Tym samym Sąd Najwyższy uznał za słuszne argumenty skargi nadzwyczajnej Prokuratora Generalnego. Prokurator zaskarżył w całości postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 października 2021 r., z uwagi na naruszenie określonej w art. 57 Konstytucji RP wolności organizowania pokojowych zgromadzeń.
Prokurator Generalny zaskarżonemu postanowieniu zarzucił naruszenie praw i wolności człowieka i obywatela określonych w art. 57 Konstytucji RP.
Czytaj: Wkrótce 11 listopada, a wciąż jest spór o charakter Marszu Niepodległości >
Czytaj w LEX: Organizowanie zgromadzeń. Zawiadomienie >>>
Czytaj w LEX: Zgromadzenia cykliczne. Glosa do wyroku TK z dnia 16 marca 2017 r., Kp 1/17 >>>
W ocenie Prokuratora Generalnego Sąd Apelacyjny w Warszawie, oddalając zażalenia wojewody mazowieckiego oraz Stowarzyszenia Marsz Niepodległości na postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 27 października 2021 r., uznał wadliwie, że dopuszczalne jest wniesienie przez Prezydenta Warszawy odwołania od decyzji wojewody. Decyzja ta dotyczyła zgody na cykliczne organizowanie zgromadzenia w celu uczczenia rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości i wyrażenia dumy narodowej.
Jednakże z art. 16 ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach jednoznacznie wynika, że reguluje on odwołanie od decyzji o zakazie zgromadzenia, a nie decyzji wyrażającej zgodę na jego organizację - uważa Prokurator Generalny.
Sąd błędnie uznał, że skoro w 2021 r. zgromadzenie Marsz Niepodległości 11 listopada 2021 nie mogło się odbyć ze względu na sytuację epidemiczną, czyli wysokie ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2, to przerwano trzyletni okres wymagany do odbycia cyklicznej manifestacji.
Wolność konstytucyjna
Izba Kontroli Nadzwyczajnej podkreśliła w swym orzeczeniu, że wyrażona przez art. 57 Konstytucji RP wolność zgromadzeń zapewnia każdemu obywatelowi prawo do ich organizowania w sposób pokojowy oraz uczestniczenia w nich. Ograniczenie tej wolności może określać tylko ustawa.
Decyzja o zakazie zgromadzenia powinna zostać wydana w ciągu 24 godzin od dnia otrzymania przez organ gminy informacji o wydaniu decyzji wyrażającej zgodę na cykliczne organizowanie zgromadzeń. W przeciwnym razie wojewoda, działając na podstawie art. 26b ust. 4 prawa o zgromadzeniach, wydaje niezwłocznie zarządzenie zastępcze o zakazie zgromadzenia, które koliduje ze zgromadzeniem
cyklicznym.
Warunki zorganizowania zgromadzenia cyklicznego
Z tej perspektywy analiza art. 26a ust. 1 prawa o zgromadzeniach pozwala stwierdzić, że organizator może zwrócić się do wojewody o wyrażenie zgody na cykliczne zgromadzenie, gdy spełni cztery warunki:
- Pierwszym wymogiem jest tożsamość organizatora, która generalnie nie budzi wątpliwości.
- Drugim wymogiem jest tożsamość miejsca lub trasy. Musi to być „to samo” miejsce lub „ta sama” trasa.
- Trzecim wymogiem jest częstotliwość zgromadzeń, co oznacza, że zgromadzenia muszą się odbywać według opracowanego terminarza lub co najmniej raz w roku w dniach świąt państwowych i narodowych.
- Czwarty wymóg dotyczy okresu i celu odbywania się takich wydarzeń – w ciągu ostatnich trzech lat - w celu uczczenia istotnych dla historii Polski wydarzeń.
Naruszenie jakiegokolwiek z tych wymogów sprawia, że organizator nie może skutecznie wystąpić z wnioskiem do wojewody o wyrażenie zgody na cykliczne organizowanie zgromadzeń, ponieważ dochodzi wówczas do przerwania nieodzownej cykliczności zgromadzeń.
Czytaj w LEX: Decyzja o zakazie zgromadzenia – podstawa prawna; przesłanki wydania >>>
Czytaj w LEX: Zakaz organizacji zgromadzenia - KOMENTARZ PRAKTYCZNY >>>
Forma zgromadzenia cyklicznego
Na tle rozpatrywanej sprawy kontrowersje wzbudziła forma wydarzeń w ostatnich trzech latach. W realiach tej sprawy Sąd Apelacyjny w Warszawie założył bowiem, że za wydarzenia mające stanowić rodzaj „zgromadzenia” nie mogą zostać uznane według tego przepisu takie, które „odbywały się”, „chociażby nie w formie zgromadzeń”, co jest nietrafnym logicznie wnioskiem.
Sąd Apelacyjny w Warszawie przyjął, że gdyby 11 listopada 2020 r. Stowarzyszenie organizowało zgromadzenie, będące faktycznie przemarszem zgrupowania osób, trasą dokładnie pokrywającą się z marszami tego rodzaju z lat poprzednich, nie zaś zgromadzenie zmotoryzowane to warunek odbycia tego rodzaju wydarzenia byłby spełniony. Tymczasem w czasie pandemii odbył się przejazd samochodów i motocykli, bez uprzedniego wydania przez Prezydenta Warszawy w decyzji zakazowej.
Manifestacja to wdzięczność dla przodków
Sąd Apelacyjny w Warszawie przyjął wadliwie, że art. 26a ust. 1 prawa o zgromadzeniach warunkuje wydanie zgody na organizację zgromadzenia cyklicznego zorganizowaniem w ciągu trzech ostatnich lat takich samych wydarzeń. Z tym poglądem nie można się zgodzić - stwierdził sędzia sprawozdawca Janusz Nieszporuk w uzasadnieniu postanowienia z 20 października br.
Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej uznał, że demokratyczne państwo prawne zobowiązane jest do skutecznej ochrony wolności pokojowych zgromadzeń.
Co więcej, chronione w tym wypadku wartości konstytucyjne nie tylko wpisują się w istotę demokratycznego państwa prawnego, umożliwiając jednostkom m.in. wspólne wyrażanie poglądów, ale bezpośrednio wiążą się ze wskazaną w preambule Konstytucji RP „wdzięcznością naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość okupioną ogromnymi ofiarami”.
Dlatego Sąd Najwyższy uchylił w całości zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 29 października 2021 r., i poprzedzające je postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 27 października 2021 r.
Sygnatura akt I NSNc 247/22, postanowienie z 20 października 2022 r.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
