Pierwsza czerwona lampka zapala się w kontekście art. 32 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, zgodnie z którym znaki pieniężne emitowane przez NBP są prawnymi środkami płatniczymi na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Oznacza to, że przy regulacji zobowiązań dopuszczalne jest płacenie banknotami i monetami. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na nowelizację ustawy o usługach płatniczych z 2021 r., mocą której dodano art. 59 ea w brzmieniu: akceptant nie może uzależniać zawarcia z konsumentem umowy o świadczenie usługi lub umowy sprzedaży towaru od dokonania zapłaty w formie bezgotówkowej ani odmówić przyjęcia zapłaty od konsumenta znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP. Jednocześnie wskazano, iż regulacji tej nie stosuje się:
- do działalności prowadzonej w internecie
- w miejscu prowadzenia działalności bez obecności personelu;
- w trakcie imprezy masowej w rozumieniu art. 3 pkt 1 ustawy z 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych, jeżeli zamieszczono stosowną informację w regulaminie tej imprezy,
- do jednorazowej transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, której wartość jest równa przeciętnemu wynagrodzeniu w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłaszanemu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, albo większa od niego.
Warto przy tym zacytować orzeczenie Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 października 2011 r. (I OSK 1276/11). Sprawa dotyczyła braku możliwości uiszczania opłat w parkometrach wszystkimi dostępnymi nominałami, lecz tylko niektórymi z nich. Sąd zauważył, iż ustawa o drogach publicznych nie narzuciła organom stanowiącym gmin sposobu poboru opłaty, pozostawiając im dokonanie wyboru formy (metody), w jakiej będzie ona uiszczana. Oddalając skargę sąd stwierdził m.in., iż wszyscy korzystający z urządzeń kasujących, zainstalowanych w strefie, są traktowani jednakowo, skoro mogą płacić gotówką o ściśle określonych nominałach. Nie pozbawiono przy tym osób korzystających ze strefy innych, alternatywnych sposobów opłaty: wykupienia karty strefowej, abonamentu czy opłat zryczałtowanych.
Powyższe orzeczenie nie odnosiło się do różnicowania metod gotówkowego i bezgotówkowego regulowania płatności, stąd ostrożnie należy podchodzić do przekładania wniosków z niego płynących na zagadnienie w ogóle braku możliwości zapłaty gotówką w parkometrach. Nawet bez takiego porównania zdziwienie budzi opieranie swojego stanowiska przez sąd, w zakresie dopuszczalnych metod płatności, na konstytucyjnej zasadzie ograniczania praw i wolności, w szczególności gdy uzasadnieniem dla takiego ograniczenia są też możliwości techniczne urządzeń kasujących opłatę.
Skala problemu rośnie, gdy rozważać będziemy możliwość wyłączenia w ogóle płatności gotówkowej w strefie płatnego parkowania.
Czytaj też w LEX: Wilk Jakub, Regulowanie sposobu pobierania opłaty za parkowanie w strefie płatnego parkowania. Glosa do wyroku WSA z dnia 29 lutego 2012 r., III SA/Łd 48/12>
Jak interpretować wyłączenia możliwości płatności gotówkowej?
Pierwszym punktem dla analizy winien być zbiór wyłączeń przewidzianych w ustawie o usługach płatniczych, która pierwszorzędnie nakazuje przyjmowanie płatności od konsumenta znakami pieniężnymi emitowanymi przez NPB, czyli gotówką. Jedynym wyłączeniem, które może być rozważane w kontekście poboru opłat parkingowych w strefie płatnego parkowania, jest wyłączenie z art. 59 ea ust. 2 pkt 2) ustawy o usługach płatniczych wskazujące, że nie ma obowiązku przyjmowania gotówkowego rozliczenia w miejscu prowadzenia działalności bez obecności personelu. Jakkolwiek można próbować twierdzić, iż strefa płatnego parkowania jest miejscem prowadzenia działalności, a parkometr jest swego rodzaju kasą samoobsługową, to trudno stawiać bezwzględny znak równości między parkometrem a spożywczym sklepem samoobsługowym. Różnic jest wiele, począwszy od specyfiki podmiotu prowadzącego działalność, adresatów tej działalności, wreszcie sankcji jaka wiąże się z brakiem możliwości dokonania opłaty gotówką.
Zgodnie art. 13 ust. 1 pkt 1 a i b ustawy o drogach publicznych korzystający z dróg są obowiązani do ponoszenia opłat w strefie płatnego parkowania i w śródmiejskiej strefie płatnego parkowania. Rada gminy (rada miasta), ustalając strefę płatnego parkowania lub śródmiejską strefę płatnego parkowania ustala wysokość opłaty, może wprowadzić opłaty abonamentowe lub zryczałtowane oraz zerową stawkę opłaty dla niektórych użytkowników drogi oraz określa sposób pobierania opłat (art. 13 b ust. 4 pkt 1-3 ).
Kompetencja przyznana radzie dotyczy też określenia sposobu pobierania opłat, co ma znaczenie o tyle wtórne, że wskazuje jedynie na ośrodek decyzji w zakresie sposobu pobierania opłaty, a nie na to jaki ma to być konkretnie sposób.
Analiza przepisów ustawy, również w zakresie innych opłat pobieranych na jej podstawie prowadzić może do wniosków w przedmiocie oceny charakteru uprawnień wynikających z ustawy, względem których korzystający z drogi publicznej obowiązany jest do uiszczenia opłaty. Obok obowiązku dokonywania opłaty w strefie płatnego parkowania ustawa przewiduje m.in. obowiązek uiszczania opłat przejazdów przez obiekty mostowe i tunele zlokalizowane w ciągach dróg publicznych; czy przeprawy promowe na drogach publicznych. Co ważne, ustawa nie przewiduje jakichkolwiek ograniczeń podmiotowych względem możliwości korzystania z dróg publicznych w obszarze obowiązku posiadania dostępu do płatności bezgotówkowych. Jakkolwiek deleguje określenie sposobu pobierania niektórych opłat na jednostki samorządu terytorialnego, to co oczywiste (byłoby to wszak postanowienie contra legem) nie uzależnia korzystania z dróg od dostępu korzystających do rozliczania się w formie bezgotówkowej.
Czy można ograniczać płatność gotówkową w strefach płatnego parkowania ?
Czy więc korzystający z drogi może być ograniczany w zakresie metod płatności, z powołaniem się na argument, że to od jego decyzji zależy czy będzie korzystał z funkcjonalności określonych ustawą, w tym w zakresie stref płatnego parkowania. Odpowiedź nie jest prosta, bo można stopniować poziom konieczności realizacji określonych uprawnień przewidzianych ustawą, chociażby dywagując pomiędzy charakterem postoju w strefie płatnego parkowania a skorzystaniem z przeprawy promem. Różnica jest pozorna, bo dotyka innych potrzeb gospodarowanych przedmiotem ustawy. Z jednej strony, jest to prawo do postoju, którego emanacją jest zapewnienie możliwości postoju przy korzystaniu z dróg publicznych, z drugiej zaś - prawo do kontynuowania korzystania z dróg publicznych w sytuacji konieczności skorzystania np. z przeprawy promowej.
Ten kontekst przemienia zatem spojrzenie na zakres interpretacji wyłączenia z obowiązku zapewnienia możliwości płatności gotówkowych określonych w art. 59 ea ust. 2 pkt 2) ustawy o usługach płatniczych, co jednak ważne - nie wypacza wykładni językowej tego przepisu ale stawia pytania o rzeczywisty zakres tego wyłączenia.
Po pierwsze można zastanawiać się czy wyłączenie to ma zastosowanie do sytuacji usług o charakterze powszechnym, niejako przypisanym nierozerwalnie możliwości – już nieskrępowanej takimi włączeniami - do korzystania z dróg publicznych.
Czytaj też w LEX: Partyk Aleksandra, Partyk Tomasz, Odpowiedzialność właściciela płatnego parkingu za pozostawione na nim pojazdy>
Miejsce bez obsługi personelu jako jedno z wyłączeń dla płatności gotówkowej
Po wtóre, można zastanawiać się, biorąc pod uwagę językową wykładnię tegoż wyłączenia, czy obowiązuję ono de facto tylko w sytuacji, gdy „usługodawca” zapewnia obok działalności prowadzonej bez obsługi personelu, możliwość dokonania płatności gotówkowej w innym miejscu prowadzonej działalności. Takie rozumienie może częściowo wspierać sposób argumentacji Zarządu Transportu Miejskiego w sprawie ze skargi wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, w której zapadło postanowienie z dnia 23 października 2024 r. (I SA/Wa 1819/24). Wprawdzie Wojewódzki Sąd Administracyjny odrzucił skargę z przyczyn formalnych (uznając, że kwestie będące jej przedmiotem nie mieszczą się w zakresie kognicji sądu administracyjnego), niemniej w odpowiedzi na skargę Zarząd Transportu Miejskiego odniósł się do zarzutów – wykraczając poza podstawowy – wskazując m.in., że w przypadku automatów biletowych znajdujących się w pojazdach komunikacji miejskiej mamy do czynienia z sytuacją opisaną w art. 59ea ust. 2 pkt 2 ustawy, tj. z miejscem prowadzenia działalności bez obecności personelu.
ZTM argumentował również, że zakup biletów poprzez automaty umieszczone w pojazdach jest jedynie jednym z wielu dostępnych kanałów sprzedaży, a same automaty stanowią jedynie uzupełnienie stacjonarnej sieci sprzedaży. Podkreślono ponadto, że dzięki zastosowaniu wyłącznie płatności bezgotówkowych możliwe było wyposażenie we wspomniane urządzenia wszystkich pojazdów Warszawskiego Transportu Publicznego.
Powyższe, jakkolwiek nie przesądza o sposobie interpretacji charakteru w/w wyłączenia, skłania jednak do wniosku, iż możliwość skorzystania z gotówkowej metody opłacania realizacji prawa do postoju winna być zagwarantowana. Idąc tropem przeciwnym, mamy de facto otwartą furtkę do nadużywania tego wyłączenia i niezależnie zatem od charakteru działalności, jak i tego czy w innym miejscu prowadzenia działalności istnieje taka możliwość.
Inne kryteria analizy
Powyższe nie wyłącza rozważań w zakresie relacji art. 32 ustawy o Narodowym Banku Polskim do art. 59 ea ustawy o usługach płatniczych, w zakresie ich wzajemnej zgodności. Tym bardziej, że praktyka i balansowanie na granicy zakresu wyłączeń od obowiązku przyjęcia rozliczenia gotówkowego od konsumenta może przeciwdziałać manifestowanej przynajmniej intencji nowelizacji ustawy o usługach płatniczych, która miała wspierać możliwość gotówkowych rozliczeń.
Biorąc pod uwagę ramy niniejszej wypowiedzi, należy jedynie zasygnalizować, iż fakt poboru opłaty dodatkowej za brak opłaty za postój otwiera również pole do rozważań, (niezależnie od zupełnie innego charakteru opłaty „postojowej” i „dodatkowej”), o relacji wzajemnej tych opłat w kontekście art. 59 ae ust. 3 ustawy o usługach płatniczych, zgodnie z którym akceptant nie może nakładać ani pobierać opłat z tytułu przyjmowania zapłaty znakami pieniężnymi emitowanymi przez NBP ani różnicować ceny w zależności od formy zapłaty.
Poznaj linię orzeczniczą w LEX: Sondej Marek Zbigniew, Pobieranie opłaty za parkowanie w strefie płatnego parkowania>
Cena promocyjna: 242.1 zł
|Cena regularna: 269 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 188.3 zł
