Biuro przedstawiło obszerną analizę projektu ustawy i stwierdziło, że projekt ten należy ponownie rozważyć w całości i nie należy go przyjmować w obecnym kształcie.
Czytaj: Projekt PiS - nie będzie można odmówić przyjęcia mandatu>>
Mandat do natychmiastowej zapłaty
Chodzi o projekt posłów Zjednoczonej Prawicy, który zakłada m.in. zmianę trybu zaskarżania mandatu karnego. Nie byłoby możliwości odmowy jego przyjęcia, jak jest obecnie. O winie i karze rozstrzygałaby arbitralna decyzja policjanta. Kara pieniężna podlegałaby egzekucji nawet po wniesieniu przez obywatela odwołania do sądu. Mimo postępowania sądowego, zmierzającego do zakwestionowania zasadności mandatu, obywatel może zostać bez pieniędzy zapewniających mu utrzymanie. A w krótkim czasie 7 dni musiałby on zebrać wszystkie dowody niewinności i złożyć je wraz z odwołaniem do sądu. Tymczasem standardem demokratycznego państwa prawnego jest, że to organ państwa musi wykazać winę jednostki.
Opinia o projekcie powstała w ramach mandatu Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE (ODIHR), które ma udzielać państwom uczestniczącym w OBWE pomocy w realizacji ich zobowiązań. Dlatego ODIHR musi – jeśli dostanie taki wniosek – ocenić projektowane i istniejące akty prawne pod kątem zgodności z międzynarodowymi standardami praw człowieka i zobowiązaniami OBWE. Przedstawia też konkretne zalecenia dotyczące poprawy sytuacji.
Brak prawa do rzetelnego procesu
W swej opinii ODHIR stwierdza, że projektowane w Polsce przepisy są z natury niezgodne z prawem do rzetelnego procesu sądowego i/lub potencjalnie naruszają prawo do skutecznego środka odwoławczego, co stawia pod znakiem zapytania zasadność projektu jako takiego. Projekt ten należy ponownie rozważyć w całości i nie należy go przyjmować w obecnym kształcie. - Nowe prawo wprowadziłoby możliwość wydawania przez referendarzy sądowych orzeczeń w formie „nakazów karnych” w sprawach o wykroczenia zagrożone karą grzywny lub nagany - czytamy w opinii.
Jej autorzy zwracają też uwagę, że w przypadku nałożenia grzywny przez funkcjonariusza policji lub innego uprawnionego funkcjonariusza, ustawa znosiłaby możliwość odmowy przyjęcia nakładającego ją mandatu karnego, przy czym powstawałby obowiązek uiszczenia grzywny w terminie 7 dni od daty jej nałożenia, z możliwością wniesienia odwołania do sądu rejonowego. W związku z nową rolą przyznaną referendarzom sądowym odwołanie to mogłoby być rozpatrywane przez tego urzędnika.
Zdaniem ODHIR tego projektu w tym kształcie nie należy przyjmować. ODIHR również przypomina, że wszelkie kluczowe zmiany podstawowych aktów prawnych regulujących funkcjonowanie państwa powinny być poprzedzone dogłębną oceną skutków regulacji obejmującą wszystkie istotne dane, statystyki i konkretne dowody uzasadniające reformę, a także podlegać otwartym, pluralistycznym, szerokim i skutecznym konsultacjom, w tym z organizacjami praw człowieka oraz ogółem społeczeństwa, co nie miało jak dotąd miejsca w przypadku projektu.