Na Zamku Królewskim w Warszawie odbyło się Zgromadzenie Jubileuszowe Związku Powiatów Polskich z okazji obchodów 20-lecia istnienia powiatów. To 20 lat temu, 5 czerwca 1998 roku, uchwalona została ustawa o samorządzie powiatowym, dzięki której usamorządowione zostały wspólnoty powiatowe. 

Najtrudniejsze zadania

Ludwik Węgrzyn, prezes Związku Powiatów Polskich, mówił podczas gali, że to reforma samorządu „odcisnęła piętno na tym, co widzimy w Rzeczypospolitej”. - Powiaty przetrwały zabory, II wojnę światową, a 20 lat temu odrodziły się – podkreślił. Jak dodał, to zasługa starostów oraz kilku tysięcy radnych. - Jeśli nie byłoby rady, cóż mógłby zrobić sam starosta - to wielka zbiorowa mądrość i odpowiedzialność – ocenił.

Prezes ZPP przypomniał, że powiaty dostały zadania najtrudniejsze - zdewastowane szpitale, narastające bezrobocie, zniszczone drogi, niedofinansowaną oświatę. - Po 20 latach mamy w Polsce bardzo dobre drogi powiatowe, w większości oddłużone szpitale powiatowe i dobrze funkcjonującą oświatę ponadpodstawową – zaznaczył. Wspomniał, że to zasługa także tysięcy bezimiennych  urzędników, którzy w starostwach „w codziennej mrówczej pracy kształtują rzeczywistość”.

Sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Andrzej Dera odczytał list prezydenta Andrzeja Dudy, w którym prezydent podkreślił znaczenie lokalnych wspólnot dla rozwoju demokracji. „Samorządy powiatowe miały znaczący udział w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego. (…) Powiaty już od wieków miały w naszej historii ugruntowane miejsce” – zaznaczył. Według prezydenta, dzięki istnieniu powiatów mieszkańcy mogą jeszcze mocniej angażować się w kulturę i wzmacniać potencjał polski powiatowej.

Powiatów nie trzeba było tworzyć

Rudolf Borusiewicz, sekretarz generalny ZPP, przywołał pakiet dokumentów, które pojawiły się po odzyskaniu niepodległości: dekret o samorządzie miejskim, dekret w przedmiocie skarbowości czy dekret o tymczasowej ordynacji wyborczej do sejmików powiatowych. Przypomniał, że 100 lat temu fundamentem odbudowywania niepodległości były samorządy.

-Już w 1918 roku wydany został pierwszy akt prawny normujący instytucje samorządu lokalnego – utworzenie rad gminnych dekretem naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego z 27 listopada 1918 roku - powiedział. Przypomniał, że w 1919 roku ustanowione instytucję samorządu miejskiego i powiatowego. Dekretem naczelnika państwa z 4 lutego 1919 r.

Wspomniał też reformę z 1990 roku, kiedy wprowadzono gminy oraz z 1998 roku, kiedy na nowo utworzono powiaty i województwa samorządowe. - Powiatów nie trzeba było tworzyć, tylko zidentyfikować i usamorządowić – podkreślił Rudolf Borusiewicz.

Powiat dla obsługi obywatela

Dr Jowanka Jakubek-Lalik z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego powiedziała, że samorząd lokalny był pomyślany jako formuła kompleksowej obsługi obywatela. - Koncepcja reformy powiatowej miała za zadania domknięcie obsługi obywatela, od samego początku było wiadomo, że sama gmina nie poradzi sobie z obsługą obywatela - podkreśliła.

Jak przypomniała, przyjęto strategie finansowania powiatów głownie przez transfery centralne, co może być źródłem obecnego niedofinansowania powiatów. - Od początku funkcjonowały one w warunkach permanentnego niedoszacowania potrzebnych środków - oceniła.

Powiaty inwestorami

Grzegorz P. Kubalski, dyrektor biura ZPP, przybliżył główne tezy przygotowanego przez związek „Raportu XX-lecia powiatów w Polsce”. Wynika z niego, że wydatki powiatów od 2001 roku wyniosły 25 mld zł. Struktura wydatków to w pierwszej kolejności oświata i wychowanie, potem transport i drogownictwo, czyli utrzymanie sieci dróg, które stanowią podstawowy szkielet komunikacyjny. W trzeciej kolejności powiaty ponosiły wydatki na opiekę społeczną, wspieranie rodziny i pieczę  zastępczą. Jak wyjaśnił, istotny obszar działania powiatów – ochrona zdrowia - jest wymieniany w dalszej kolejności, co jest konsekwencją sposobu finansowania ochrony zdrowia - przez powiaty przechodzi niewiele środków.

- Widzimy, jak szeroki zakres zadań jest przez powiaty realizowany. To nie tylko odpowiadanie na bieżące wyzwania, ale i działalność inwestycyjna. Powiaty poniosły 46 mld zł  na wydatki inwestycyjne, czyli 14 proc. wydatków ogółem – powiedział.

Wojciech Konat, ekspert współpracujący z ZPP podsumował, że ponad 60 proc. inwestycji samorządowych to drogi. Jak dodał, od 2014 roku zmniejszył się poziom nowych i spłacanych zobowiązań, co jest według eksperta efektem art., 243 Ustawy o finansach publicznych.

- W ostatnich 10 latach tylko nieznacznie zwiększyły się transfery z budżetu centralnego dla powiatów. Wzrost poziomu nadwyżki operacyjnej był wynikiem  wzrostu dochodów z PIT oraz innych dochodów własnych - powiedział.

Jerzy Buzek, były premier, w przekazie z Brukseli, podkreślił, że na poziomie lokalnym najlepiej rozumiemy jak ważna jest demokracja obywatelska.

Związek Powiatów Polskich zorganizował zgromadzenie przy współpracy z Biurem Programu „Niepodległa”.

Podczas zgromadzenia nagrodzono samorządowców, którzy obecni byli w chwili przekazywania Aktów erekcyjnych powiatom w 1998 roku, a następnie przez lata pełnili i obecnie nadal pełnią swoją funkcję. Zobacz, kto otrzymał Honorowe Statuetki Związku Powiatów Polskich wraz z nadanymi tytułami „Starosta 20-lecia” oraz „Prezydent 20-lecia”.

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.