Istotą sprawy była odpowiedź na pytanie czy okoliczności decyzji reprywatyzacyjnych, dotyczących nieruchomości warszawskich, wydanych z naruszeniem prawa, mogą stanowić przesłankę do uchylenia decyzji reprywatyzacyjnej, w sytuacji gdy miały miejsce przed wejściem w życie tej ustawy. Rozstrzygnięcie jest pozytywne.
Tło sprawy
Zagadnienie prawne powstało w toku rozpoznawania skargi kasacyjnej Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich wydanych z naruszeniem prawa od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 14 lutego 2020 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny, odnosząc się do podstawy uchylenia decyzji reprywatyzacyjnej, nie wypowiedział się wprost w kwestii możliwości stosowania oceny prawnej wynikającej z tego przepisu do zdarzeń i okoliczności, które miały miejsce przed jego wejściem w życie. Sąd przyjął bowiem, że podstawa uchylenia decyzji z art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy nie może być zastosowana wobec braku adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy decyzją reprywatyzacyjną a okolicznościami i zdarzeniami, które miały miejsce po jej wydaniu (szczegółowe stanowisko Sądu zostało przedstawione wcześniej).
Uchylenie decyzji speckomisji
Wyrokiem z 14 lutego 2020 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżoną decyzję oraz decyzję Komisji do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich wydanych z naruszeniem prawa z listopada 2017 r.
Sprawa dotyczyła zabudowanej nieruchomości położonej w Warszawie, która była objęta działaniem dekretu z 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze miasta stołecznego Warszawy.
Z dniem wejścia w życie tego dekretu (tj. z dniem 21 listopada 1945 r.) grunty nieruchomości warszawskich - w tym grunt przedmiotowej nieruchomości - przeszły na własność gminy m.st. Warszawy. Na podstawie zaświadczenia Oddziału Hipotecznego Sądu Grodzkiego w Warszawie z 22 kwietnia 1948 r. ustalono, iż przedmiotowa nieruchomość na dzień 15 kwietnia 1948 r. uregulowana była jawnym wpisem na rzecz: 1) F. S. co do 1/8 części, 2) F. K. co do 1/8 części, 3) A. M. co do 2/8 części, 4) I. S. co do 2/8 części oraz 5) W. B. co do 2/8 części - wszyscy niepodzielnie.
Objęcie nieruchomości w posiadanie przez gminę m.st. Warszawy nastąpiło 19 kwietnia 1948 r., kiedy ukazało się stosowne ogłoszenie w Dzienniku Urzędowym nr 10 Rady Narodowej i Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy.
W dniu 11 czerwca 1948 r. adwokat T.N. złożył w Wydziale Gospodarki Gruntami Zarządu Miejskiego w m.st. Warszawie wniosek o przyznanie dotychczasowym właścicielom za czynszem symbolicznym prawa własności czasowej do terenu nieruchomości.
Odmowa przyznania prawa własności
Po rozpoznaniu tego wniosku Prezydium Rady Narodowej w m.st. Warszawa orzeczeniem administracyjnym z lipca 1951 r., odmówiło dotychczasowym właścicielom prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości warszawskiej. Jednocześnie stwierdziło, że wszystkie budynki znajdujące się na powyższym gruncie przeszły na własność Skarbu Państwa oraz orzekło o natychmiastowej wykonalności tego orzeczenia, a po rozpoznaniu odwołania decyzją z września 1951 r. Ministerstwo Gospodarki Komunalnej utrzymało w mocy zaskarżone orzeczenie.
Pismem z 3 lutego 1994 r. strony wniosły o stwierdzenie nieważności orzeczenia Prezydium Rady Narodowej z dnia 9 lipca 1951 r. oraz decyzji Ministra Gospodarki Komunalnej z 1951 r.
Po rozpatrzeniu wniosku Minister Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa decyzją z dnia 9 stycznia 1995 r. stwierdził, że zaskarżone orzeczenie z dnia 9 lipca 1951 r., w określonej w aktach notarialnych części lokali oraz udziałów przypadających tym lokalom w części budynku i jego urządzeń, wydane zostało z naruszeniem prawa, a w pozostałej części stwierdził jego nieważność.
W związku ze stwierdzeniem w części nieważności orzeczenia z dnia 9 lipca 1951 r. do rozpoznania pozostał wniosek dekretowy z dnia 11 czerwca 1948 r.
Wobec tego Prezydent m.st. Warszawy decyzją z lipca 2009 r. orzekł m.in. o ustanowieniu na 99 lat prawa użytkowania wieczystego. Beneficjenci ww. decyzji w dniu 14 lutego 2011 r. zostali wprowadzeni w posiadanie niesprzedanej części budynku. Miasto Stołeczne Warszawa oddało im grunt w użytkowanie wieczyste.
Na mocy aktu notarialnego właściciele sprzedali nieruchomość spółce J. Następnie Komisja decyzją z listopada 2017 r. - uchyliła w całości decyzję Prezydenta m.st. Warszawy i odmówiła ustanowienia prawa użytkowania wieczystego oraz nadała tej decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.
Nie zgadzając się z treścią powyższej decyzji Komisji, właścicielka części budynku złożyła wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy. Natomiast spółka J. złożyła skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie na decyzję Komisji.
Wątpliwości NSA
Naczelny Sąd Administracyjny, rozpoznając skargę kasacyjną, powziął poważną wątpliwość. Te trudności w zakresie ustalenia temporalnego względem stanu faktycznego zakresu stosowania art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy dodatkowo potęgują dwie okoliczności:
- pierwsza związana jest ze szczególnym charakterem samej ustawy i celów, które ma realizować,
- druga wynika ze skutków prawnych, jakie wywołuje uchylenie ostatecznej decyzji reprywatyzacyjnej, skutków uregulowanych w przedmiotowej ustawie, które mają bardzo różnorodny charakter prawny, zarówno cywilny jak i sankcji administracyjnych, a są to skutki, które dotychczas nie występowały w systemie prawnym. Te wskazane okoliczności dodatkowo powodują, że wątpliwości prawne występujące przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie mają charakter poważnych wątpliwości prawnych.
Problem działania ustawy wstecz
Jak wskazał w uzasadnieniu sędzia Wojciech Jakimowicz, projektodawca w odniesieniu do tych przesłanek nie przełamywał zasady lex retro non agit. Kolejne trzy przesłanki określono w uzasadnieniu projektu ustawy jako swoiste dla postępowania rozpoznawczego i stanowiące novum normatywne.
Projekt ustawy nie przewidywał regulacji tożsamej lub zbliżonej do przepisu art. 30 ust. 1 pkt 6 ustawy. Taka regulacja została natomiast zamieszczona w projekcie ustawy załączonym do sprawozdania Komisji Ustawodawczej o rządowym projekcie ustawy o szczególnych zasadach usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich wydanych z naruszeniem prawa. Przepis art. 28 ust. 1 pkt 6 projektu stanowił, że Komisja wyda decyzję o uchyleniu lub stwierdzeniu wydania z naruszeniem prawa decyzji reprywatyzacyjnej, która wywołała nieodwracalne skutki prawne, jeżeli wydanie decyzji reprywatyzacyjnej doprowadziło do skutków rażąco sprzecznych z interesem społecznym lub skutków sprzecznych z celem dla którego ustanowiono użytkowanie wieczyste, w szczególności do zastosowania uporczywie lub w sposób istotnie utrudniający korzystanie z lokalu w nieruchomości warszawskiej groźby bezprawnej, przemocy wobec osoby lub przemocy innego rodzaju w stosunku do osoby zajmującej ten lokal. Brzmienie tego przepisu nie było modyfikowane w toku dalszych prac ustawodawczych. W wyniku zmiany numeracji artykułów stanowi on pkt. 6 w ustępie 1 artykułu 30 uchwalonej ustawy.
Wprowadzenie na etapie prac sejmowych do projektu ustawy przepisu oznaczonego w uchwalonej ustawie jako art. 30 ust. 1 pkt 6 nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że uzasadnienie projektu ustawy dopuszczające retroaktywność ustawy może być odniesione również i do tego unormowania - podkreślił NSA.
Uchwała siedmiorga sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z 11 stycznia 2024 r., sygnatura akt I OPS 3/22
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
