Mediacja administracyjna była objęta pakietem „100 zmian dla firm – Pakiet ułatwień dla przedsiębiorców” zawierający m.in. ustawę z 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych ustaw. W założeniu twórców, miała zapewniać otoczenie prawne w urzędach administracji publicznej (samorządowych i państwowych), które zajmują się wydawaniem różnego rodzaju decyzji, aby mogło się to odbywać w wyniku ustaleń z osobami zainteresowanymi i bez tworzenia sporów w duchu dialogu i partnerstwa.
Maria Młotkowska, radczyni prawna i mediatorka, ekspertka prawna sektora publicznego i samorządowego, wskazuje, że korzyści z zastosowania instytucji mediacji w postępowaniu administracyjnym są bardzo wymierne, zarówno dla urzędów administracji publicznej jak również dla stron postępowania. Przede wszystkim prowadzenie mediacji w takim postępowaniu może przyczynić się do wnikliwego wyjaśnienia okoliczności sprawy, a także znacznie przyspieszyć czas trwania postępowania.
- Nawet jeżeli nie dojdzie między stronami do uzgodnień, które mogą stanowić podstawę wydania decyzji, to istnieje większa szansa, że po przeprowadzeniu mediacji proces wydawania decyzji administracyjnej może być dużo sprawniejszy. Znacznie ograniczamy także ryzyko postępowań odwoławczych i sądowoadministracyjnych, ponieważ w toku mediacji strony mają większą szansę na szczegółowe wyjaśnienie sprawy procedowanej w postępowaniu administracyjnym przy udziale niezależnego mediatora - wskazuje.
Mediacja kuleje w praktyce
Po czterech latach od wprowadzenia w życie instytucji mediacji, w 2021 r. Ministerstwo Rozwoju i Technologii sprawdziło jak instytucja ta działa w praktyce. Badania doprowadziły do wniosku, że przepisy dotyczące mediacji zawarte w Kpa okazały się niemalże martwe w praktyce ich stosowania. Mediacja administracyjna jest stosowana w praktyce bardzo rzadko, kilka do kilkunastu postępowań rocznie (wg. oceny ex-post skutków regulacji wprowadzających tą instytucję), pomimo szerokiego spektrum spraw które może objąć. Zdaniem mec. Młodkowskiej problem może tkwić w tym, że przepisy KPA, które regulują kwestię oceny tzw. "zdolności mediacyjnej sprawy" są bardzo enigmatycznie i przerzucają de facto na osoby prowadzące postępowania administracyjne ciężar oceny, czy dana sprawa kwalifikuje się do mediacji, czyli czy posiada tzw. zdolność mediacyjną.
- Pewne dyrektywy interpretacyjne wynikają z orzecznictwa sądów administracyjnych oraz uzasadnienia do projektu ustawy nowelizującej KPA z 2017 r. Jednak mogą być one nie do końca wystarczające, aby urzędnicy czuli się pewnie przy podejmowaniu decyzji o prowadzeniu mediacji w postępowaniach administracyjnych – wskazuje Maria Młotkowska.
Kolejną przyczyną braku stosowania tej instytucji w praktyce mogą być także kwestie związane z niezaskarżalnością postanowień o odmowie skierowania sprawy do mediacji, jak również mało sprzyjające orzecznictwo sądów administracyjnych w tej kwestii.
- Nie bez znaczenia są ograniczenia związane z brakiem powszechnej świadomości o możliwości stosowania tej instytucji zarówno wśród przedsiębiorców jak i urzędników oraz procedur wewnętrznych dotyczących tej sfery. Warto także zwrócić uwagę na kwestie związane z brakiem zgody przynajmniej jednej strony postępowania administracyjnego na mediację, która uniemożliwia dalsze jej prowadzenie – zwraca uwagę ekspertka.
Przeczytaj także: Mec. Czaja: Mediacja w Polsce wymaga zdecydowanych działań
Potrzebne są zmiany prawa
Mediacji administracyjnej poświęcone była konferencja, która odbyła się w środę w Centrum Mediacji przy Krajowej Izbie Gospodarczej pod patronatem Unii Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza. W trakcie spotkania omówiono model możliwych do stosowania procedur mediacyjnych wprowadzonych w Urzędzie m.st. Warszawy, które stworzyło i nadal realizuje program „Warszawa – Miasto przyjazne mediacji”. Występujący na konferencji Tomasz Bratek, z-ca prezydenta Warszawy powiedział o dokonaniach samorządu w zakresie popularyzacji mediacji administracyjnej i przedstawił oczekiwania co do zmian w prawie, które zwiększą zainteresowanie tą instytucją prawną.
Na konferencji przedstawiono również zakres potrzebnych zmian przepisów prawa w instytucji mediacji, aby częściej mogła być wykorzystywana w praktyce. Wskazano na zainteresowanie współpracą w tym zakresie ze środowiskami samorządowymi i mediacyjnymi przez Ministerstwo Rozwoju i Technologii, które prowadzi zmiany do tych przepisów zawarte w projekcie ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ulepszenia środowiska prawnego i instytucjonalnego dla przedsiębiorców.
Artur Granecki radca prawny, mediator, ekspert w zakresie mediacji administracyjnej uważa że zaproponowane zmiany idą w dobrym kierunku, ale w kontekście badań z 2021r. mogą niewystarczające w celu „przywrócenia do życia” mediacji administracyjnej. Należałoby rozważyć pójście o zdecydowany krok dalej, wykorzystując np. doświadczenia z mediacji w sprawach cywilnych.
