Jeżeli już dojdzie do powstania szkody w naszym mieniu, ważnym jest ustalenie przyczyn tej szkody oraz zgłoszenie jej do podmiotu odpowiedzialnego za jej likwidację. Samo stwierdzenie zaistnienia zjawiska pogodowego nie rozwiązuje istoty problemu, gdyż powinniśmy ustalić przyczynę powstania szkody jako takiej oraz zabezpieczyć uszkodzone mienie. Jest to o tyle istotne, gdyż podmiot, do którego szkodę zgłosimy może odmawiać uznania zasady swojej odpowiedzialności.
Czytaj: Błyskawiczne powodzie miejskie coraz większym zagrożeniem>>
Podmiot odpowiedzialny za szkodę
Podmiotem odpowiedzialnym będzie ten, za działaniem lub zaniechaniem którego doszło do powstania szkody. W przypadku zatem zalania garażu podziemnego, w tym pozostawionego tam auta, ustalić należy kwestię drożności instalacji odprowadzającej wodę w budynku. Gdy niemożność odpływu wody spowodowana jest błędami konstrukcyjnymi podmiotem odpowiedzialnym będzie wykonawca, najczęściej deweloper, w związku z wadą budynku. W przypadku natomiast, gdy szkoda spowodowana jest niewłaściwym utrzymaniem, odpowiedzialnym będzie właściciel lub zarządca budynku jako zobowiązany do zapewnienia bezpiecznego użytkowania obiektu w razie wystąpienia czynników zewnętrznych odziaływujących na obiekt, związanych z działaniem człowieka lub sił natury[1]. Sąd Najwyższy wyrokiem z 19 stycznia 2017 r., sygn. akt II CSK 107/16 stwierdził, że zaniechanie przeprowadzenia kontroli instalacji wodociągowej, co mimo prawidłowej eksploatacji, ze względu na zużycie i nieremontowanie stało się przyczyną szkody, powoduje ustalenie odpowiedzialności właśnie właściciela lub zarządcy budynku.
Ustalenie podmiotu odpowiedzialnego może zatem nie być jednoznaczne. Oddzielnym przypadkiem jest również odpowiedzialność gminy w zakresie odprowadzania ścieków. Utrzymanie instalacji budynkowych może być wszak bez zarzutów, w związku z czym zarówno deweloper jak i zarządca odmawiać będą odszkodowania. Znamiennym jest ustalenie wówczas sposobu odprowadzania ścieków z obszaru posadowienia budynku, w którym znajduje się garaż.
Ograniczenia odpowiedzialności ubezpieczyciela.
Powstałą szkodę zlikwidować możemy w szczególności z ubezpieczenia: własnego dobrowolnego lub posiadanego przez podmiot odpowiedzialny.
Istotą ubezpieczenia jest zobowiązanie ubezpieczyciela do spełnienia określonego świadczenia w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku (art. 805 kc), a przypadku dobrowolnego ubezpieczenia zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela wyjaśniają nam ogólne warunki umowy. Skutkiem takich uwarunkowań umowa zawierać będzie najczęściej definicje zdarzeń powodujących szkodę oraz wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela. Odmowa przez ubezpieczyciela wypłaty odszkodowania może być dyktowana najczęściej zakresem polisy lub rozumieniem własnej definicji zdarzenia powodującego szkodę. Ubezpieczając zatem czy to garaż, czy sam samochód (autocasco) przed zalaniem należy przypadek ten uwzględniać w ramach polisy. Należy także pamiętać, że postanowienia umowy ubezpieczenia, ogólnych warunków ubezpieczenia oraz innych wzorców umowy sformułowane niejednoznacznie interpretuje się na korzyść ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uprawnionego z umowy ubezpieczenia[2]. Zasada ta odnosi się zwłaszcza do sformułowanych przez ubezpieczyciela definicji, w tym przypadku czym jest zalanie, a spór o rozumienie zasad zakreślonych przez ubezpieczyciela może doprowadzić do procesu sądowego.
Charakterystycznym ograniczeniem odpowiedzialności odszkodowawczej ubezpieczyciela jest zastrzeżenie w umowie ubezpieczenia górnej granicy odpowiedzialności ubezpieczyciela, czyli tzw. sumy ubezpieczenia. Wówczas to wskazana w umowie kwota stanowi maksymalną kwotę na jaką może liczyć ubezpieczony w przypadku wystąpienia zdarzenia uzasadniającego odpowiedzialność ubezpieczyciela. Innym ograniczeniem jest ustalenie udziału własnego ubezpieczającego w określonym zakresie odpowiedzialności za szkodę (franszyza redukcyjna lub integralna). Każdorazowo zakres niepokryty przez ubezpieczyciela może być dochodzony bezpośrednio wobec sprawcy szkody.
Zgłoszenie szkody. Po pierwsze: zabezpiecz
Zgłoszenie szkody stanowi jeden z obowiązków ubezpieczającego, którego wypełnienie jest niezbędne do dokonania przez ubezpieczyciela prawidłowej oceny przedmiotu ubezpieczenia, oszacowania ryzyka oraz wypłaty pieniężnego świadczenia ubezpieczeniowego. Również poszkodowny zgłaszający szkodę do ubezpieczyciela sprawcy powinien zwracać uwagę na podejmowane czynności. Co do zasady w przypadku szkód majątkowych zasadnym jest dokładne udokumentowanie zakresu szkody, najlepiej w wersji fotograficznej, tak aby można było w sposób prawidłowy i obiektywny określić zakres obowiązków odszkodowawczych podmiotu odpowiedzialnego.
Dokumentacja fotograficzna jest o tyle istotna, że w przypadku szkód z zalania ustalenie podmiotu odpowiedzialnego może być utrudnione. Warto odnotować wszelkie znane nam szczegóły zdarzenia.
Następnie należy powiadomić sprawcę szkody, w tym ubezpieczyciela jeżeli dochodzimy odszkodowania z polisy, o zaistniałym zdarzeniu. W ramach zgłoszenia szkody należy jak najdokładniej przytoczyć okoliczności powstania szkody, szacunkową kwotę strat oraz (jeśli są) dane osobowe świadków zdarzenia. W przypadku wątpliwości ubezpieczyciel może zarządzić dokonanie oględzin. Wówczas należy powstrzymać się od jakiejkolwiek ingerencji w przedmiot ubezpieczenia tak, aby przypadkiem nie pogłębić zaistniałej szkody.
Dodatkowo uważać musimy na własne zachowanie, gdyż jeżeli będzie ono obiektywnie nieprawidłowe możemy spodziewać się nawet odmowy wypłaty odszkodowania. Wjazd do przeciekającego, czy powodującego już wcześniej problemy tej natury, garażu może być oceniony jako przyczynienie się do powstałej szkody w pojeździe i podstawę odmowy uznania odpowiedzialności w całości lub części przez generalnego sprawcę.
Naprawa we własnym zakresie? Nie zawsze jest to opłacalne
Istotnym jest też kwestia podjęcia napraw uszkodzonego mienia. Jeżeli mamy możliwość usunięcia szkody we własnym zakresie to podjęcie takiego działania nie zawsze będzie opłacalne z punktu widzenia wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela.
Sąd Najwyższy w wyroku z 12 stycznia 2006 r., sygn. akt II CK 327/05, stwierdził, że sytuacji, gdy nie ulega wątpliwości, że poszkodowany wykonał określone roboty sam nie ma podstaw do doliczenia wartości podatku VAT do odszkodowania obejmującego wartość tych robót. W przeciwnym wypadku doliczenie podatku VAT naruszałoby przepis art. 805 § 2 pkt 1 k.c. i prowadziło do bezpodstawnego wzbogacenia ubezpieczonego. Stanowisko takie potwierdził w ostatnim orzecznictwie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu (wyrok z 26 lutego 2021 r., I ACa 1115/19).
Obowiązek naprawienia szkody ma wyrównać powstały w wyniku zdarzenia uszczerbek majątkowy, a nie jest uzależnione od samego faktu naprawienia szkody. Likwidacja szkody nie powinna zatem prowadzić do wzbogacenia poszkodowanego. W przypadku zatem szkód z zalania odpowiednie udokumentowanie zakresu szkody jest kwestią zasadniczą.
Wartym podkreślenia jest, że umowa ubezpieczenia posiada charakter kwalifikowany, oznacza to, że nie każdy podmiot prawa cywilnego jest w stanie zawrzeć umowę ubezpieczenia jako strona ponosząca ryzyko zapłaty określonej sumy pieniężnej w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego (ubezpieczyciel). Podejmując zatem decyzję o ubezpieczeniu mienia warto zlecać to właściwym podmiotom uwzględniając wszelkie potencjalne zakresy odszkodowawcze.
Aurtorka: radca prawny Anna Kuprewicz, zarządzająca Kancelarią Kuprewicz
[1] Art. 61 ustawy z 7.07.1994 r. prawo budowlane (Dz.U.2020.1333 t.j. z dnia 2020.08.03);
[2] Art. 15 ust 5 ustawy z 11.09.2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (Dz.U.2021.1130 t.j. z dnia 2021.06.24); tak też w SN w wyroku: 12 kwietnia 2019 r., I CSK 321/18
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.