Rzecznik Praw Obywatelskich wskazuje, że zmiany wprowadzone w 2015 roku wyeliminowały otwarty i konkurencyjny nabór na wyższe stanowiska w służbie cywilnej, a także wyeliminowały konieczność posiadania doświadczenia zawodowego przez osoby powoływane na wyższe stanowiska w służbie cywilnej. Zwraca uwagę, że zmiany te naruszają konstytucyjne standardy dotyczące dostępu do służby publicznej oraz funkcjonowania korpusu służby cywilnej. Marcin Wiącek pyta premiera Donalda Tuska o jego stanowisko w tej sprawie.
Nabór do służby cywilnej otwarty i konkurencyjny - ale nie dla wyższych stanowisk
Chodzi o zmiany wprowadzone ustawą z 30 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o służbie cywilnej oraz niektórych innych ustaw, która dokonała istotnych zmian w naborze na wyższe stanowiska w służbie cywilnej. Zgodnie z art. 6 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej, każdy ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej, a nabór do służby cywilnej jest otwarty oraz konkurencyjny, z zastrzeżeniem przepisów rozdziału 4 (a więc przepisów regulujących nabór na wyższe stanowiska w służbie cywilnej). Przepisy rozdziału 4 otwarty i konkurencyjny nabór na wyższe stanowiska w służbie cywilnej zastąpiły powołaniem. Ponadto ustawodawca w istotny sposób zmienił wymogi kwalifikacyjne, które musi spełniać osoba zajmująca wyższe stanowisko w służbie cywilnej. Uchylono bowiem przepisy przewidujące, że wyższe stanowisko w służbie cywilnej może zajmować osoba, która posiada odpowiedni staż pracy na stanowisku kierowniczym w jednostkach sektora finansów publicznych.
Zmiany wyeliminowały więc otwarty i konkurencyjny nabór na wyższe stanowiska w służbie cywilnej i konieczność posiadania doświadczenia zawodowego przez osoby powoływane na wyższe stanowiska w służbie cywilnej. Zdaniem RPO, zmiany te naruszają konstytucyjne standardy dotyczące dostępu do służby publicznej oraz funkcjonowania korpusu służby cywilnej. Tymczasem służba cywilna powinna mieć charakter zawodowy, rzetelny, bezstronny i politycznie neutralny, a zawodowy charakter służby cywilnej nakłada na ustawodawcę obowiązek stworzenia reguł stabilności zawodowej, a także transparentnych reguł naboru i weryfikacji zdobytej wiedzy i doświadczenia zawodowego.
Czytaj też: W służbie cywilnej nowe regulacje dotyczące godzin nadliczbowych i mnożnika >
Obecne zasady naboru naruszają konstytucyjne standardy
Marcin Wiącek przypomina, że przed zmianami obsadzenie wyższego stanowiska w służbie cywilnej odbywało się w drodze otwartego i konkurencyjnego naboru. Otwartość naboru oznaczała jego powszechność, jawność i równość w ubieganiu się o zatrudnienie na wyższym stanowisku w służbie cywilnej. Natomiast konkurencyjność oznaczała nabór w drodze konkursu, w wyniku przeprowadzenia którego na wyższym stanowisku w służbie cywilnej powinna zostać zatrudniona osoba, która spośród wszystkich zgłoszonych kandydatów daje najwyższe gwarancje wykonywania zadań państwa w sposób rzetelny, bezstronny i politycznie neutralny.
Wszystkie te cechy naboru zostały wyłączone przez ustawodawcę w przypadku obsadzania wyższych stanowisk w służbie cywilnej. Zmiany przywróciły arbitralność obsadzania wyższych stanowisk w służbie cywilnej.
Czytaj też w LEX: Zasady naboru na wyższe stanowiska w służbie cywilnej >
RPO zaznacza, że szczególnym przejawem bezstronności jest neutralność polityczna członków korpusu służby cywilnej. W związku z tym wykonywanie zadań państwa w urzędach administracji rządowej powinno być wolne od jakichkolwiek nacisków i wpływów politycznych. Nie jest to jednak możliwe, gdy urzędnik zatrudniony na wyższym stanowisku w służbie cywilnej w każdym czasie może być pozbawiony pracy. Stabilność zatrudnienia ma w związku z tym zasadnicze znaczenie z punktu widzenia bezstronnego i neutralnego politycznie wykonywania zadań państwa. Brak poczucia bezpieczeństwa prawnego, permanentna obawa przed możliwością zwolnienia z pracy, z pewnością nie służy bezstronności i politycznej neutralności.
Zobacz procedurę: Nabór do korpusu służby cywilnej >
Powołanie jako podstawa zatrudnienia jest uzasadnione przy obsadzaniu stanowisk typowo politycznych. Nie ma ono natomiast uzasadnienia, gdy obsada dotyczy stanowisk urzędniczych zaliczanych do korpusu służby cywilnej. W tym przypadku bezpośrednią konsekwencją powołania jest nieuniknione przenikanie wpływów politycznych do kadry urzędniczej zatrudnionej w służbie cywilnej.
RPO przedstawia premierowi te uwagi, bo uważa, że potrzeba działań legislacyjnych w celu dostosowania naboru na wyższe stanowiska w służbie cywilnej do konstytucyjnych standardów.
Czytaj też w LEX: Standardy zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.