Ustawodawca na mocy ustawy z dnia 11 października 2013 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym (Dz. U. poz. 1318) dodał do niej art. 5c, wprowadzając możliwość powołania gminnej rady seniorów.

Gminna rada seniorów może funkcjonować zarówno w zasadniczym podziale terytorialnym państwa (w gminie), jak i w podziale pomocniczym (w jednostkach nazwanych, jak i nienazwanych funkcjonujących w gminie lub w mieście na prawach powiatu). Gminna rada seniorów oraz rada seniorów jednostki pomocniczej to normatywne usankcjonowanie ciał reprezentujących osoby starsze. Instrumenty te umożliwiają działania mające na celu sprzyjanie solidarności międzypokoleniowej oraz tworzenie realnych warunków do pobudzania aktywności obywatelskiej seniorów we wspólnocie lokalnej. Instytucje te zostały przewidziane tylko na szczeblu gminy . Stanowią realizację zasady subsydiarności, określonej w art. 4 ust. 3 EKSL.

Gminną radę seniorów tworzy rada gminy na wniosek zainteresowanych środowisk lub z własnej inicjatywy, w drodze uchwały, podejmowanej zwykłą większością głosów, w głosowaniu jawnym. Może w tym zakresie przeprowadzić konsultacje społeczne. Do prawidłowego funkcjonowania gminnej rady seniorów organ stanowiący gminy powinien nadać jej statut , który określa zasady wyborów jej członków oraz zakres działania. Unormowania statutowe powinny dążyć do wykorzystania potencjału działających organizacji osób starszych oraz podmiotów działających na rzecz osób starszych, a także zapewnienia sprawnego sposobu wyboru członków gminnej rady seniorów. W rozstrzygnięciu nadzorczym z dnia 14 marca 2014 r., WNK.IV.4131.5.14, NZS 2014, z. 3, s. 54, Wojewoda Kujawsko-Pomorski wskazał, że "uchwała w sprawie powołania i statutu rady seniorów jest adresowana do społeczności lokalnej i organizacji społecznych oraz dotyczy ich praw i obowiązków. Jest to akt ogólny, kierowany do nieokreślonego kręgu adresatów i wywołujący skutki prawne poza strukturami organizacyjnymi gminy. Akt ten posiada cechy ogólności i abstrakcyjności, które pozwalają uznać go za akt normatywny (powszechnie obowiązujący). W konsekwencji, uchwała spełnia cechy aktów prawa miejscowego, które dla wejścia w życie wymagają ich wcześniejszego ogłoszenia w dzienniku urzędowym". Podobny pogląd został wyrażony w rozstrzygnięciu nadzorczym Wojewody Śląskiego z dnia 2 stycznia 2014 r., NPII.4131.1.601.2013, Dz. Urz. Woj. Śląsk. poz. 60.

Więcej o mechanizmach uczestnictwa mieszkańców w sprawowaniu władzy we wspólnocie lokalnej przeczytasz w nowej książce dr Moniki Augustyniak >>>

Natomiast radę seniorów jednostki pomocniczej powołuje organ uchwałodawczy danej jednostki pomocniczej (np. rada dzielnicy, zebranie wiejskie), jeśli wcześniej rada gminy upoważni go w statucie danej jednostki  do utworzenia przedmiotowej instytucji. Upoważnienie  to musi expressis verbis wynikać ze statutu danej jednostki pomocniczej, który reguluje również tryb wyboru jej członków i zasady działania. Tym samym ustawodawca przeniósł uprawnienie do utworzenia tej formy partycypacji na organy uchwałodawcze sołectw, dzielnic, osiedli i innych nienazwanych jednostek pomocniczych, poszerzając katalog ich kompetencji.

Ustawodawca postanowił w art. 5c ust. 6 u.s.g., że rada seniorów jednostki pomocniczej składa się z przedstawicieli osób starszych oraz przedstawicieli podmiotów działających na rzecz osób starszych (w szczególności przedstawicieli organizacji pozarządowych oraz podmiotów prowadzących uniwersytety trzeciego wieku).

Do katalogu zadań rad (gminnej i tworzonej w jednostce pomocniczej) należy zaliczyć:
*     opiniowanie aktów prawnych wydawanych przez organy gminy w zakresie spraw dotyczących seniorów oraz upowszechnianie wiedzy o potrzebach osób starszych;
*     podejmowanie działań na rzecz diagnozowania potrzeb środowisk seniorów i występowania z wnioskami i stanowiskami do organów gminy, celem podjęcia określonych działań prawnych, dopuszczanych przepisami prawa;
*     współpraca gminnych rad seniorów z radami seniorów jednostek pomocniczych, z organizacjami i instytucjami zajmującymi się problematyką osób starszych działającymi na obszarze całego kraju;
*     rozpowszechniania aktualnych informacji o ważnych sprawach dla seniorów wśród środowisk zajmujących się promowaniem dialogu międzypokoleniowego;
*     konsultowanie spraw dotyczących bezpośrednio seniorów.
 

Członek rady zobowiązany jest do przestrzegania jej statutu i innych uchwał podjętych przez to ciało. Jednak głównym obowiązkiem członka rady jest informowanie seniorów o działalności rady.

Członkowie gminnej rady seniorów obradują na posiedzeniach. Regulacje statutowe powinny przewidywać jawność przedmiotowych posiedzeń oraz zagadnienia dotyczące następujących kwestii: kto, w jakim terminie i przy spełnieniu jakich warunków formalnych zwołuje pierwszą sesję takiej rady, jaką większością zapadają jej uchwały. Należy wskazać katalog rozstrzygnięć, które może podejmować rada (uchwały, wnioski, opinie, stanowiska, rezolucje itp.). Obsługę administracyjno-biurową powinien zapewnić urząd gminy, poprzez wskazanie odpowiedniej komórki lub wydziału organizacyjnego do zapewnienia prawidłowej pracy rady seniorów. Koszty działania rady pokrywane są z budżetu gminy. Członkowie rady seniorów nie korzystają z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
 

Wskazać należy, że praca w radzie seniorów ma charakter społeczny, ergo jej członkom nie będą przysługiwać diety, wynagrodzenia lub zwrot innych kosztów związanych z pracą w radzie, bowiem brak jest podstaw prawnych do przyznania im tych uprawnień.
 

Rada seniorów stanowi jedną z form realizacji zadań, o których mowa w art. 7 ust. 1 pkt 17 u.s.g.  Do katalogu zadań określonych w przedmiotowym artykule możemy zaliczyć: reprezentowanie interesów społeczności lokalnej względem organów gminy, współpracę z radnymi gminy, tworzenie pomocy sąsiedzkiej, reprezentowanie interesów faktycznych i prawnych m.in. osób starszych, w tym inicjowanie działań na rzecz starszych mieszkańców danej jednostki poprzez organizowanie imprez, festynów, akcji szczepień, inicjatyw mających na celu poprawę zdrowia, warunków życia i kondycji fizycznej osób starszych, organizowanie różnorodnych form życia kulturalnego oraz sportowo-rekreacyjnego, w tym przeprowadzanie zajęć rehabilitacyjnych.
 

Opracowano na podstawie fragmentów książki dr Moniki Augustyniak "Prawa i obowiązki radnego jednostki samorządu terytorialnego" >>>