Jak informuje NIK, tematy kontroli planowych wynikają z pogłębionej, przedkontrolnej analizy ryzyka, przeprowadzonej przez jednostki organizacyjne NIK oraz Grupę planowania kontroli i Komitet Sterujący. Wyniki analizy wskazują, że skala działań związanych z wojną na terytorium Ukrainy, szybko zmieniające się otoczenie międzynarodowe i gospodarcze, nadal wymagają skutecznej organizacji długofalowych działań związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa obywateli i państwa. Z tego powodu w Planie pracy NIK na 2024 rok utrzymano priorytet strategiczny: Zapewnienie bezpieczeństwa narodowego, w który wpisuje się 41 spośród 94 tematów przyjętych do Planu pracy NIK na 2024 rok.
Wybrane do Planu pracy NIK na 2024 rok tematy kontroli wpisują się w priorytety określone w Strategii działalności kontrolnej na lata 2022–2024. Najwięcej tematów kontroli zostało zaplanowanych w priorytecie II.3. Ogólnodostępne usługi publiczne – 18 tematów kontroli (19,1 proc.), II.1 Bezpieczeństwo obywateli oraz III.2. Bezpieczeństwo ekologiczne i zarządzanie zasobami – po 12 tematów kontroli (12,8 proc.), a także I.1 Spójność finansowa oraz I.2 Spójność gospodarcza i terytorialna – po 11 tematów kontroli (11,7 proc.).
NIK w 2024 r. przeprowadzi szereg kontroli w obszarze stabilności i bezpieczeństwa finansów publicznych. Pod lupą kontrolerów NIK znajdą się np. finanse Lasów Państwowych, Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa, Funduszu Sprawiedliwości, NFZ, Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, jak również system udzielania dotacji podmiotom niepublicznym, sprawozdanie finansowe programu Czyste Powietrze czy zasady wynagradzania członków organów statutowych spółek komunalnych. NIK sprawdzi, jak Krajowa Administracja Skarbowa weryfikowała przyznawane ulgi termomodernizacyjne oraz odliczenia i zwolnienia z podatku PIT, a także jak przeciwdziałała uszczuplaniu dochodów z podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego.
Kontrolerzy NIK szczególną uwagę zwrócą na działania organów państwa, mające przeciwdziałać nadużyciom i przestępstwom finansowym, jak również praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.
W obecnej sytuacji geopolitycznej, zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa państwa i jego obywateli, będą niezwykle ważne. NIK sprawdzi, jak przebiegał proces pozyskiwania dla polskich Sił Zbrojnych koreańskiego czołgu K2, proces planowania i realizacji zwiększenia liczebności polskiego wojska, i czy we właściwy sposób zaspokajano potrzeby armii w czasie wojny za naszą wschodnią granicą.
Kontrolerzy NIK przyjrzą się skuteczności systemu powiadamiania przez nr telefoniczny 112, ambulatoryjnej opiece nad dziećmi, systemom opieki paliatywnej oraz opieki nad cierpiącymi na choroby neurodegeneracyjne, funkcjonowaniu szpitali wojewódzkich, jak też warsztatów terapii zajęciowej, wdrażaniu terapii protonowej, prawom osób z niepełnosprawnościami intelektualnymi w DPS-ach czy przeciwdziałaniu przemocy domowej.
NIK w działalności kontrolnej w 2024 roku skoncentruje się również na aspektach środowiskowych, w tym w szczególności kwestiach niezależności i efektywności energetycznej, bezpieczeństwa ekologicznego oraz zrównoważonego transportu. W ramach tych obszarów badaniu poddane zostaną m.in. kwestie zapewnienia ciągłości działania i odtwarzania kluczowej infrastruktury energetycznej, realizacji Programu Polskiej Energetyki Jądrowej, prawnych uwarunkowań lokalizacji i budowy elektrowni wiatrowych, ochrony wód przed zanieczyszczeniami oraz tworzenia i zarządzania obszarami Natura 2000.
NIK zbada też m.in. postęp ograniczania ruchu aut w miastach i budowę obwodnic. Skontroluje realizację inwestycji Centralny Port Komunikacyjny oraz infrastrukturę kolejową z nim związaną, a także inwestycje drogowe przewidziane w programie Polski Ład.
Czytaj też w LEX: Kontrole NIK w sektorze ochrony zdrowia - przegląd wystąpień i informacji o wynikach kontroli >
W ramach 94 tematów kontroli, ujętych w Planie pracy NIK na 2024 rok, czynności kontrolne w 88 kontrolach zakończą się w 2024 roku. W przypadku 48 kontroli zostały one zaplanowane tak, aby informacje o ich wynikach mogły zostać zatwierdzone przez Prezesa NIK do 31 grudnia 2024 r., a w przypadku 43 kontroli informacje o wynikach zostaną zatwierdzone w 2025 r. W trzech przypadkach informacja o wynikach kontroli nie zostanie sporządzona.
Najwyższa Izba Kontroli będzie kontynuować również dziewięć kontroli rozpoczętych w 2023 r., których zakończenie zaplanowano na 2024 r. (tzw. kontrole przechodzące).
Pełny plan kontroli NIK na 2024 rok dostępny jest w formie dokumentu .pdf tutaj >
Sugestie tematów kontroli płyną do NIK
Najwyższa Izba Kontroli corocznie rozważa propozycje tematów kontroli zgłaszane do planu pracy NIK przez Sejm RP, Senat RP, Prezydenta RP, Prezesa Rady Ministrów oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. W 2023 roku komisje sejmowe zgłosiły 40 sugestii tematów kontroli. Zostały one omówione przez Sejmową Komisję do Spraw Kontroli Państwowej, która zarekomendowała 22 tematy przesłane do NIK przez Marszałek Sejmu RP do realizacji w formie kontroli planowych lub doraźnych. Marszałek Senatu RP przesłał 23 sugestie tematów kontroli, Prezes Rady Ministrów – 4, a Rzecznik Praw Obywatelskich zaproponował do realizacji 15 tematów kontroli. Z powyższych propozycji do Planu pracy NIK na 2024 rok włączonych zostało 14 tematów kontroli, a ponadto część zostanie zrealizowana w formie kontroli doraźnych.
Czytaj też w LEX: Czesyk Dawid, Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego w obliczu działalności kontrolnej wybranych organów administracji publicznej >
Będą też kontrole doraźne
Najwyższa Izba Kontroli w każdym roku, oprócz kontroli planowych, przeprowadza także kontrole doraźne, które są instrumentem umożliwiającym szybkie zbadanie zidentyfikowanych przez NIK problemów.
W 2024 r. kontynuowana będzie realizacja przyjętej w 2020 r. Strategii NIK na lata 2021–2024, zakładającej uelastycznienie procesu kontrolnego, zwiększenie liczby kontroli doraźnych, których tematy koncentrują się na aktualnych zagadnieniach o szczególnym znaczeniu dla obywateli i funkcjonowania państwa.
Kontrole doraźne mogą być podejmowane również w efekcie rozpatrywanych skarg i wniosków o przeprowadzenie kontroli, zgłaszanych do NIK przez parlamentarzystów, obywateli, instytucje i organizacje społeczne. Niektóre tematy kontroli planowych poprzedzane są tzw. kontrolami doraźnym i rozpoznawczymi, pozwalającymi na wstępne zbadanie problemu oraz precyzyjne określenie zakresu i celów późniejszej kontroli planowej. Natomiast kontrole doraźne sprawdzające umożliwiają zbadanie sposobu realizacji uwag i wniosków, sformułowanych przez NIK w wystąpieniach pokontrolnych kierowanych do zbadanych podmiotów.
Na realizację kontroli doraźnych w 2024 r. przewidziano 19 proc. potencjału kontrolnego jednostek organizacyjnych NIK.
Wybór tematów kontroli doraźnych – podobnie jak w przypadku kontroli planowych – jest dokonywany na bieżąco i uwzględnia priorytety przyjęte w Strategii działalności kontrolnej na lata 2022–2024.
Czytaj też w LEX: Słapczyński Tomasz, Wpływ Najwyższej Izby Kontroli na proces funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
