Jednym z narzędzi prewencji korupcji w administracji publicznej jest Rejestr Korzyści. Służy zachowaniu jawności i przejrzystości statusu materialnego osób zobowiązanych do ujawnienia w nim informacji oraz zmierza do wykazania, że majątkowe i niemajątkowe korzyści uzyskiwane przez określoną grupę podmiotów nie mają charakteru korupcyjnego. Dzięki jawności Rejestru Korzyści sytuacja majątkowa osób publicznych prześwietlana jest nie tylko przez organy powołane do ich analizy, ale także społeczeństwo. O rejestrze przeczytaj także: Dane w Rejestrze Korzyści zostaną 6 lat po zakończeniu funkcji.
Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>
Czytaj też w LEX: Skutki wygaśnięcia mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) >
Musi wójt, zastępca, sekretarz i skarbnik, ale nie komisarz
Zgodnie z art. 492 par. 1 pkt 5a kodeksu wyborczego wygaśnięcie mandatu wójta następuje wskutek wyboru na posła na Sejm, senatora albo posła do Parlamentu Europejskiego. Wskutek powyższego, zgodnie z art. 28f ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, w przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów. Przepisy ustawy o samorządzie gminnym nie określa, jakimi kryteriami powinien się kierować prezes Rady Ministrów, wskazując osobę komisarza. Ma więc dowolność w powoływaniu takiej osoby.
Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, w Rejestrze Korzyści ujawniane są korzyści uzyskiwane przez osoby, o których mowa w ust. 7, lub ich małżonków.
W myśl przywołanego art. 12 ust. 7 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, obowiązek zgłaszania informacji, o których mowa w ust. 2-4, do Rejestru obejmuje: członków Rady Ministrów, sekretarzy i podsekretarzy stanu w ministerstwach i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, kierowników urzędów centralnych, wojewodów, wicewojewodów, członków zarządów województw, sekretarzy województw, skarbników województw, członków zarządów powiatów, sekretarzy powiatów, skarbników powiatów, wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), zastępców wójtów, sekretarzy gmin, skarbników gmin, członków zarządu związku metropolitalnego, sekretarza związku metropolitalnego i skarbnika związku metropolitalnego.
Czytaj też w LEX: Ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej przez wójtów, burmistrzów, prezydentów miast od 1 stycznia 2022 r. >
- Treść przedmiotowego przepisu prawa formułuje obowiązek ujawnienia korzyści jedynie względem wójtów (burmistrzów, prezydentów miast). Katalog sformułowany w treści art. 12 ust. 7 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne nie wymienia natomiast osób, które przejmują wykonywanie zadań i kompetencji wójta zgodnie z art. 28h ustawy o samorządzie gminnym – wskazuje Artur Pytel, prawnik, specjalista od prawa wyborczego, który zgłosił nam problem w ramach akcji „Poprawmy prawo”.
Z powyższego wynika, iż ustawodawca nie sformułował dotąd przepisów, które nakładałyby na osoby przejmujące wykonywanie zadań i kompetencji wójta obowiązek zgłoszenia informacji, o których mowa w art. 12 ust. 2-4 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, do Rejestru Korzyści.
- Może to dziwić, tym bardziej że osoby te będą sprawować powierzone im funkcje przez sześć miesięcy. W związku z niewątpliwą potrzebą weryfikacji bezstronności, uczciwości, a przede wszystkim transparentności finansowej tych osób interwencja ustawodawcy w przedmiotowej sprawie wydaje się konieczna i pilna – uważa Artur Pytel.
Czytaj też w LEX: Przepisy antykorupcyjne dotyczące samorządu terytorialnego >
Komisarz ma duże uprawnienia
Dr hab. Grzegorz Makowski, prof. Szkoły Głównej Handlowej, ekspert Fundacji im. Stefana Batorego zwraca uwagę, że skoro komisarz ma obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego, to dlaczego nie ma obowiązku złożenia deklaracji do Rejestru Korzyści, która działań na gruncie tej samej ustawy.
- To jest luka, bo przecież komisarze , choć w ograniczonym do 6 miesięcy okresie, mają duży wpływ na lokalną społeczność. Zwłaszcza duże miasta mają przecież ogromne budżety, mogą prowadzić własną politykę, często nawet międzynarodową. A decyzję podejmowane przez lokalnych włodarzy mają w wielu przypadkach o wiele większe oddziaływanie niż decyzje podejmowane na szczeblu rządowym, na przykład w sferze zagospodarowania przestrzennego – wskazuje Grzegorz Makowski. Uważa, że dobrze, że ktoś zauważył problem, ale jednocześnie podkreśla, że przepisy o Rejestrze Korzyści, które mają już 25 lat, są elementem szerszego systemu prewencji, który wymaga pilnej przebudowy.
- W tym systemie chodzi o to, aby ujawniać takie okoliczności, które pozwolą nie tyle namierzyć korupcyjne działania, ale ocenić czy w określonej sytuacji nie występuje konflikt interesów, który może prowadzić do naruszeń prawa – podnosi ekspert.
Dr Anna Frydrych-Depka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, członek zarządu Fundacji Odpowiedzialna Polityka przypomina, że zgodnie z propozycją zawartą w poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz ustawy - Kodeks wyborczy (sejmowy druk nr 75) nawet osoba pełniąca funkcję wójta do czasu wskazania "komisarza" przez Premiera objęta będzie tym obowiązkiem, bowiem czasowe zastępstwo ma przypaść w udziale zastępcy wójta lub sekretarzowi gminy, czyli podmiotom wymienionym w art. 12 ust. 7 ustawy o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne.
- Jedynym podmiotem pełniącym rolę wójta, czyli korzystającym z jego uprawnień i wykonującym obowiązki, niezobowiązanym do składania oświadczeń do Rejestru Korzyści będzie powołany w oparciu o dyskrecjonalną decyzję personalną prezesa Rady Ministrów komisarz. Ten wyłom w przejrzystości, choć maksymalnie czasowo ograniczony do sześciu miesięcy nie znajduje, moim zdaniem, uzasadnienia – wskazuje dr Anna Frydrych-Depka.
Zobacz wzory dokumentów:
Zgłoszenie informacji o małżonku do Rejestru Korzyści w administracji samorządowej >
Zgłoszenie informacji do Rejestru Korzyści w administracji samorządowej >
Czytaj też w LEX:
O bezprawności przyjmowania prezentów przez osoby pełniące funkcje publiczne >
O legalności przyjmowania prezentów przez osoby pełniące funkcje publiczne – uwagi polemiczne >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.