Przed wyborami do Parlamentu Europejskiego Rzecznik Praw Obywatelskich przygotowała zalecenia dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast w sprawie likwidowania barier w udziale wyborców w głosowaniu.


Prof. Irena Lipowicz podkreśliła, że wybory posłów do Parlamentu Europejskiego , mimo bardzo wysokiego poparcia dla członkostwa Polski w Unii Europejskiej oraz stosunkowo dużego zaufania do działalności instytucji unijnych, charakteryzują się najniższą frekwencją. W 2004 roku wzięło w nich udział nieco ponad 20 %, a w 2009 roku 24,5 % uprawnionych.

Przyczyny absencji są różnorodne, jednak szczególnie niepokojącym jest, że wciąż ankietowani wymieniają wśród nich różnego rodzaju bariery techniczne i organizacyjne, które uniemożliwiają im skuteczny udział w wyborach. Problem ten dotyczy przede wszystkim osób niepełnosprawnych, przewlekle chorych, oraz w podeszłym wieku, zauważyła Rzecznik.
 

Rzecznik Praw Obywatelskich zwróciła szczególną uwagę na gwarancje zasady powszechności wyborów, która stanowi, że państwo i jego instytucje są zobowiązane zrobić wszystko, by zapewnić wszystkim uprawnionym wyborcom realną możliwość oddawania głosu. W Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich prowadzone są analizy prawa wyborczego i praktyki stosowania różnego rodzaju udogodnień. W ramach tych działań podjęte zostało w ostatnich tygodniach m.in. rozbudowane badanie opinii publicznej będące wspólną inicjatywą BRPO i Centrum Badania Opinii Społecznej. Miało ono na celu określenie opinii, oczekiwań i wiedzy wyborców na temat ułatwień w głosowaniu i rozpoznanie koniecznych działań w tym zakresie, tłumaczyła Lipowicz.

Wyborcy nie chcą głosować korespondencyjne

Przede wszystkim chciałabym zauważyć, że mimo wprowadzenia w ostatnich latach dla grupy wyborców niepełnosprawnych możliwości głosowania korespondencyjnego lub za pomocą pełnomocnika (ta forma głosowania dotyczy również dla wyborców w zaawansowanym wieku), osoby te w przeważającej większości wskazują głosowanie w lokalu wyborczym, jeśli to tylko jest możliwe, jako preferowany sposób udziału w wyborach. Zwraca to uwagę na ogromną wagę właściwego dostosowania lokali do ich potrzeb, wyjaśniała kierując jednocześnie do ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. — Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112 ze zm), a także w rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 29 lipca 2011 r. w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 158, poz. 938).

Bariery nie tylko w lokalu wyborczym

RPO podkreśliła, że w praktyce realizacja gwarancji wyborczych zależy od właściwego wypełniania przez lokal wyborczy oraz elementy jego wyposażenia warunków, o których mowa w tych przepisach. Z analiz Rzecznika wynika, że konieczne jest podejmowanie przez władze gminy również innych, szerszych działań. Należy bowiem zwrócić uwagę na odpowiednie dostosowanie i przygotowanie terenu wokół lokalu wyborczego, tak by zlikwidować bariery w jego bezpośrednim otoczeniu np. w postaci zamkniętych bramek, dojazdów, itp.

Osoby niepełnosprawne i starsze powinny zostać dowiezione przez gminę

Lipowicz zwróciła uwagę na duże znaczenie ma w tym kontekście procedury dowozu wyborców niepełnosprawnych i starszych do lokalu wyborczego, organizowanego przez władze gmin. Jak pokazują badania CBOS-BRPO, oczekiwania wyborców odnośnie do tej cennej inicjatywy zdecydowanie przekraczają działania podejmowane w czasie poprzednich wyborów. Dlatego apeluję o zorganizowanie dowozu na szerszą skalę niż dotychczas, co przyczyniłoby się do ułatwienia udziału w wyborach dużej grupie obywateli. Niezmiernie istotne jest również przekazanie informacji o takiej możliwości wszystkim zainteresowanym.
 

Wyborcy nie wiedzą o ułatwieniach

Kolejną kwestią, którą poruszyła RPO były procedury skutecznego informowania wyborców o najważniejszych kwestiach związanych z wyborami. Jak pokazały badania, wiedza o istniejących ułatwieniach jest wciąż bardzo niewielka, szczególnie wśród ich adresatów. Tymczasem mechanizmy informowania, jakie wprowadził w 2011 roku Kodeks wyborczy nie spełniają niestety swoich funkcji. Przeważająca większość (ponad 80 %) wyborców niepełnosprawnych nie potrafi bowiem wskazać, że po ważne informacje: o terminie i godzinach głosowania, komitetach wyborczych i ich kandydatach, o warunkach i formach głosowania, właściwym okręgu wyborczy i obwodzie głosowania, a także lokalizacji najbliższych miejscu zamieszkania lokale wyborcze przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych, należy zwrócić się do wójta/burmistrza/prezydenta miasta, który ma obowiązek jej udzielenia (na mocy art. 37a Kodeksu wyborczego). Konieczne jest więc aktywne przekazywanie informacji wyborcom o tym uprawnieniu, alarmowała Lipowicz.

(RPO.gov.pl)