Na mocy specustawy z 29 września 2022 roku o przedłużeniu kadencji organów jednostek samorządu terytorialnego Sejm wydłużył trwającą od 2018 r. kadencję do 30 kwietnia 2024 roku. Rząd uzasadnił, że powodem przyjęcia tych przepisów było uniknięcie kumulacji wyborów parlamentarnych i samorządowych zaplanowanych jesienią 2023 r. Jest to najdłuższa kadencja w historii samorządu terytorialnego, bo trwa 5,5 roku.
W pierwszej turze wyborów samorządowych, które odbyły się 7 kwietnia br., wybrano 1728 wójtów, burmistrzów, prezydentów miast. W 748 gminach, gdzie żaden z kandydatów na wójta, burmistrza i prezydenta miasta nie otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, 21 kwietnia zostaną przeprowadzone ponowne głosowania.
Przed którą radą ślubuje wójt?
To właśnie w tych pierwszych gminach pojawiły się wątpliwości i różne interpelacje prawne, kiedy mają złożyć ślubowanie wójtowie, burmistrzowie i prezydenci wybrani 7 kwietnia.
Przepis art. 29a ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym stwierdza że „w celu złożenia przez wójta ślubowania komisarz wyborczy zwołuje sesję rady na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów wójta na obszarze kraju”. Obwieszczenie przewodniczącego PKW opublikowane 10 kwietnia, w trzeci dzień po przeprowadzeniu I tury głosowania. Z literalnego brzemienia przepisów wynikałoby, że już w tym tygodniu wielu wójtów, burmistrzów lub prezydentów musiało by złożyć ślubowanie przed starą radą, której kadencja - jak wynika z art. 1 specustawy - zakończy się 30 kwietnia. A to z chwilą złożenia ślubowania wójt, burmistrz, prezydent miasta obejmuje swoje obowiązki.
Samorządowcy wskazują, że literalne brzmienie przepisu art. 29a ust. 2 u.s.g nie wskazuje na to, że ślubowanie składa się przed nową radą, zatem niektórzy prawnicy przyjmują, że powinno nastąpić jeszcze w kwietniu. Zdaniem Andrzeja Porawskiego, dyrektora biura Związku Miast Polskich, interpretacja przepisów, że ślubowanie może być złożone jeszcze przed rozpoczęciem kadencji jest nieprawidłowa. W wielu gminach mogłoby dojść do sytuacji, że jednocześnie urzęduje „stary” wójt i nowy wójt.
- W mojej opinii, ratio legis przepisu jest jasne - ślubowanie powinna przyjąć rada kadencji, na którą został wybrany wójt, burmistrz, prezydent – mówi Andrzej Porawski.
Ślubowanie po 1 maja
Państwowa Komisja Wyborcza potwierdza, że specustawa spowodowała galimatias prawny. Organ wyborczy przyznaje, że zgodnie z art. 20 ust 2 ustawy o samorządzie gminnym, pierwszą inauguracyjną sesję nowej rady gminy zwołuje komisarz wyborczy na dzień przypadający w ciągu 7 dni po upływie kadencji rady, a ta upływa 30 kwietnia. Jednocześnie zgodnie z art. 29a ust. 2 u.s.g. w celu złożenia przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta) ślubowania, komisarz wyborczy powinien zwołać sesję rady na dzień przypadający w ciągu 7 dni od dnia ogłoszenia zbiorczych wyników wyborów wójtów na obszarze kraju.
- Jednakże z uwagi na to, że zgodnie z tą samą ustawą kadencja wójta (burmistrza, prezydenta miasta) rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy i upływa z dniem jej zakończenia, zwołanie w tym terminie sesji rady w celu złożenia ślubowania przez włodarza jest niemożliwe – podkreśla sędzia Sylwester Marciniak, przewodniczący PKW.
Oznacza to, że pierwsze posiedzenia rad muszą zostać zwołane między 1 a 7 maja, kiedy upłynie stara kadencja. I na tej sesji nowo wybrani włodarze złożą ślubowane.
PKW zobowiązała więc komisarzy wyborczych do uwzględnieniu w porządku obrad pierwszej sesji nowo wybranej rady ślubowania wójtów, burmistrzów, prezydentów.
Ustawa przewiduje wyjście awaryjne
Zdaniem Ireneusza Krześnickiego, sekretarza województwa łódzkiego rozwiązanie, aczkolwiek racjonalne może jednak budzić wątpliwości prawne biorąc pod uwagę, że art. 29a ust. 3 usg. przewiduje inne rozwiązanie na okoliczność nie odbycia się sesji zwołanej w tym trybie polegające na zorganizowaniu złożenia ślubowania wójta przed właściwym terytorialnie komisarzem wyborczym.
- Zgodnie z obowiązującymi przepisami ślubowanie takie powinien zorganizować komisarz wyborczy nie wcześniej niż 1 maja br. Złożenie ślubowania wójt potwierdza podpisem pod treścią ślubowania. Akt ślubowania komisarz wyborczy przesyła niezwłocznie przewodniczącemu rady. Informację o dacie złożenia ślubowania komisarz wyborczy podaje do publicznej wiadomości mieszkańców gminy w formie komunikatu w Biuletynie Informacji Publicznej w terminie 14 dni od dnia złożenia ślubowania - wskazuje Ireneusz Krześnicki.
