenia medycznych czynności ratunkowych w sytuacji stwierdzenia znamion śmierci u ratowanej osoby w trakcie prowadzenia tych czynności
  • stwierdzenia po przybyciu na miejsce zdarzenia znamion śmierci u osoby, wobec której miały być podjęte medyczne czynności ratunkowe.