Uchwalona 9 marca 2023 r. ustawa o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw wprowadza zmiany w tzw. ustawie covidowej, jeśli chodzi o ważność orzeczeń o niepełnosprawności.
Do kiedy ważne orzeczenia po pandemii
Zmiany normują, że orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu, których okres ważności upłynąłby:
- do 31 grudnia 2020 r. – zachowują ważność do 31 grudnia 2023 r.,
- w okresie od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. – zachowują ważność do 31 marca 2024 r.,
- w okresie od 1 stycznia 2022 r. do dnia, który poprzedzi wejście w życie tych przepisów (wejdą w życie po 3 miesiącach od ogłoszenia w Dzienniku Ustaw) zachowają ważność do 30 września 2024 r.
Wszystkie orzeczenia będą jednak ważne nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu.
W takich samych terminach jak orzeczenia ważność utracą karty parkingowe dla osób indywidualnych, dla placówek zaś będą ważne do 31 marca 2024 r. Również świadczenia z pomocy społecznej i inne, które są powiązanie z orzeczeniem o niepełnosprawności, będą przyznane do nowej daty ważności orzeczenia.
Przeczytaj także: Kto wystawia wniosek o nadanie stopnia niepełnosprawności stałej i czasowej? >>
Ważna informacja publiczna o terminach ważności orzeczeń
O zmianie przepisów powiatowe zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności (PZON) dowiedziały się pocztą pantoflową, nie uzyskały oficjalnej informacji o nowych przepisach, przed ich procedowaniem w Sejmie. Resort rodziny nie konsultował z nimi także zaproponowanych terminów.
Sprawdź w LEX: Od kiedy prawidłowo przyznać zasiłek pielęgnacyjny na podstawie nowego orzeczenia? >
Dr Michał Urban, radca prawny z Kancelarii Urban Legal i ekspert w zakresie prawa osób z niepełnosprawnościami, zwraca uwagę, że bez odpowiedniego upublicznienia informacji o nowych przepisach, mogą one spowodować wiele tragicznych sytuacji. – Podobnie było w pandemii, bo wiele osób nie potrafiło poprawnie odczytać przepisów, które w czasie pandemii przedłużały z mocy prawa ważność orzeczeń o niepełnoprawności i stopniu niepełnosprawności. Skutkowało to tym, że występowano o nowe orzeczenie i w czasie zaocznych komisji orzeczniczych często osoby traciły ważne dla nich uprawnienia np. zabierano osobom do 16. roku życia pkt 7, w ogóle nie widząc i nie badając dziecka, czy obniżano zaocznie stopnień niepełnosprawności - mówi. Jak dodaje, skutkowało to różnymi problemami, w szczególności tymi z wypłatą świadczeń. Instytucje wypłacające świadczenia związane z niepełnosprawnością często bowiem nie potrafiły odpowiednio zastosować przepisów covidowych o przedłużeniu ważności orzeczeń.
- Liczę więc, że uchylenie art. 15h ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, dokonywane niestety dyskretnie i przez przypadkową ustawę o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw z 9 marca 2023 r., nie pozostanie jednak bez odpowiedniej informacji w przestrzeni publicznej – zauważa Michał Urban.
W jego opinii to konieczne, m.in. dlatego, by osoby zainteresowane miały odpowiedni czas na dokładne przygotowanie się do złożenia wniosku o nowe orzeczenie. Po to, aby nie następowało to w ostatniej chwili, a także by organy orzecznicze potrafiły udzielić rzetelnej informacji.
Sprawdź w LEX: Orzekanie o niepełnosprawności oraz jej stopniu - postępowanie krok po kroku >>>
Już teraz znaczny wzrost wnioskujących o orzeczenie o niepełnosprawności
Przewodniczący zespołów orzekania o niepełnosprawności podkreślają, że nikt nie wie, ile orzeczeń skończy ważność np. do końca tego roku. – To jest bardzo trudne do oszacowania. Nie wiemy, czy osoby, które miały orzeczenia czasowe, dalej o nie wystąpią. Nikt nie jest w stanie określić tych liczb obecnie – mówi Małgorzata Rajczyk, przewodnicząca PZON w Opolu. Podkreśla, że już teraz od dłuższego czasu widać znaczny wzrost wniosków o wydanie orzeczenia o niepełnosprawności. – Wzrost wnioskujących o ok. 40 proc. rok do roku to jest bardzo dużo – dodaje. Szacuje, że biorąc pod uwagę wydawanie orzeczeń, które były automatycznie przedłużane w pandemii i stanie zagrożenia epidemiologicznego, wzrost wnioskujących może sięgnąć nawet 80 proc. rok do roku.
Potwierdza to także Marzenna Perkowska, przewodnicząca PZON w Poznaniu. – Już od początku tego roku obserwujemy ok. 50-proc. wzrost składanych wniosków o orzeczenie, zarówno pierwszorazowych, jak i wtórnych. Jednak wnioskujących o orzeczenie pierwszy raz jest bardzo dużo – mówi. Jak dodaje, to efekt utrudnionych kontaktów z lekarzami w pandemii, teraz odbija się to na zdrowiu starających się o orzeczenie. Przyznaje, że co prawda część osób orzekała się w międzyczasie, nawet jeśli ich orzeczenie mogłoby być automatycznie przedłużone, ale część korzystała z ustawy covidowej – nie wiadomo jakie są proporcje.
System orzeczniczy już teraz jest obciążony
Małgorzata Rajczyk zwraca uwagę na jeszcze jeden powód. – W mojej opinii, niepotrzebnie szereg ulg i uprawnień jest uwarunkowanych orzeczeniem o niepełnosprawności. Na przykład rehabilitacja domowa, gdzie wystarczającym wskaźnikiem byłaby solidnie wykonana ocena przez lekarza według skali Barthel. Inny przykład to zajęcia kompensacyjne dla dzieci czy ulga na prąd. A każdy wniosek wymaga odpowiedniego procedowania, natomiast nie wszystko wprost musi wynikać z naszego orzeczenia.
Już teraz średnio czeka się na wydanie orzeczenia ok. 2 – 3 miesięcy z powodu dużej liczby wniosków. Tymczasem wniosek powinien być rozpatrzony przez skład orzekający nie później niż w ciągu miesiąca od jego złożenia, a tylko w skomplikowanych przypadkach w ciągu dwóch miesięcy.
Zwraca na to uwagę także dr Urban. – Już od jakiegoś czasu mamy mocno obciążony system orzecznictwa o niepełnosprawności. Obserwuje się 2, 3-miesięczne opóźnienia w wydawaniu orzeczeń czy w rozstrzyganiu postępowań odwoławczych w wojewódzkich zespołach. Zdecydowanie wzrosła liczba osób zainteresowanych uzyskaniem orzeczenia - podkreśla. Zauważa, że teraz można spodziewać się dużej fali składanych wniosków i zapewne szybkich komisji orzeczniczych. – A co za tym idzie niekiedy braku skupiania się komisji na dokładnym zbadaniu osoby występującej o orzeczenie - dodaje.
Pieniędzy na orzekanie o niepełnosprawności za mało
Pozostaje jeszcze problem pieniędzy. Zespoły mają zapewnione środki na orzekanie do lata, najpóźniej do sierpnia. – W ustawie budżetowej nie zapisano rezerwy na orzekanie, ja mam budżet jeszcze do czerwca. Co będzie dalej, nie wiemy – mówi Małgorzata Rajczyk.
– Na pewno liczymy się z większą ilością pracy i nie wiemy też, jak środki pozwolą nam nią zarządzać. Obecnie nie wiemy nawet o jakie środki dotacji celowej moglibyśmy się ubiegać, bo nie wiemy, jaka będzie liczba wnioskujących – dodaje Marzenna Perkowska. Oczywiście, stałym problemem już od lat pozostaje brak lekarzy orzeczników i małe zainteresowanie lekarzy pracą w komisjach orzeczniczych, co oczywiście m.in. także wiąże się z niskim uposażeniem za tę pracę.
Sprawdź też: Orzecznictwo o niepełnosprawności - poradnik na przykładach >>>
Na co zwrócić uwagę, starając się o nowe orzeczenie
Michał Urban wskazuje dwa ważne aspekty osobom, które będą przygotowywały się do złożenia wniosku o nowe orzeczenie. - Przede wszystkim miejmy na uwadze, że organ orzeczniczy nie jest związany zapisami poprzedniego orzeczenia, więc gdy w obecnym orzeczeniu mamy stopień znaczny, to nie oznacza, że taki sam ponownie zostanie nam przyznany automatycznie – podkreśla radca prawny.
Drugą ważną sprawą, na którą zwraca uwagę, jest ta, że orzecznictwo o niepełnosprawności bierze pod uwagę stan medyczny oraz fizyczne, psychiczne i społeczne aspekty funkcjonowania człowieka. - Czyli jak pełni on przypisane mu zgodnie z wiekiem role społeczne - wyjaśnia. - Zachęcam więc do bardzo szczegółowego przygotowania się do złożenia wniosku o orzeczenie, pomimo panującego przeświadczenia, gdyż wiele osób się na to skarży, że „przecież i tak tego nikt nie czyta” - dodaje.
Wszystkie przepisy dotyczące ważności orzeczeń, kart parkingowych i świadczeń z pomocy społecznej i innych wejdą w życie 3 miesiące od dnia ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.
Czytaj w LEX: Orzeczenie o niepełnosprawności pracownika - na jakiej podstawie prawnej można je przetwarzać oraz gdzie przechowywać >>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.