Badanie pokazuje, iż pracownicy samorządowi znacznie surowiej oceniają postawy etyczne współpracowników niż swoje.

Przenikanie się sprzecznych interesów

Nadużycie władzy, korupcja, w tym klientelizm, faworyzm, protekcja oraz wszystkie inne zachowania świadczące o przekraczaniu przez urzędnika uprawnień, a więc wykorzystywanie tych uprawnień w sposób niezgodny z prawem czy zasadami współżycia społecznego, niedopełnianie obowiązków, działanie na szkodę interesu publicznego lub prywatnego – to tylko niektóre przykłady „grzechów” polskiej administracji samorządowej.


Tymczasem administracja ta wykonuje jedno z kluczowych dla funkcjonowania lokalnej wspólnoty zadań, jakim jest zaspokajanie jej zbiorowych potrzeb. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym , zadania własne gminy obejmują działania w zakresie zapewnienia m.in.: ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody, gospodarki wodnej, gminnych dróg, ulic, mostów, placów, organizacji ruchu drogowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, lokalnego transportu zbiorowego, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, gminnego budownictwa mieszkaniowego, edukacji publicznej i szeregu innych, bez realizacji których funkcjonowanie lokalnych wspólnot byłoby w dużym stopniu zakłócone a niekiedy wręcz niemożliwe.

Zadania te realizowane są w obszarze, w którym przenikają się interesy uwarunkowane dobrem osobistym oraz dobrem publicznym, co może prowadzić do konfliktów. Jak podkreśla B. Kudrycka, urzędnik stosunkowo często narażony jest na doświadczanie konfliktu interesów, czyli konfliktu pomiędzy kompetencjami a prywatnymi interesami ekonomicznymi. Konflikt ten wynika z możliwości użycia stanowiska publicznego do realizacji prywatnych celów i zachodzi pomiędzy obowiązkami służbowymi a prywatnymi interesami. Realizacja zadań służbowych rodzi bowiem pokusę realizacji osobistych celów i osiągania prywatnych korzyści niekoniecznie w sposób etyczny i w granicach prawa.@page_break@


Potrzebni pracownicy kompetentni i uczciwi

Stąd potrzeba zatrudniania w strukturach administracji samorządowej ludzi kompetentnych oraz uczciwych, zdolnych do samodzielnej refleksji etycznej oraz świadomych tego, iż ich nadrzędnym obowiązkiem jest ochrona interesu publicznego i dobra wspólnoty mieszkańców. Ich cechą powinna być zdolność do oceniania zgodnie z pewnym utrwalonym w danym społeczeństwem kanonem wartości, chroniących przed niesprawiedliwością społeczną i moralnym relatywizmem.


Pracownicy samorządowi wchodzą w skład szeroko pojętej służby publicznej, gdyż w swoich działaniach muszą zawsze kierować się dobrem publicznym i wykonywać zadania w sposób rzetelny, bezstronny i politycznie neutralny. Zgodnie z ustawą o pracownikach samorządowych do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego należy przecież dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne, z uwzględnieniem interesu publicznego oraz indywidualnych interesów obywateli.

Za A. Potoczkiem, obowiązki urzędnika, wynikające z charakteru pracy w administracji, można sklasyfikować jako:
- obowiązki wobec państwa – przestrzeganie Konstytucji i innych przepisów prawa, zaangażowanie w realizację celów polityki państwa, podejmowanie w jego imieniu działań i decyzji;
- obowiązki wobec społeczeństwa – urzędnik jest zobowiązany chronić prawa i interesy obywateli, kierować się zasadami demokracji, reagować na uwagi, wnioski, skargi obywateli dotyczące instytucji państwowych, analizować postulaty społeczeństwa, działać sprawnie, szybko, bezstronnie;
- obowiązki wobec urzędu – urzędnik powinien wykonywać swoje obowiązki w sposób zapewniający sprawną i prawidłową realizację zadań urzędu, a więc sumiennie, solidnie i starannie wykonywać zadania na stanowisku pracy, wykazywać zdolność myślenia systemowego, postrzegać urząd jako całość oraz podejmować inicjatywy usprawniające jego funkcjonowanie, doskonalące metody pracy i organizację wewnętrzną, niezbędne jest także przestrzeganie dyscypliny pracy, stałe podnoszenie kwalifikacji, dbałość o dobrą opinię urzędu.

Na każdym poziomie tych zadań wymagane są określone zachowania etyczne uwarunkowane przyjętymi w danej wspólnocie wartościami moralnymi. Skala wymagań wobec zachowań etycznych urzędników, uwarunkowana jest też tym, iż osoby te często działają i podejmują decyzje w sytuacjach, które nie są szczegółowo zdefiniowane przez prawo. Działania te są jedynie ogólnie oparte na prawie i realizowane w granicach prawa.

Czytaj też:
Pracownik samorządowy powinien działać zgodnie z etyczno-moralnymi zasadami

Przydatne materiały:
 Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 ze zm.)
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)