Zaopatrzenie wspólnoty lokalnej w wodę oraz zapewnienie odprowadzania ścieków są zaliczane do podstawowych zadań władzy i administracji publicznej, zadań własnych gminy. Baza doświadczeń nabyta przez kilkanaście lat funkcjonowania samorządu terytorialnego pozwoliła podjąć inicjatywę utworzenia narzędzia prawnego umożliwiającego budowę mechanizmu zapewniającego równowagę pomiędzy interesem mieszkańców oczekujących usług o wysokiej jakości i niskiej cenie, reprezentowanych przez organy gminy, oraz interesem przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych oczekujących nie tyle na maksymalne zyski, ile na ustalenie jasnych reguł pozwalających organom tych przedsiębiorstw prowadzenie harmonijnej polityki rozwoju. Narzędziem tym jest ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 ze zm.) oraz przepisy wykonawcze. Przez kolejne kilka lat obowiązywania ustawy wyklarowano w miarę procedurę ustalania cen. Początkowo, po wejściu w życie ustawy, przedsiębiorstwa w wielu przypadkach, nie mogąc jej sprostać, rezygnowały z wprowadzania podwyżek. Skala regulacji jest bardzo obszerna i skomplikowana i – mimo że stała się źródłem obszernych publikacji, rozważań oraz licznych orzeczeń sądowych i nadzorczych – w dalszym ciągu budzi wiele wątpliwości, a czasami jest wręcz niezrozumiała. Konieczność formalizacji procedur wynika ze specyfiki usług, z uwagi na swoją powszechność i niepoddawanie się nawet częściowej regulacji rynku.

Określenie wysokości taryf ustawa generalnie pozostawia przedsiębiorstwom, które opierają się na bardzo szczegółowym rozporządzeniu Ministra Budownictwa z dnia 28 czerwca 2008 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 127, poz. 886), poddając jednocześnie ten proces pełnej kontroli organów gminy.

Z założenia finalnym aktem zatwierdzającym nowe taryfy powinna być uchwała rady gminy. Forma takiej uchwały jest już w jakiś sposób ustandaryzowana. Gdyby jednak dokonać dokładnej analizy celowościowej przepisów prawa, nie wydaje się potrzebne, a nawet dopuszczalne, aby w uchwale rady gminy powtarzać treść wniosku przedsiębiorstwa lub jego część np. w zakresie wysokości taryf, inaczej cen i stawek opłat. Biorąc jednak pod uwagę, że uchwał tych nie podważa nadzór wojewody, jak również jasno odzwierciedlają one wolę organu wykonawczego, prawdopodobnie jeszcze długo będą one podejmowane w tej formie.

Ponadto zdecydowana większość rad, powtarzając w treści uchwały wysokość zatwierdzanych cen, popełnia dodatkowy błąd, stosując formułę niezgodną z art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 5 lipca 2001 r. o cenach (Dz. U. Nr 97, poz. 1050 ze zm.) – "art. 3.1. Użyte w ustawie określenia oznaczają: 1) cena – wartość wyrażoną w jednostkach pieniężnych, którą kupujący jest obowiązany zapłacić przedsiębiorcy za towar lub usługę; w cenie uwzględnia się podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, jeżeli na podstawie odrębnych przepisów sprzedaż towaru (usługi) podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług oraz podatkiem akcyzowym, (…)" – polegającą na ustalaniu ceny w pierwszej kolejności bez VAT, tzw. netto, a następnie dokonywanie dodatkowych zapisów np. plus podatek VAT lub plus konkretna procentowa lub kwotowa wysokość tego podatku. Cena zawsze zawiera VAT, ustalenie jego wysokości i rozliczenie się spoczywa na sprzedawcy i nie jest zadaniem, a tym bardziej obowiązkiem nabywcy, dokonywanie jakichkolwiek związanych z tym kalkulacji. Ponadto nie jest dopuszczalne, aby np. zmiana podatku VAT skutkowała automatyczną zmianą ceny bez zmiany umowy, a w tym przypadku także zmiany taryfy.

Kolejnym błędem, również niekwestionowanym przez organy nadzorcze j.s.t., jest traktowanie tych uchwał jako aktów prawa miejscowego. Uchwała ta nie ma charakteru ogólnego, lecz jest odpowiedzią skierowaną do konkretnego adresata, którym jest określone nazwą własną przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne. Wyrok NSA z dnia 4 maja 2007 r. (II OSK 256/07) wskazuje: „(…) należy zauważyć, że Naczelny Sąd Administracyjny nie podziela wyrażonego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku stanowiska uznającego uchwały w sprawie zatwierdzenia taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę za akt prawa miejscowego. (…) Fakt, że dotyczą one wyłącznie stosunków między przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi a właściwym organem gminy, powoduje, że nie można uznać ich za akt o charakterze generalnym. Dokonywane przez rady gmin (miast), w drodze uchwały wydanej na podstawie art. 24 ust. 1 cyt. ustawy, zatwierdzenie taryf, dotyczących opłat za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków, nie jest bowiem kierowane do mieszkańców gmin i nie rozstrzyga bezpośrednio o ich prawach i obowiązkach. Stosunki odbiorców usług komunalnych z ww. przedsiębiorstwami z uwagi na umowne ich uregulowanie mają charakter cywilnoprawny”.

Staje się to szczególnie widoczne, gdy rada gminy podejmie uchwałę w sprawie odmowy zatwierdzenia nowych taryf. Uchwała nie ustala dla odbiorców cen, które nie mają charakteru ceny urzędowej, o której mowa w art. 3 pkt 7 i art. 9 ustawy o cenach, lecz zatwierdza je na wniosek jednego dostawcy.

Nie istnieje więc obowiązek publikacji tych uchwał w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Przyjęta w ustawie procedura nie przewiduje charakterystycznego dla aktów prawa miejscowego vacatio legis, poza tym nie ma nawet czasu na jej fizyczne ogłoszenie w dzienniku urzędowym. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia. Odpowiedzialność za ogłoszenie, rozumiana jako obowiązek podania do publicznej wiadomości nowych taryf w miejscowej prasie lub w sposób zwyczajowo przyjęty, spoczywa na przedsiębiorstwie wodociągowo-kanalizacyjnym w terminie do siedmiu dni od dnia podjęcia uchwały lub w terminie co najmniej siedmiu dni przed dniem wejścia w życie, gdy nowe taryfy wchodzą wbrew uchwale rady gminy lub jeżeli rada uchwały takiej nie podejmie.
 
Przykłady treści uchwały rady gminy w sprawie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków:

Uchwała Nr …..
Rady Gminy …..
z dnia …..
 
w sprawie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków
 
            Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 …… (należy podać publikatory wszystkich zmian ustawy)), art. 24 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 7 czerwca 2002 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 …... (należy podać publikatory wszystkich zmian ustawy)) uchwala się, co następuje:
 
§ 1. Zatwierdza się taryfy dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków na terenie Gminy …… na okres* od dnia 1 stycznia 2010 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. zgodnie z wnioskiem złożonym w dniu …… przez …… .
 
§ 2. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
                                                                                              Przewodniczący Rady
                                                                                              ………………………
 
* Zapis ustawy, że taryfy obowiązują przez jeden rok, czyli 12 miesięcy, nie oznacza, że ma to być rok kalendarzowy.
 
lub
(uwzględniając wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 5 marca 2009 r., II OSK 1824/08: „Jeśli możliwość odmowy zatwierdzenia taryf zależy od stwierdzenia niezgodności ich sporządzenia z przepisami, to przepisy te muszą być wyraźnie wskazane w uzasadnieniu uchwały, które może mieć formę załącznika do uchwały i stanowić jej integralną część”)
 
Uchwała Nr ….
Rady Gminy …..
z dnia …….
 
w sprawie taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków
 
            Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 …… (należy podać publikatory wszystkich zmian ustawy)), art. 24 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 7 czerwca 2002 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 123, poz. 858 …… (należy podać publikatory wszystkich zmian ustawy)) uchwala się, co następuje:
 
§ 1. 1. Nie zatwierdza się taryf dla zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków z uwagi na sporządzenie wniosku złożonego w dniu …… przez ……. niezgodnie z przepisami prawa.
2. Wniosek, o którym mowa, nie zawiera …………….. itd.
 
§ 2. Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia.
                                                                                              Przewodniczący Rady
                                                                                              ………………………


Pisaliśmy o tym również:

Regulaminy zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych
Regulaminy zbiorowego zaopatrzenia w wodę a umowy o zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków
Kompetencje rady gminy w zakresie zatwierdzania taryf za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (cz. 2)