Postulowane zasady działania urzędnika

Pracownik administracji publicznej, w tym pracownik samorządowy, powinien postępować zgodnie z przyjętymi zasadami etyczno-moralnymi i przez pryzmat tych zasad rozumieć znaczenie pełnionej roli społecznej. Powinien również posiadać dobrą znajomość zasad etyki zawodowej urzędnika, kultury administrowania oraz norm i wartości wynikających z kultury organizacyjnej.


Za P. Fenrychem należy więc podkreślić, iż urzędnik w swoim działaniu powinien być:
• bezstronny- wszelkie decyzje powinien podejmować w imię dobra publicznego, pomijając własne korzyści, bądź korzyści osób lub organizacji sobie bliskich,
• obiektywny- wszelkie decyzje powinien podejmować kierując się wyłączne kryteriami merytorycznymi.
• przejrzysty- wszystkie decyzje powinien podejmować w sposób jawny i uzasadniony, jak tylko jest to możliwe. Każda decyzja powinna mieć jawne uzasadnienie, a ograniczenie tej zasady musi stanowić wyjątek motywowany doborem publicznym,
• rzetelny- realizujący zadania z należytą starannością i sumiennością
• odpowiedzialny- świadomy, że działa w interesie społecznym i odpowiada przed społeczeństwem za swoje decyzje.

Etyka postępowanie, odzwierciedlająca uniwersalne wartości etyczne w danej społeczności, jest właśnie zbiorem zasad zmierzających do poprawy jakości administracji publicznej.

Znaczenie etyki zawodowej

Potrzeba etyki administracyjnej wynika z samej natury organizacji, w której koniecznym składnikiem są etyczne rozstrzygnięcia i osądy. Jak podkreśla B. Kudrycka, szczególnie potrzebna jest więc w sytuacjach, w których dopuszczalny jest pewien zakres uznania administracyjnego, jak ma to miejsce w przypadku wydawania zezwoleń, licencji czy w podejmowaniu decyzji personalnych. Etyka profesjonalna urzędników służy zasadniczo ochronie praw i interesów petentów. Rozwija świadomość etyczną pracowników, prowadzi do zwiększenia zaufania klientów i partnerów instytucjonalnych urzędu.

W jednostkach administracji samorządowej myślenie kategorią etyki powinno mieć charakter priorytetowy. Istotne znaczenia mają w tym zakresie szkolenia z zakresu etyki, propagujące jej normy. Normy te, sformułowane w sposób konkretny, odnoszą się do występujących w administracji problemów i konfliktów interesów. Pozostawienie urzędnika bez wskazówek praktycznych może bowiem prowadzić do rezygnacji z przestrzegania standardów zachowań moralnych przyjętych w służbie publicznej.

Ocena postaw etycznych pracowników samorządowych

Celem przeprowadzonego badania pilotażowego była ocena postaw etycznych pracowników zatrudnionych w jednostkach administracji samorządowej po ponad dwudziestu latach funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce oraz wskazanie najczęściej występujących nieprawidłowości w ich zachowaniach. W badaniu pilotażowym, przeprowadzonym w pierwszym kwartale 2011 roku, kwestionariusz badawczy wypełniło 380 pracowników samorządowych zatrudnionych w 72 jednostkach administracji samorządowej zlokalizowanych w województwie pomorskim i warmińsko-mazurskim oraz 380 klientów jednostek administracji samorządowej. Byli to również mieszkańcy województw warmińsko mazurskiego i pomorskiego. Próba miała charakter uznaniowy.@page_break@

Badanie potwierdziło potrzebę doboru kandydatów na pracowników samorządowych także pod kątem oceny ich postaw moralnych. Tak stwierdziło 79,47% klientów i 55,79% pracowników samorządowych, co wskazuje na stosunkowo wysokie wymagania wobec tej grupy zawodowej, wynikające z samej istoty służby publicznej.

Respondenci oceniali też własne doświadczenia dotyczące doświadczania zachowań nieetycznych pracowników samorządowych. Nigdy z nieetycznymi zachowaniami nie zetknęło się w miejscu pracy 10,79% badanych pracowników i 11,58% klientów. Pozostali respondenci doświadczyli tych zachowań z różną częstotliwością.

Klienci, kategoryzując te zachowania, najwięcej zastrzeżeń mieli do sposobu obsługi przez urzędników, następnie najwięcej wskazań dotyczyło sposobu wykonania zadania przez urzędnika, na trzecim miejscu wskazano wykorzystywanie przez urzędnika swojej pozycji w celu osiągnięcia korzyści osobistych. Z perspektywy pracowników najwięcej zastrzeżeń budzą nieetyczne relacje między pracownikami w urzędzie, następnie sposób obsługi klientów oraz sposób wykonania zadania.

W opinii tylko 9, 21% badanych klientów i 11,84% pracowników jednostek administracji samorządowej postawa etyczna urzędników nie budzi zastrzeżeń. Pozostali respondenci ocenili ją jako umiarkowanie satysfakcjonującą lub satysfakcjonującą, choć wywołującą pewne zastrzeżenia – odpowiednio 74,74% (klienci) i 79,95% (pracownicy) .@page_break@

Z przeprowadzonych badań wynika, iż pracownicy samorządowi znacznie surowiej oceniają postawy etyczne współpracowników niż swoje. 53,68% uznało, iż ich postawa etyczna nie budzi zastrzeżeń, a 31,32%, iż w kwestiach kluczowych jest zgodna z powszechnie obowiązującymi zasadami moralnymi.

Ważna rola postawy moralnej

Proces reformowania administracji samorządowej musi uwzględniać zmiany jakościowe także w obszarze infrastruktury etycznej urzędów i doborze kadr, co docelowo powinno poszerzyć wolumen wymagań wobec kandydatów do pracy w administracji samorządowej o elementy odnoszące się do ich postawy moralnej.

Wzrost etycznego funkcjonowania administracji wymaga permanentnego doskonalenia rozwiązań prawnych, organizacyjnych, procesowych i wdrażania ich w sposób kompleksowy i gruntowny. Klienci chcą bowiem korzystać z usług „etycznych” instytucji samorządowych, zatrudniających etycznych pracowników stąd artykułują potrzebę doboru kadr w tychże instytucjach także pod kątem postaw etycznych.

Klienci mają jednak większe od pracowników wymagania w zakresie postaw etycznych osób zatrudnionych w administracji samorządowej i są bardziej surowi w swoich ocenach. Pracownicy samorządowi są bardziej liberalni wobec swoich zachowań i postaw, za to znacznie surowiej oceniają postawy etyczne kolegów.

Badania pokazują także, iż w zakresie „etycznego urzędowania” jest jeszcze w polskiej administracji samorządowej wiele do zrobienia, oznacza to konieczność bardziej starannego i przemyślanego planowania infrastruktury etycznej instytucji samorządowych i polityki personalnej urzędu.

Pisaliśmy o tym również:
Korupcja, protekcja i nadużywanie władzy, czyli jak oceniamy pracowników samorządowych