Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów rozpoznał abstrakcyjny, niezwiązany z żadną konkretną sprawą, wniosek prezesa NSA o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.
Czy z uwagi na dyspozycję art. 53a ust. 1 i art. 72a ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane możliwe jest wszczęcie i prowadzenie postępowania administracyjnego w trybie nadzoru budowlanego na wniosek podmiotu, który żąda od organu podjęcia działań, powołując się na własny interes prawny?
A w przypadku negatywnej odpowiedzi:
Czy organ nadzoru budowlanego, do którego wpłynął wniosek o wszczęcie jednego z postępowań, o których mowa w art. 53a ust. 1 i art. 72a Prawa budowlanego, obowiązany jest wydać postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania administracyjnego, czy też wystarczającym jest poinformowanie pismem wnioskodawcy o podjętych działaniach?
Wymienione przepisy Prawa budowlanego zostały wprowadzone nowelizacją Prawa budowlanego, która weszła w życie 19 września 2020 r. Jej celem było niepogłębianie i nieutrwalanie różnic w interpretacji przepisów.
Przepisy te określają, że postępowania wszczyna się z urzędu w razie stwierdzenia naruszeń prawa, najczęściej samowoli budowlanej. Inicjatywę tę mają między innymi właściciel lub zarządca obiektu budowlanego, co oznacza, że mogą oni wnosić o wszczęcie postępowań administracyjnych w sytuacjach, gdy dojdzie do naruszenia przepisów prawa budowlanego.
W orzecznictwie wyłoniły się dwa sprzeczne stanowiska:
- Wyłącznie z urzędu organ nadzoru wszczyna postępowania, gdy zachodzi niebezpieczeństwo dla życia ludzi i zwierząt ( dominująca linia),
- Można wszcząć postępowanie na wniosek osoby trzeciej, gdy naruszony jest jej interes prawny. Za tym stanowiskiem przemawiały względy konstytucyjne – brak ochrony prawnej strony, gdy nawet prokurator odmawia złożenia wniosku.
Co do poinformowania strony przez organ, to także wyłoniły się dwa stanowiska:
- Gdy organ stwierdzi brak podstaw do wszczęcia postępowania nie ma obowiązku poinformowania strony wnioskującej,
- Gdy nie ma podstaw do wszczęcia postępowania – organ nadzoru budowlanego musi zawiadomić stronę.
Naczelny Sąd Administracyjny, 8 września br,. podjął uchwałę, według której, nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie postępowania administracyjnego na wniosek osoby, która żąda od organu nadzoru budowlanego podjęcia działań, powołując się na własny interes prawny. Postępowanie w tych sprawach wszczyna się wyłącznie z urzędu.
NSA dodał, że organ nadzoru budowlanego, do którego wpłynął wniosek z żądaniem wszczęcia postępowania w tych sprawach obowiązany jest do poinformowania wnioskodawcy w drodze pisma o charakterze informacyjnym o podjętych działaniach i zajętym stanowisku.
W uzasadnieniu Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że taka uchwała ma zagwarantować pewność prawa. Sędzia sprawozdawca Leszek Kiermaszek stwierdził, że sens i znaczenie przepisów nie dają możliwości, aby odejść od zasady, że organy nadzoru wszczynają postępowanie administracyjne tylko z urzędu.
- Brak jest racjonalnych argumentów świadczących o niesłuszności, niesprawiedliwości, czy też wręcz niekonstytucyjności, gdyż w niektórych orzeczeniach sądów administracyjnych odwoływano się też do tego argumentu - mówił w uzasadnieniu uchwały sędzia NSA Leszek Kiermaszek odnosząc się do aktualnego brzmienia przepisów. - W przypadku złożenia wniosku o wszczęcie postępowania, strona nie jest pozbawiona ochrony prawnej. Służą egzekwowaniu naruszeń prawa petycja i skarga. A co więcej - strona trzecia może żądać od prokuratora, aby ten złożył wniosek do organu. Można też poinformować rzecznika praw obywatelskich - wskazał sędzia Kiermaszek.
Uchwała siedmiorga sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 8 września 2025 r., sygn. akt II OPS 2/25
Cena promocyjna: 11.7 zł
Cena regularna: 39 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 19.5 zł
