Ustawa nowelizująca Kodeks wyborczy została uchwalona w dn. 26 stycznia 2023 r. i została przekazana Marszałkowi Senatu 30 stycznia 2023 r. W świetle art. 121 ust. 2 Konstytucji RP, proces legislacyjny w Senacie musi się zakończyć do 1 marca 2023 r. włącznie. Prezydent RP musi wydać postanowienie o zarządzeniu wyborów do Sejmu i Senatu, które mają odbyć się w roku bieżącym, najpóźniej do dn. 14 sierpnia 2023 r.
TK: zmiany sześć miesięcy przed wyborami
Jak zauważają konstytucjonaliści, w wyrokach Trybunał Konstytucyjny podkreślał, że „swoistym minimum minimorum powinno być uchwalanie istotnych zmian w prawie wyborczym co najmniej sześć miesięcy przed kolejnymi wyborami, rozumianymi nie tylko jako sam akt głosowania, lecz także jako całość czynności objętych tzw. kalendarzem wyborczym”. Innymi słowy, „Konieczność zachowania co najmniej sześciomiesięcznego terminu, w którym nie są dokonywane ważne zmiany w prawie wyborczym (w stosunku do pierwszej czynności kalendarza wyborczego), jest nieusuwalnym co do zasady normatywnym składnikiem treści art. 2 Konstytucji” (wyrok ws. o sygn. Kp 3/09), a zatem wprowadzenie takich zmian świadczy o naruszeniu przywołanej normy konstytucyjnej.
Rulka Marcin: Glosa do wyroku TK z dnia 28 października 2009 r., Kp 3/09 >>>
Trybunał wyjaśnił też, jak należy liczyć okres ciszy legislacyjnej. Okres ten powinien być liczony od daty wejścia przepisów w życie (a nie: od daty ogłoszenia ustawy) „do daty podjęcia pierwszej czynności wyborczej, tj. do wydania postanowienia o zarządzeniu danych wyborów”.
Oznacza to, że „W odniesieniu do wyborów parlamentarnych i prezydenckich sześciomiesięczny okres ciszy legislacyjnej musi być wyznaczony w stosunku do jedynej daty pewnej w świetle Konstytucji, tj. ostatniego dnia, kiedy zarządzenie wyborów jest możliwe. Natomiast w doktrynie prezentowane jest stanowisko, zgodnie z którym istotne zmiany w prawie wyborczym powinny wchodzić w życie dopiero po wyborach, przed którymi zostały uchwalone.
Głębokie zmiany
Wszystkie ingerencje nowelizacji – zdaniem ekspertów - noszą cechy „głębokich zmian” w rozumieniu prezentowanym w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego.
Zwłaszcza z uwagi na:
- ingerencję w strukturę okręgów wyborczych,
- liczebność komisji wyborczych,
- obsadę komisji, sposób liczenia głosów
- oraz, pośrednio, w zasady finansowania kampanii
wyborczej.
Jednocześnie ustawa nowelizująca jest wyjątkowo obszerna i nie tylko „głęboko”, ale również: niezwykle „szeroko” ingeruje w obecny proces wyborczy. Uwzględniając minimalny okres ciszy legislacyjnej, przepisy zmieniające prawo wyborcze, dla swojej skuteczności, musiałyby wejść w życie najpóźniej 14 lutego 2023 r. Oczywiste jest zatem, że ustawa nowelizująca w zasadniczej części nie wejdzie w życie przed tą datą, co więcej – nie zostanie nawet uchwalona, podpisana i ogłoszona.
Czytaj też: Przepisy karne dotyczące ciszy wyborczej w świetle zasady nullum crimen sine lege >>>
Naruszona cisza wyborcza
Co za tym idzie, przewidziane w ustawie nowelizującej vacatio legis prowadzić będzie do wejścia aktu prawnego w życie w okresie ciszy legislacyjnej, biegnącej od dn. 14 lutego b.r. Z uwagi na fakt, że wprowadzane zmiany mają charakter istotny wejście ustawy nowelizującej w życie stanowić będzie naruszenie fundamentalnych zasad ustrojowych.
Zasadnicza i oczywiście widoczna sprzeczność noweli z przywołanymi wzorcami kontroli przemawia za uznaniem, że ustawa jest w całości sprzeczna z Konstytucją RP. Zespół więc rekomenduje Senatowi odrzucenie ustawy w całości.
W składzie zespołu doradców zasiadają: 1) prof. dr hab. Jacek Barcik; 2) dr hab. Agnieszka Bień-Kacała, prof. USz; 3) dr hab. Mariusz Bidziński, prof. Uniwersytetu SWPS; 4) prof. dr hab. Marek Chmaj – sprawozdawca; 5) dr hab. Marcin Dąbrowski;6) dr hab. Radosław Grabowski prof. UR; 7) dr hab. Bartłomiej Nowotarski, prof. UE; 8) dr hab. Sławomir Patyra, prof. UMCS; 9) dr hab. Ryszard Piotrowski, prof. UW; 10) dr hab. Anna Rakowska, prof. UŁ – sprawozdawca, 11) prof. dr hab. Bronisław Sitek; 12) prof. dr hab. Andrzej Rzepliński; 13) dr Tomasz Zalasiński
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
