Samorządy są zagrożone działalnością korupcyjną

Korupcja występuje we wszystkich krajach, bez względu na ich poziom rozwoju gospodarczego i politykę Badania pokazują, iż działania korupcje w Polsce stosunkowo często dotyczą administracji państwowej i samorządowej. W administracji samorządowej do łamania prawa dochodzi zazwyczaj przy sprzedaży gminnego majątku, zatrudnianiu pracowników oraz działalności gospodarczej gmin.

Czym jest korupcja?

Korupcja definiowana jest jako żądanie, proponowanie, wręczanie lub przyjmowanie bezpośrednio lub pośrednio łapówki lub innej nienależnej korzyści a także jej obietnicy. W konsekwencji wypacza to prawidłowe wykonywanie obowiązków lub zachowania wymagane od osoby otrzymującej łapówkę czy korzyść [2]. Prof. M. Jarosz uważa, że korupcja „obejmuje cały zbiór różnorodnych zachowań przestępczych: łapownictwo, płatną protekcję, nepotyzm, organizowanie przetargów w taki sposób, by wygrał określony kontrahent, wykorzystywanie pozycji politycznej czy ekonomicznej w celu zapewnienia intratnych stanowisk własnym (bądź partyjnym) poplecznikom, wbrew interesom państwa i społeczeństwa” [3].

Za ekspertami Banku Światowego można wyróżnić dwa typy korupcji: korupcję urzędniczą i zawłaszczanie państwa. Korupcja urzędnicza, inaczej korupcja codzienna, to przekupstwo, z którym przeciętny obywatel spotyka się w kontaktach z urzędnikami, policjantami czy służbą zdrowia. Zawłaszczanie państwa występuje wówczas, gdy procesy tworzenia prawa, zarządzania państwem bądź działania sądownictwa zawłaszczane są przez osoby, grupy osób, które przeforsowują korzystne dla nich, ale złe dla większości społeczeństwa rozwiązania.

Przepisy antykorupcyjne dotyczące osób pełniących funkcje w samorządzie terytorialnym występują przede wszystkim w ustawie z dn. 8 marca 1990 o samorządzie gminnym, ustawie z dn. z 5 czerwca 1998 o samorządzie powiatowym, ustawie z dn. 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa, a także w ustawie z 21 listopada 2008 o pracownikach samorządowych (art. 25, art. 26, art. 30, art. 32). W praktyce okazują się jednak nie do końca skutecznym narzędziem walki z korupcją.@page_break@

Podstawą karania za korupcję są przepisy o łapownictwie biernym (przyjęcie korzyści), określa je art. 228 Kodeksu karnego oraz łapownictwie czynnym (udzielanie korzyści) – art.229 kk. Zasady i zakres odpowiedzialności urzędnika za naruszenie dyscypliny finansów publicznych określa Ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych oraz niektórych innych ustaw. Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych nadal są: upomnienie, nagana, kara pieniężna i zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Mapa korupcji

Od lat Naczelna Izba Kontroli sprawdza, czy w badanym przez nią obszarze lub w instytucji występuje ryzyko korupcyjne. W raporcie z 2009 roku za obarczone najwyższym poziomem ryzyka w działalności instytucji publicznych zostało uznane wydawanie rozstrzygnięć uznaniowych, zawieranie kontraktów przez podmioty z sektora publicznego i prywatnego. Z kolei z kontroli NIK przeprowadzonych w 2010 wynika, iż najbardziej zagrożone przekupstwem obszary to: działalność samorządów, publiczna służba zdrowia, sfera zamówień publicznych oraz przekształcenia gruntów rolnych. W administracji samorządowej do łamania prawa dochodzi najczęściej przy sprzedaży gminnego majątku, zatrudnianiu pracowników oraz działalności gospodarczej gmin. Uchybienia związane z naborem pracowników wykryto w 34 spośród 45 kontrolowanych urzędów.

Dotyczyły one nierównych szans, jakie stwarzano osobom ubiegającym się o pracę w urzędzie, nieuwzględniania w pierwszej kolejności kwestii merytorycznych. Kontrolerzy NIK wskazali również, iż obszarem szczególnie zagrożonym korupcją jest sfera zamówień publicznych, przejawy korupcji zdiagnozowano także przy wyłączaniu gruntów z produkcji rolnej.
Z opublikowanej w 2010 roku przez Centralne Biuro Antykorupcyjne tzw. mapy korupcji również wynika, że działania korupcyjne najczęściej występują w administracji państwowej i samorządowej. Następnie wymienia się takie obszary, jak: służba zdrowia i farmacja, oświata i szkolnictwo wyższe, administracja celna i administracja skarbowa, instytucje wdrażające programy unijne, organy ścigania i wymiar sprawiedliwości oraz sektor gospodarczy [5].

Pisaliśmy o tym również:
Polacy dostrzegają korupcje w samorządach

Przydatne materiały:
1.Grosse T. G., Służba cywilna w Polsce u progu XXI wieku, Studia Polityczne 2001, nr 12.
2.Jak walczyć z korupcją? Zasady tworzenia i wdrażania strategii antykorupcyjnej dla Polski, Fundacja im. Stefana Batorego, Warszawa 2010,[.pdf]
3.Jarosz M., Władza, przywileje, korupcja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 200.
4.Kudrycka B., Neutralność polityczna urzędników, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 1998. (Mapa Korupcji, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Warszawa, 2010, )
5.Opinia publiczna o korupcji i lobbingu w Polsce, Centrum Badania Opinii Społecznej w Polsce, Warszawa 2010, [.pdf]