Pojazd wolnobieżny, ciągnik rolniczy albo zespół pojazdów składający się z pojazdu wolnobieżnego lub ciągnika rolniczego i przyczepy specjalnej (np. kombajn zbożowy ze zdemontowanym hederem) spełnia warunki dopuszczenia pojazdu do ruch wynikające z ustawy Prawo drogowe oraz par. 45 ust 3 pkt 1 rozporządzenia z 31 grudnia 2012 r. wtedy, gdy jego szerokość przekracza 3 metry, ale nie przekracza szerokości 3,5 metra. W tych przypadkach możliwe jest uzyskanie zezwolenia kategorii II na przejazd takiego pojazdu nienormatywnego. Pojazd przekraczający taką szerokość musi mieć zezwolenie kategorii V, które wydaje starosta lub Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. Uzyskanie zezwolenia jest możliwe pod warunkiem spełnienia określonych wymogów i poniesienia kosztów opłaty za wydanie zezwolenia.
W razie kolizji drogowej ubezpieczyciel może zakwestionować zasadność wypłaty odszkodowania, gdy kombajn nie spełniał warunków pozwalających na poruszenie się po drodze publicznej. Sądy cywilne potwierdzają stanowisko ubezpieczycieli. Kierującego kombajnem czekają też sankcje karne.
Sprzęt rolniczy coraz większy, a szerokość dróg taka sama
Izby rolnicze od lat zwracają uwagę, że obecnie użytkowany sprzęt rolniczy jest coraz większy i cięższy. Wiele maszyn, nawet tych nowych, nie jest wyposażonych w odpowiednie systemy, które umożliwiają złożenie sprzętu do parametrów wynikających z przepisów, tak aby rolnicy mogli poruszać się po drogach publicznych. Problem dotyczy szczególnie starych kombajnów zbożowych. Szerokość wciąż używanego przez rolników kombajnu Bizon z hederem wynosi 4,2 metra, czyli jest większa niż dopuszczalne 3,5 metra.
Sprawdź w LEX: Czy użyczenie maszyn rolniczych podlega VAT? >
Rolnicy wskazują, że żniwa są okresem bardzo dynamicznym, niepewnym pogodowo. Muszą w bardzo krótkim czasie - 3-4 tygodni - zebrać plony. Sytuacji nie ułatwia rozdrobnienie rolnictwa, uwarunkowania terenu, kiedy rolnicy muszą zebrać plony z kilku niewielkich pól (1-2 hektarowych) oddalonych od siebie czasem kilka kilometrów. Wielu właścicieli kombajnów świadczy ponadto usługi innym rolnikom.
- Zdejmowanie ze starego kombajnu za każdym razem hederu (część kombajnu z elementem tnącym) do transportu i zakładanie go przed każdym zbiorem, przy niepewnej pogodzie może uniemożliwić zbiór plonów. Montaż takiego elementu zajmuje nawet dwie godziny – wskazują rolnicy. I mimo zakazu wielu z nich wyjeżdża na drogi z założonym hederem, łamiąc prawo.
Sprawdź w LEX: Czy na podstawie aktu notarialnego przekazania gospodarstwa rolnego można przerejestrować ciągnik rolniczy? >
Krajowa Rada Izb Rolniczych od lat postuluje zmianę przepisów w tym zakresie.
- Wprowadzenie możliwości przejazdu kombajnu z hederem o szerokości do 5 metrów po drogach publicznych pod warunkiem, że będzie posiadał odpowiednie oświetlenie ostrzegawcze lub będzie pilotowany przez samochód wyposażony w oświetlenie ostrzegawcze pozwoli przyspieszyć zbiór plonów, ograniczyć ilość wypadków podczas żniw oraz ułatwi pracę rolników i operatorów kombajnów – wskazuje Wiktor Szmulewicz, prezes Krajowej Rady Izb Rolniczych.
Propozycję zmiany przepisów w ramach akcji „Poprawmy prawo” zgłosił też nasz czytelnik Krzysztof Świątczak, doktorant w Interdyscyplinarnej Szkole Doktorskiej Nauk Społecznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Proponuje kilka wariantów:
- ograniczenie zakazu wynikającego z par. 45 ust. 3 pkt 1 do określonego rodzaju dróg np. dróg krajowych i wojewódzkich, a wyłączenia zakazu w stosunku do dróg gminnych i powiatowych;
- ograniczenie zakazu do określonego okresu np. zakaz nie obowiązuje w sezonie żniwnym tzn. w okresie od czerwca/lipca do września/października;
- podwyższenia limitu szerokości maszyny rolniczej wynikającego z par. 45 ust. 3 pkt 1 z 3 do 4,5 m.
Uważa, że zmiany te nie powinny mieć ujemnego wpływu na bezpieczeństwo. Powołuje się na statystyki Policji, z których wynika, że wypadki drogowe z udziałem ciągników i maszyn rolniczych stanowią niewielki odsetek. Przykładowo w 2019 r. zgłoszono 30 288 wypadków z czego wypadków z udziałem ciągników rolniczych wyniosła zaledwie 99. Wynika z tego wyraźnie, że rolnicy coraz bardziej dbają o bezpieczeństwo na drogach.
Ministerstwo Infrastruktury negatywnie o zmianach
Problem i propozycje zmiany przepisów są znane Ministerstwu Infrastruktury. Resort jest przeciwny zmianom. Wskazuje, że jakiekolwiek poluzowanie przepisów wpłynie na pogorszenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym.
Przedstawiciele ministerstwa wskazują, że temat był przedmiotem konsultacji i analiz z podmiotami działającymi w obszarze dopuszczania pojazdów do ruchu drogowego, które negatywnie odnosiły się do wprowadzenia przepisów umożliwiających poruszanie się kombajnów zbożowych z hederem. Wskazywano, iż skutki zdarzeń drogowych z udziałem tego rodzaju pojazdów mogą być bardzo poważne, np. ze względu na wystające ostre elementy zespołu tnącego mogące stanowić bardzo duże zagrożenie dla użytkowników drogi, zwłaszcza pieszych i rowerzystów.
- Należy zauważyć, iż ruch pojazdów rolniczych, w tym również kombajnów odbywa się w większości po drogach zlokalizowanych na terenach wiejskich. Najczęściej są to drogi powiatowe i gminne o szerokości pasa ruchu od 2,25 m do 3,5 m. W związku z tym poruszanie się kombajnów z podłączonym zespołem pożniwnym o szerokości 5 m po drogach publicznych (w szczególności na drogach gminnych i powiatowych) może przyczynić się do znacznego pogorszenia bezpieczeństwa na tych drogach oraz utrudniać lub wręcz uniemożliwiać korzystanie z pasa ruchu przez pojazdy poruszające się w kierunku przeciwnym do pojazdu wolnobieżnego, zmuszając kierowców do zjeżdżania na pobocze, hamowania lub całkowitego zatrzymania pojazdu – uważa resort w najnowszym stanowisku z października 2023 r.
Sprawdź w LEX: Czy sprzedaż kombajnu wycofanego z działalności będzie podlegała opodatkowaniu VAT? >
Zdaniem ministerstwa w przypadku, gdy po drodze poruszałby się kombajn zbożowy wraz z hederem o szerokości np. 4,5 m, wykonanie manewru wymijania i wyprzedzania przez inny pojazd byłoby niemożliwe. Dotyczy to nie tylko samochodów ciężarowych i osobowych, ale także czterokołowców i jednośladów.
- Istotnym argumentem przeciwko umożliwieniu poruszania się kombajnów z podłączonym zespołem pożniwnym o szerokości 5 m po drogach publicznych jest również fakt, że kombajny często przemieszczają się po drogach pomiędzy poszczególnymi miejscami pracy (polami) również po zmierzchu, co może mieć dodatkowy negatywny wpływ na bezpieczeństwo użytkowników dróg. Rozpoznanie przez kierującego innym pojazdem sylwetki pojazdu wolnobieżnego jest znacznie ograniczone, a właściwa ocena szerokości pojazdu utrudniona - uważa ministerstwo.
Także Maciej Wroński, eksport z zakresu ruchu drogowego, autor pierwszej ustawy Prawo o ruchu drogowym z 1997 roku, uważa, że zmiany nie są potrzebne.
- Ruch takich pojazdów nie powinien odbywać się po drogach publicznych. Takie ponad wymiarowe elementy powinny być przewożone z tyłu maszyny rolniczej, transportowane na specjalnym wózku. Ja rozumiem, że jest rozdrobiony system rolnictwa, ale poruszanie się takiego sprzętu po drogach to patologia – mówi Maciej Wroński.
Czytaj też w LEX: Zasady udzielania pożyczek na rzecz rolników po wejściu w życie ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.