Często podkreśla się, że organizacja dużych wydarzeń sportowych jest nie tylko niezwykłym wyzwaniem organizacyjnym, ale i wydarzeniem o charakterze promocyjnym dla krajów, regionów i miast. Zwykle dzięki organizacji takich imprez powstaje infrastruktura sportowa i turystyczna, której utrzymanie wymaga jednak nakładów finansowych, aby obiekty te mogły służyć dalej społecznościom lokalnym. Światowe Igrzyska Sportowe - The World Games, zawody w sportach nieolimpijskich rozgrywane są co cztery lata, zawsze rok po letnich Igrzyskach Olimpijskich. Ich głównym organizatorem jest International World Games Association (IWGA), a patronem Międzynarodowy Komitet Olimpijski. W 2017 r. gospodarzem X edycji Światowych Igrzysk Sportowych The World Games był Wrocław.

Podjęte przez Gminę Wrocław działania doprowadziły do przeprowadzenia Światowych Igrzysk Sportów Nieolimpijskich - The World Games 2017, ale NIK ma wiele zastrzeżeń do realizacji zadań w sferze organizacyjnej, natomiast jako nieprawidłowe oceniła realizację zadań w sferze inwestycyjnej. Wybudowane i zmodernizowane obiekty sportowe efektywnie wykorzystywano w trakcie Igrzysk, jak i na ogół po ich zakończeniu. Stwierdzone jednak w wyniku kontroli nieprawidłowości i ujawniony stan skontrolowanych obiektów mogą negatywnie wpływać na bezpieczeństwo i komfort ich dalszego użytkowania.

Igrzyska kosztowały więcej niż zakładano, a pomimo tego efekty w postaci m.in. promocji Wrocławia nie są precyzyjnie znane. Na przygotowanie i przeprowadzenie tego wydarzenia wydano ponad 326 mln zł, prawie w całości ze środków publicznych, przy czym niemal 284 mln zł stanowiły środki własne Gminy Wrocław. Przyjęte przez Miasto początkowe założenia dotyczące źródeł i wysokości finansowania Igrzysk okazały się nierealne. Przed złożeniem aplikacji Miasto nie sporządziło odpowiednich analiz ryzyka i zbyt optymistycznie założyło, że pozyska sponsorów zewnętrznych.

Przygotowania trwały 5 lat, kosztowały ponad 326 mln zł

Kontrolerzy NIK skontrolowali Urząd Miejski Wrocławia, Młodzieżowe Centrum Sportu Wrocław, Wrocławskie Inwestycje sp. z o.o. i Wrocławskie Centrum Treningowe SPARTAN sp. z o.o. Kontrola objęła okres od 1 stycznia 2012 r. do 30 kwietnia 2020 r. Kontrolę ww. podmiotów poprzedziła kontrola działalności Wrocławskiego Komitetu Organizacyjnego - Światowe Igrzyska Sportowe 2017 sp. z o.o. w likwidacji.

Miasto zawarło umowę z IWGA w 2012 r. Zobowiązało się w niej do zorganizowania Igrzysk, w szczególności przygotowania odpowiedniej infrastruktury sportowej, która zagwarantuje bezpieczeństwo zawodników i widzów. W dniach 20-30 lipca 2017 r. we Wrocławiu odbyła się X edycja The World Games (TWG 2017). Do współzawodnictwa stanęło ok. 3500 sportowców z ponad 100 krajów w różnych dyscyplinach takich jak m.in.: łucznictwo, żużel, taniec sportowy, futbol amerykański, petanque, bilard, trójbój siłowy, ultimate frisbee, karate, korfball, spadochroniarstwo, wrotkarstwo, wspinaczka, squash, sumo, narciarstwo wodne, bieg na orientację.

Największymi inwestycjami związanymi z tymi Igrzyskami była renowacja zabytkowego Stadionu Olimpijskiego, wybudowanie krytej pływalni oraz przebudowanie letniej pływalni przy ul. Wejherowskiej, a także powstanie kompleksu torów wrotkarskich w rejonie Parku Tysiąclecia. Przeprowadzenie TWG 2017 we Wrocławiu budziło kontrowersje od początku podjęcia starań o organizację tego wydarzenia, przede wszystkim w świetle konieczności poniesienia znacznych nakładów finansowych ze środków publicznych. W dyskusjach m.in. na sesjach Rady Miejskiej Wrocławia podkreślano, że nie są precyzyjnie znane zarówno koszty przeprowadzenia Igrzysk, jak i wpływy finansowe oraz korzyści dla Miasta wynikające z organizacji tego wydarzenia.

Kontrola NIK wykazała, że przyjęte przez Miasto Wrocław początkowe założenia dotyczące źródeł i wysokości finansowania Igrzysk okazały się nierealne. W momencie zawierania umowy z IWGA Miasto nie miało zapewnionego finansowania, a przed złożeniem aplikacji nie sporządziło odpowiednich analiz ryzyka i zbyt optymistycznie założyło m.in. kwoty wpływów od sponsorów zewnętrznych. Rzeczywistość negatywnie zweryfikowała te zamierzenia. Ostateczne koszty przygotowania i przeprowadzenia imprezy wyniosły 326,3 mln zł, tj. o 40,9 mln zł więcej niż pierwotnie zakładano. Główny ciężar finansowania Igrzysk poniósł Wrocław wydając z własnych środków 283,6 mln zł, tj. o 82,4 mln zł (40,6%) więcej, niż zakładano. Igrzyska zostały sfinansowane ze środków publicznych niemal w całości, bo w kwocie 313,1 mln zł (tj. 95,9%), uwzględniając dotacje z budżetu państwa i samorządu województwa dolnośląskiego na budowę obiektów sportowych (29,5 mln zł).

Wydatki wzrosły przede wszystkim z powodu wyższych faktycznych kosztów inwestycji, wynagrodzeń wykonawców wypłaconych na podstawie zaakceptowanych ofert i zawartych umów, a także modyfikacji ich zakresów rzeczowych zarówno na etapie planowania, jak i realizacji inwestycji.

W przekazanej w czerwcu 2011 r. do IWGA aplikacji o przyznanie prawa do organizacji Igrzysk Miasto jako gospodarz zobowiązało się do ponoszenia ciężaru i ryzyka związanego z finansowaniem imprezy. Jednak złożenie tego dokumentu nie zostało poprzedzone adekwatnym rozpoznaniem potencjalnych korzyści i ryzyk związanych z organizacją Igrzysk, nie opracowano też kryteriów, które mogłyby pokazywać stopień realizacji celów. Nie przeprowadzono adekwatnej analizy pod kątem rozpoznawalności tej imprezy, a przez to jej potencjału jako wydarzenia, w oparciu o które miały być realizowane m.in. cele promocyjne Gminy Wrocław. W konsekwencji, nie można było obiektywnie zakładać wymiernych rezultatów wynikających z przeprowadzenia Igrzysk, a tym samym z wydatkowania środków publicznych w znacznej wysokości. NIK zauważa przy tym, że niższy niż zakładany poziom wpływów zewnętrznych mógł odzwierciedlać prawdziwą atrakcyjność imprezy dla mediów, sponsorów oraz widzów.

NIK stwierdziła istotne nieprawidłowości na każdym etapie przygotowania i organizacji Igrzysk

Poważne zastrzeżenia w zakresie przygotowania Igrzysk w sferze organizacyjnej dotyczyły naruszenia m.in. ustawy o finansach publicznych przy zawieraniu umowy na organizację TWG 2017. W dacie jej zawarcia nie uwzględniono bowiem, w stosownej uchwale Rady Miejskiej Wrocławia, środków finansowych na przeprowadzenie tego wydarzenia. Ponadto wystąpiły przypadki naruszeń innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa oraz uregulowań wewnętrznych.

 

Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły m.in. wydatkowania przez Wrocławskie Centrum Treningowe Spartan sp. z o.o. (WCT Spartan) środków publicznych niezgodnie z przeznaczeniem na kwotę 2,9 mln zł, które zostały temu podmiotowi przekazane przez Miasto Wrocław m.in. na zakup wyposażenia na potrzeby Igrzysk. Takie działanie umożliwiło m.in. zakup przez WCT Spartan za 2 mln zł obligacji Wrocławskiego Klubu Sportowego Śląsk Wrocław (Śląsk Wrocław). Z kolei Wrocławski Komitet Organizacyjny - Światowe Igrzyska Sportowe 2017 sp. z o.o. z naruszeniem zasad udzielania zamówień publicznych wydatkował kwotę 3,1 mln zł, m.in. zlecając Śląskowi Wrocław wbrew zasadom udzielania zamówień z wolnej ręki, za kwotę prawie 1,3 mln zł, promocję i reklamę TWG 2017 oraz z pominięciem Prawa zamówień publicznych Wrocławskiemu Przedsiębiorstwu Hala Ludowa za kwotę prawie 1,1 mln zł m.in. realizację widowisk multimedialnych dotyczących TWG 2017.

Czytaj też: NIK: Urzędy dużych miast i urzędy wojewódzkie poradziły sobie z wdrożeniem RODO  >

Realizacja inwestycji i wykorzystanie obiektów

W sferze inwestycyjnej na potrzeby Igrzysk przygotowano i przeprowadzono przedsięwzięcia obejmujące renowację Stadionu Olimpijskiego, budowę pływalni krytej i przebudowę pływalni letniej przy ul. Wejherowskiej oraz budowę kompleksu torów wrotkarskich w rejonie Parku Tysiąclecia. Przygotowanie i realizacja każdej z tych inwestycji nie przebiegały prawidłowo. NIK stwierdziła liczne i istotne nieprawidłowości, przejawiające się działaniami nielegalnymi, niegospodarnymi i nierzetelnymi. Polegały one w szczególności na nieprzestrzeganiu przepisów o zamówieniach publicznych, dopuszczaniu do realizacji robót niezgodnie z zawartymi umowami, akceptowaniu nierzetelnie sporządzonej dokumentacji projektowej, prowadzeniu prac z naruszeniem przepisów prawa budowlanego, przy jednoczesnym niewłaściwym nadzorze ze strony inwestora, czy też nienaliczaniu kar umownych. Ujawnione nieprawidłowości w procesie wyboru wykonawców dotyczyły zawartych umów na łączną kwotę 128,4 mln zł. Ponadto nominalna wartość nienaliczonych wykonawcom kar umownych wyniosła 101,1 mln zł, a kwota niewłaściwie ustalonych wynagrodzeń wypłaconych wykonawcom wyniosła 4,2 mln zł.

Wybudowane i zmodernizowane obiekty sportowe zostały w trakcie Igrzysk wykorzystane do przeprowadzenia treningów i zawodów sportowych w łącznie siedmiu dyscyplinach. Po zakończeniu Igrzysk obiekty te służyły społeczności lokalnej, a także organizowano na nich zawody sportowe, treningi i inne wydarzenia.

Jednak kompleks torów wrotkarskich nie był w pełni wykorzystywany, gdyż zrealizowano jedynie I etap inwestycji, który nie obejmował m.in. wykonania sztucznego oświetlenia. Ponadto tor do jazdy szybkiej nie był wykorzystywany na potrzeby szkoleń zawodników sportów wrotkarskich.

Zastrzeżenia NIK w zakresie dalszego wykorzystywania wybudowanych na potrzeby Igrzysk obiektów wynikają ze stwierdzonych nieprawidłowości na etapie realizacji inwestycji, jak i ich eksploatacji. Polegały one głównie na zagrożeniu bezpieczeństwa dla widzów przebywających podczas zawodów żużlowych na Trybunie Zachodniej Stadionu Olimpijskiego w związku z przedostającymi się tam kamieniami występującymi na torze żużlowym, których rozmiary przekraczały dopuszczalne parametry. Ujawniono również realizację nieuprawnionych prac na terenie Stadionu, na skutek czego właściwy organ nadzoru budowlanego wstrzymał użytkowanie części tego obiektu do czasu przywrócenia stanu zgodnego z prawem. Dodatkowo NIK stwierdziła m.in. nienależyty stan techniczny torów wrotkarskich do jazdy szybkiej i ulicznej, a także zwróciła uwagę na przekroczenie dopuszczalnej powierzchni strefy pożarowej w obrębie budynku pływalni krytej. W związku z eksploatacją ww. obiektów sportowych ujawnione nieprawidłowości dotyczyły m.in. wyboru wykonawców zamówień publicznych na łączną kwotę 569,2 tys. zł, niewłaściwego ustalania należności przysługujących Wrocławowi, które zaniżono o kwotę 287,5 tys. zł, czy też wydatkowania środków publicznych z naruszeniem obowiązujących zasad zarządzania finansami na kwotę 140,0 tys. zł. Ponadto ze środków Miasta Wrocław wydatkowano 50,0 tys. zł, w związku z legalizacją nieuprawnionej zmiany sposobu użytkowania Stadionu Olimpijskiego.

Liczne i istotne nieprawidłowości przy realizacji renowacji i budowie obiektów sportowych

NIK zidentyfikowała liczne oraz istotne nieprawidłowości w ramach przygotowania oraz prowadzenia inwestycji, a także na etapie eksploatacji Stadionu Olimpijskiego. Podobnie NIK oceniła realizację inwestycji i późniejszą eksploatację kompleksu torów wrotkarskich czy kompleksu basenów przy ul. Wejherowskiej. Szczegóły opisane są na stronie internetowej NIK>>

Wnioski po kontroli

Wyniki kontroli skłaniają NIK do skierowania wniosków systemowych do Ministra Sportu oraz samorządów. Intencją Izby oprócz wskazania nieprawidłowości jest zwrócenie uwagi na uwarunkowania, z którymi muszą się zmierzyć samorządy, które podejmują decyzje o organizacji dużych wydarzeń sportowych.

  • Do Ministra Sportu
  •  Wypracowanie we współpracy z jednostkami samorządu terytorialnego narzędzi umożliwiających precyzyjne określenie międzynarodowych imprez sportowych, których organizacja może być w perspektywie długoterminowej strategicznym celem Polski.
  •  Uwzględnianie w sporządzanych dokumentach strategicznych dotyczących rozwoju sportu wskaźników i ich mierników umożliwiających potencjalnym organizatorom dużych międzynarodowych imprez sportowych ocenę możliwych ryzyk, kosztów i korzyści z nimi związanych.
  •  Opracowanie katalogu zaleceń lub dobrych praktyk dotyczących zagadnień związanych z przeprowadzaniem dużych międzynarodowych imprez sportowych finansowanych ze środków publicznych.
  • Do organów jednostek samorządu terytorialnego, podejmujących decyzje o organizacji dużych wydarzeń sportowych
  • Zapewnienie podejmowania decyzji o organizacji dużych międzynarodowych wydarzeń sportowych współfinansowanych ze środków publicznych, z wykorzystaniem narzędzi wypracowanych z Ministrem Sportu, oraz na podstawie analiz ukierunkowanych w szczególności na obiektywne zobrazowanie ryzyk, kosztów i możliwych do osiągnięcia korzyści w odniesieniu do potencjału danego wydarzenia jako środka realizacji założonych celów.