W styczniu 2020 r. grupa pięciu obywateli, powiadomiła Komisarza Wyborczego o zamiarze przeprowadzenia referendum gminnego w sprawie odwołania Burmistrza Miasta A przed upływem kadencji.
Na pełnomocnika Inicjatora Referendum został wyznaczony S. K. Komisarz Wyborczy w 29 stycznia 2020 r. wydał potwierdzenie złożenia powiadomienia o zamiarze wystąpienia z inicjatywą referendum gminnego, w którym stwierdził, iż powiadomienie spełnia wymogi prawne.
W marcu 2020 r. Inicjator Referendum złożył Komisarzowi Wyborczemu wniosek mieszkańców Miasta A. o przeprowadzenie referendum gminnego z informacją, że nie została zebrana wymagana ilość podpisów osób popierających wniosek, określona w art. 4 pkt 1 ustawy o referendum lokalnym. Do wniosku dołączono 176 karty zawierające 1 549 podpisów mieszkańców, którzy poparli inicjatywę. A 30 marca 2020 r. Komisarz Wyborczy wydał potwierdzenie otrzymania wniosku o przeprowadzenie referendum gminnego.
Komisarz odrzuca wniosek
Komisarz Wyborczy odrzucił wniosek mieszkańców Miasta A o przeprowadzenie referendum, z powodu zebrania niewystarczającej ilości prawidłowo złożonych podpisów osób popierających referendum. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że inicjatywę przeprowadzenia referendum gminnego nie poparła podpisami wymagana liczba mieszkańców, ponieważ wniosek nie uzyskał poparcia co najmniej 10 proc. uprawnionych do głosowania mieszkańców tj. 2 177 prawidłowo złożonych podpisów.
Podkreślono, że pierwsze ograniczenia, dotyczące przemieszczania się osób przebywających na terytorium Polski zaczęły obowiązywać od dnia 25 marca 2020 r. Natomiast stan epidemii ogłoszono kilka dni wcześniej, tj. 20 marca 2020 r.
W postanowieniu stwierdzono, że Komisarz Wyborczy działając w oparciu o obowiązujące przepisy, nie posiada instrumentów, umożliwiających uwzględnienie żądania dotyczącego zawieszenia terminu zbierania podpisów.
Ponadto w ocenie Komisarza Wyborczego, Inicjator Referendum, mimo zaistniałej sytuacji, miał możliwość zebrania niezbędnej ilości podpisów osób popierających inicjatywę przeprowadzenia referendum.
W związku z powyższym złożony w dniu 26 marca 2020 r. wniosek o przeprowadzenie referendum gminnego w sprawie odwołania Burmistrza Miasta przed upływem kadencji, wymagał odrzucenia.
Skarga z uwzględnieniem stanu epidemii
Skargę na postanowienie Komisarza Wyborczego wniósł pełnomocnik Inicjatora Referendum. Wniósł o: "wydanie wyroku o przeprowadzeniu referendum w terminie po zakończeniu stanu zagrożenia epidemicznego" bądź "o zawieszeniu terminu zbierania podpisów na kartach poparcia na czas zagrożenia epidemią."
W uzasadnieniu skargi podkreślono, że zebranie pozostałej ilości podpisów było niemożliwe ze względu na nieprzewidziane okoliczności, związane z zakażeniem koronawirusem SARS-CoV-2, przypadkami choroby COVID-19 i związanymi z nią przypadkami śmierci. A także - ogłoszeniem pandemii przez WHO, a następnie ogłoszeniem stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemicznego przez Ministra Zdrowia.
Wskazano, że 18 marca br. zaprzestano zbierać podpisy na kartach, ponieważ było to praktycznie niemożliwe, z uwagi na to, iż mieszkańcy nie otwierali drzwi przed osobami upoważnionymi do zbierania podpisów. Powodem były informacje w mediach ogólnopolskich i lokalnych oraz głośna kampania "zostań w domu".
Gdyby zaś nie pandemia koronawirusa bezproblemowo uzyskano by wymaganą liczbę podpisów na kartach poparcia referendum. Ponadto wskazano, że podobnej sprawie 23 marca 2020 r. Sąd Najwyższy w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych uznał skargę wyborczą za zasadną, stwierdzając, że w zaistniałych okolicznościach zagrożenia epidemicznego zebranie brakującej liczby podpisów pod kandydatura było nierealne.
Oddalenie skargi
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uznał, że skarga nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżone postanowienie Komisarza Wyborczego nie zostało podjęte z naruszeniem przepisów prawa, w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy.
WSA stwierdził, że złożono 1 131 podpisów na wymagane 2 177 podpisów, 418 podpisów zostało złożonych w sposób wadliwy, co stanowi niedobór 1 046 podpisów. Nie został zatem spełniony wymóg ustawowy, określony w art. 4 pkt 1 ustawy o referendum lokalnym, a tym samym wniosek nie uzyskał poparcia 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców Miasta A.
WSA zauważył, że Kodeks wyborczy nie przewidują instytucji zawieszenia terminu zbierania podpisów poparcia na czas zagrożenia epidemią. Przepisy wspomnianych aktów prawnych nie stwarzają również możliwości wydania postanowienia o przeprowadzeniu referendum bez zebrania określonej liczby podpisów.
Natomiast jeśli chodzi o szczególne regulacje prawne obowiązujące w czasie stanu epidemii, ogłoszonego od dnia 20 marca 2020 r. rozporządzeniem Ministra Zdrowia, to zawarte są one w spec ustawie z dnia 2 marca 2020 r. Przede wszystkim zwrócić należy uwagę na art. 15zzr ust. 1 wspomnianej ustawy, według którego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 bieg terminów zawitych nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu na ten okres.
Jednakże zgodnie ust. 2 przywołanego art. 15zzr. ustawy wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów, nie dotyczy:
- terminów w rozpoznawanych przez sądy sprawach pilnych terminów w sprawach wyboru lub powołania organów, których kadencje są określone w Konstytucji
- terminów wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego oraz
- terminów w sprawach wniosków i pytań prawnych do Trybunału Konstytucyjnego.
Natomiast wstrzymanie rozpoczęcia i zawieszenie biegu terminów, nie dotyczy terminów w sprawach wyboru lub powołania organów, których kadencje są określone w Konstytucji i terminów wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego.
Zawieszenie terminów nie dotyczy wyborów
WSA podkreślił, że w terminie zakreślonym do zebrania podpisów pod referendum przepisy te jeszcze nie obowiązywały. Ponadto wspomniane przepisy nie zawieszały, ani nie wstrzymywały terminów związanych z uruchomieniem referendum w sprawie odwołania Burmistrza Miasta.
Z art. 15zzr ust. 2 i art. 15zzs ust. 2 wynika też, iż wstrzymaniu i zawieszeniu nie ulegają terminy w sprawach wyborów do organów jednostek samorządu terytorialnego. Zapisy te wskazują więc pośrednio, że instytucja zawieszenia i wstrzymania nie powinna mieć także zastosowania do procedur związanych ze skróceniem kadencji organu gminy pochodzącego z wyborów.
Przywołany wyrok Sądu Najwyższego zapadł jednak w zupełnie innej sprawie i w oparciu o inne przepisy prawa (Kodeksu wyborczego). Odnosił się on do niezebrania wystarczającej liczby podpisów do rejestracji komitetu wyborczego w wyborach prezydenckich. Ponadto Sąd Najwyższy orzekał w dniu 23 marca 2020 r., czyli przed wprowadzeniem przepisów specustawy. Dlatego też nie można wprost posiłkować się ustaleniami zawartymi w przywołanym wyroku Sądu Najwyższego.
W ocenie Sądu Komisarz Wyborczy prawidłowo odrzucił wniosek mieszkańców Miasta A o przeprowadzenie referendum gminnego.
Sygnatura akt II SA/Ol 338/20 - Wyrok WSA w Olsztynie z 4 czerwca 2020 r.
