„Poradnik bezpieczeństwa” wciąż niedostępny dla wszystkich

„Poradnik bezpieczeństwa” opracowało Rządowe Centrum Bezpieczeństwa (RCB), Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Ministerstwo Obrony Narodowej. Publikacja jest zbiorem najważniejszych informacji o tym, jak przygotować siebie i swoje otoczenie na sytuacje kryzysowe np. związane z wojną czy klęskami żywiołowymi. A także m.in. jak reagować na sygnały alarmowe, jak zachowywać się w tłumie czy co spakować do plecaka ewakuacyjnego. Niebawem, a najpóźniej na początku 2026 r. publikacja w wersji papierowej trafi do polskich domów. Od kilku miesięcy jest już dostępna na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/poradnikbezpieczenstwa, skąd można pobrać wersję w PDF. Jednak nie każdy z niej może skorzystać.

Choć ustawa o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami przez podmioty publiczne obowiązuje od 20 września 2019 r. ministerstwa i RCB, przygotowując tak ważną publikację, zapomniały o jej dostępności. Dotąd poradnik w wersji elektronicznej nie jest dostępny dla osób głuchych i niewidomych.

Przeczytaj także: Gdy zawyją syreny - osoby z niepełnosprawnościami wciąż bez ochrony

Prawo sobie, niedostępność sobie

Stefan Wajda, ekspert ds. dostępności cyfrowej z Pracowni Dostępności Cyfrowej LepszyWeb.pl wprost nazywa to skandalem.

– Mamy prawo, które obowiązuje wszystkich. Jak inne instytucje mają je przestrzegać, skoro urzędy centralne tego nie robią? W dodatku są to ministerstwa, które zajmują się bezpieczeństwem obywateli, wszystkich obywateli – mówi. Sam kilka razy w tej sprawie występował do RCB, a za ostatnim razem, kilka miesięcy temu przekazał dokładne instrukcje, co należy zrobić, aby poradnik w wersji elektronicznej był dostępny dla osób z niepełnosprawnością wzroku.

– To jest bezkosztowe rozwiązanie, bardzo proste. Wystarczy tylko zapisać dokument źródłowy w PDF w formacie dostępnym, aby czytniki mogły go odpowiednio czytać, czyli oznaczać nagłówki i porządkować treść osobom niewidomym. To jest bardzo podstawowa sprawa – dodaje Stefan Wajda. Jednak do dziś nie została wprowadzona w wersji elektronicznej poradnika. Warto pamiętać, że wersja w Braille’u nie będzie użyteczna dla wszystkich osób niewidomych, bo młodsze pokolenia lub osoby, które utraciły wzrok częściej mogą korzystać obecnie z nowych technologii.

O dostępność poradnika dla osób ze szczególnymi potrzebami upomniał się ostatnio rzecznik praw obywatelskich.

- Chciałbym zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 11 Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych, władze publiczne zobowiązane są do podjęcia wszelkich niezbędnych środków w celu zapewnienia ochrony i bezpieczeństwa osób z niepełnosprawnościami w sytuacjach zagrożenia, w tym w trakcie konfliktu zbrojnego, w sytuacjach wymagających pomocy humanitarnej i w przypadku klęsk żywiołowych – napisał do RCB Adam Krzywoń, zastępca RPO. Przypomniał, że potrzebę uwzględnienia osobnych procedur ewakuacji w odniesieniu do osób z niepełnosprawnościami dostrzegł również Komitet do spraw Praw Osób Niepełnosprawnych. W Komentarzu ogólnym nr 5 do Konwencji na temat niezależnego życia i bycia częścią społeczności wskazał, że państwa-strony muszą uwzględnić zobowiązanie do świadczenia usług wsparcia na rzecz osób z niepełnosprawnościami we wszelkich działaniach z dziedziny zarządzania ryzykiem katastrofy oraz zagwarantować, że nie będą one pozostawione na miejscu wydarzeń lub zapomniane.

Dostępność jest zasadna? Tego wymaga prawo

- Rozpoczęto prace nad zwiększeniem dostępności materiału, w tym nad przygotowaniem wersji Poradnika w alfabecie Braille’a oraz tłumaczenia na Polski Język Migowy (PJM). Po zakończeniu tych prac dostępne wersje zostaną niezwłocznie opublikowane i udostępnione publicznie – poinformował w odpowiedzi na pismo RPO płk SG Mariusz Marchlewicz, zastępca dyrektora RCB.

Na stronie internetowej poradnika jest też informacja, że będzie on przygotowany w tekście łatwym do czytania i zrozumienia (ETR) dla osób z trudnościami poznawczymi. Niemniej dziwi ton wypowiedzi płk. Marchlewicza, który zaznaczył, że twórcy poradnika dostrzegają realną potrzebę jego dostosowania do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, jak gdyby wcześniej mogły być jakiekolwiek wątpliwości w tej kwestii.

- Na początku listopada br. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa przeprowadziło szkolenie dotyczące treści Poradnika dla Polskiego Związku Głuchych, co potwierdziło zarówno zainteresowanie, jak i zasadność tworzenia wersji dostępnych w szczególnych formatach – przekazuje zastępca dyrektora RCB. Wydaje się to co najmniej dziwnym stwierdzeniem w obliczu obowiązującej ustawy o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami.

Prof. Agnieszka Piskorz-Ryń z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie analizowała system bezpieczeństwa pod kątem komentarza do ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej.

– Moim zdaniem można wysnuć generalny wniosek, że system ten nie widzi osób ze szczególnymi potrzebami. Nie są one jego elementami i nie mamy systemowego spojrzenia na nie pod kątem zapewnienia bezpieczeństwa. Nie tylko nie uwzględniono potrzeb tych osób, ale w ogóle o nich zapomniano. W mojej ocenie to jeszcze coś więcej niż tylko naruszenie zasady równości w tym zakresie – komentuje prof. Agnieszka Piskorz-Ryń.

Przedsprzedaż