Ustawa z 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw modyfikuje  obowiązujące przepisy i wprowadza nowe rozwiązania, które mają na celu wsparcie mieszkańców, którzy ucierpieli w wyniku powodzi, jaka wystąpiła we wrześniu 2024 r. w południowej i zachodniej Polsce.

Po nowelizacji będą trzy ścieżki wykupu nieruchomości:

  • wykup jednorazowy (tylko w 2025 r.) – na podstawie art. 17 ustawy, dla właścicieli, których nieruchomości zostały zniszczone przez powódź we wrześniu 2024 r.
  • wykupy inicjowane w 2025 r. przez Wody Polskie – dla nieruchomości położonych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią,
  • program wykupów na lata 2026–2034 – finansowany ze środków budżetowych;

- z łącznym limitem 800 mln zł.

Wykup na wniosek właściciela

Wnioski o wykup nieruchomości przez Skarb Państwa mogą składać osoby fizyczne lub gminy – właściciele działki z domem mieszkalnym zniszczonym na skutek powodzi września 2024 r. Dom musi być legalnie wybudowany (z pozwoleniem lub zgłoszeniem), znajdować się na obszarze szczególnego zagrożenia powodzią w gminie objętej pomocą (sprawdź tutaj) a jego stan musi kwalifikować go do rozbiórki (albo już został rozebrany). Ten ostatni warunek musi być potwierdzony odpowiednimi dokumentami lub ekspertyzą.

W przypadku dużych działek, których powierzchnia przekracza 0,2 ha, wykup dotyczy tylko tej części, na której znajduje się dom, chyba że pozostała część działki nie nadaje się do samodzielnego wykorzystania. Dla działek rolnych zabudowanych zniszczonym przez powódź budynkiem mieszanym limit powierzchni wykupu wynosi 0,5 ha. Z pomocy nie mogą skorzystać osoby, które nabyły nieruchomość po powodzi.

Przeczytaj także:  Specustawa powodziowa z nowelizacją: szerszy katalog świadczeń i ułatwienia dla powodzian

Jak ustalana jest cena wykupu nieruchomości przez Skarb Państwa?

Cena wykupu to suma wartości działki z dnia poprzedzającego powódź, czyli z 12 września 2024 r., oraz wartości domu mieszkalnego lub lokalu, nawet jeśli został już rozebrany. Wartość domu lub lokalu ustalana jest na podstawie urzędowego wskaźnika za 1 mkw. powierzchni użytkowej obowiązującego w danym województwie lub gminie tuż przed powodzią. Inne zabudowania, takie jak garaże czy budynki gospodarcze, są wyceniane według ich wartości rynkowej. Nawet jeśli dom został już rozebrany (zgodnie z przepisami prawa), przy wycenie przyjmuje się, że nadal tam stał, o ile został zniszczony przez powódź. Wyceny dokonuje rzeczoznawca majątkowy, a koszt tej wyceny pokrywa Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie.

Co można zrobić przed złożeniem wniosku o wykup?

Osoba poszkodowana może najpierw zapytać Wody Polskie o szacowaną cenę wykupu swojej nieruchomości oraz o to, czy jej nieruchomość spełnia warunki do wykupu określone w ustawie. Wody Polskie mają obowiązek niezwłocznie odpowiedzieć i przekazać informacje o cenie wykupu oraz o spełnieniu warunków.

We wniosku należy podać dane osobowe, takie jak imię, nazwisko, adres i numer PESEL, a także informacje o nieruchomości, w tym jej lokalizację, numer księgi wieczystej oraz dane współwłaścicieli, jeśli tacy są. Do wniosku należy dołączyć dokumenty potwierdzające, że budynek jest przeznaczony do rozbiórki, dokumenty potwierdzające prawo własności oraz dokumenty potwierdzające legalność budowy.

W przypadku braku dokumentów potwierdzających legalność budowy, na przykład z powodu ich utraty w wyniku powodzi, należy złożyć oświadczenie, że budynek został zbudowany zgodnie z prawem lub że nie masz informacji na ten temat, podając przyczynę. Oświadczenie musi zawierać klauzulę: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.”

Jak i kiedy złożyć wniosek o wykup nieruchomości?

Poszkodowany składa wniosek do odpowiedniego oddziału Wód Polskich. Wniosek musi zawierać dane i dokumenty opisane wcześniej. Jeśli wcześniej nie złożono zapytania o cenę lub nie uzyskano odpowiedzi, cena wykupu zostanie ustalona przez rzeczoznawcę majątkowego na zlecenie Wód Polskich, a koszty tej wyceny pokrywa państwo.

Wody Polskie przyjmują wnioski do 1 października 2025 r. (decyduje kolejność zgłoszeń). Jeśli wniosek jest niekompletny, Wody Polskie poinformują o brakach i poproszą o ich uzupełnienie. Dopóki wniosek nie zostanie uzupełniony, nie będzie rozpatrywany. Jeśli wszystko się zgadza, Wody Polskie składają ofertę wykupu. Po jej przyjęciu nieruchomość zostaje wykupiona przez Skarb Państwa. Wpisy do księgi wieczystej związane z wykupem są bezpłatne.

Jeśli wyczerpie się limit środków na wykup, oferta nie zostanie złożona. Wnioskodawca zostanie o tym pisemnie poinformowany. Tworzona jest lista rezerwowa – jeśli ktoś zrezygnuje, kolejna osoba może dostać ofertę.

Wykup inicjowany przez Wody Polskie

W szczególnych przypadkach Wody Polskie mogą, za zgodą właściciela, wykupić nieruchomość położoną na obszarze, gdzie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi wynosi co najmniej 10 pro. (raz na 10 lat).

Za szczególnie uzasadnione uznaje się sytuacje, gdy nieruchomość:

  • blokuje swobodny przepływ wód,   
  • jej wykup poprawi bezpieczeństwo, a usunięcie zabudowy nie jest dużą stratą,
  • odbudowa zniszczonego budynku nie jest zasadna ze względu na wysokie zagrożenie powodzią, a budynek jest w złym stanie i nie da się go skutecznie zabezpieczyć przed kolejnymi ekstremalnymi zjawiskami.