Sprawa ta ilustruje zagmatwany stan prawny związany z konstytucyjnym prawem do zgromadzeń. W stanie zagrożenia epidemicznego dozwolone było publiczne demonstrowanie nielicznych grup obywateli. W stanie epidemii - już nie. Problem w tym, że stan epidemii był ogłaszany w aktach niższego rzędu i przeczył gwarancjom zawartym w ustawie zasadniczej.
Demonstracja na 50 osób
Obywatel M. J. złożył 5 maja 2020 r. drugi z kolei wniosek o zezwolenie na przeprowadzenie 10 maja 2020 r. zgromadzenia publicznego, którego liczba osób nie przekroczy 50 osób.
Czytaj:
Maszeruj albo nie - dualizm prawny utrudnia interpretację, ale Marsz Niepodległości jest zakazany>>
Prof. Andrzej Wróbel: Zgromadzenia można ograniczać tylko w zgodzie z konstytucją>>
Powołał się przy tym na § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia 20 marca 2020 r., który jego zdaniem nadal pozostaje w polskim porządku prawnym.
Przepis ten stanowi, że od 20 marca 2020 r. do odwołania w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 zakazuje się organizowania zgromadzeń z wyjątkiem przypadku, gdy liczba uczestników zgromadzenia wynosi nie więcej niż 50 osób, wliczając w to organizatora i osoby działające w jego imieniu.
Pierwszy wniosek o zezwolenie na przeprowadzenie 10 maja 2020 r. zgromadzenia publicznego, skarżący M. J. złożył 28 kwietnia 2020 r., gdzie podał, iż ma zamiar w przeprowadzić demonstrację.
Pismem z 30 kwietnia 2020 r. - poinformowano skarżącego o zakazie przeprowadzenia demonstracji
Odmowa zarejestrowania zgromadzenia
Prezydent Warszawy poinformował 5 maja 2020 r. o odmowie zarejestrowania zgłoszonego zgromadzenia.
Przy tak formułowanej treści decyzji administracyjnej strona skarżąca wyraziła wątpliwość, czy decyzja ta zabrania tylko przeprowadzenia demonstracji, czy jedynie odmawia jej wpisania w rejestr publiczny, ponieważ gramatyczna treść pisma wskazuje jedynie na odmowę zarejestrowania, która nie ma znaczenia dla legalności zgromadzenia.
M. J. wniósł odwołanie od tego zakazu zgromadzenia wnosząc o uchylenie zakazu. Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił je, powołując się na okoliczność, iż zaskarżone pismo nie stanowi decyzji administracyjnej, a jest jedynie informacją organu o istnieniu generalnego zakazu zgromadzeń w okresie epidemii.
Postanowienie to zostało następnie uchylone przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, który uznał, że pismo informacyjne z dnia 30 kwietnia 2020 r. stanowi jednak formę indywidualnej decyzji administracyjnej o której mowa w art. 14 i 15 Ustawy Prawo o zgromadzeniach.
W wyniku ponownego rozpoznania sprawy 2 maja 2020 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił odwołanie od zakazu zgromadzenia.
Obligatoryjny zakaz
W uzasadnieniu sąd wskazał, że podstawę oddalenia odwołania stanowią przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 19 kwietnia 2020 r. w sprawie ustanowenia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku wystąpieniem stanu epidemii. W ocenie Sądu Okręgowego dotyczyło to także zgromadzeń określonych w ustawie odrębnej tj. Prawo o zgromadzeniach, pomimo iż ustawa ta w art. 14 Prawo o zgromadzeniach nie wskazuje na możliwość ograniczenia prawa do pokojowych demonstracji na podstawie innych ustaw.
Sąd Okręgowy wskazał, że wprowadzenie stanu epidemii związane jest z zapobieganiem i zwalczaniem zakażeń i chorób zakaźnych (art. 1 ustawy), co stanowi obligatoryjną przesłanką niejako automatycznego wydania zakazu zgromadzenia. Ponadto wskazał, iż z definicji w tym stanie rzeczy należy przyjąć, iż w wypadku planowanego zgromadzenia i braku możliwości zastosowania środków ostrożności zaistniała przeszkoda do organizacji zgromadzenia albowiem do poruszania się w przestrzeni publicznej konieczne jest stosowanie środków ochrony osobistej oraz zachowanie stosownej odległości od osób trzecich. A w ocenie Sądu Okręgowego nie jest to możliwe na obszarze wskazanym jako obszar poruszania się demonstracji.
Sąd Apelacyjny w Warszawie w postanowieniu z 3 maja 2020 r. oddalił zażalenie skarżącego, wskazując na zasadność wprowadzenia zakazu organizowania zgromadzeń w rozumieniu art. 3 ustawy z 24 lipca 2015 r. Prawo o zgromadzeniach, wynikającego wprost z art. 14 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia z 19 kwietnia 2020 r.
Prawo pokojowych zgromadzeń
Skarżący domagał się w odwołaniu rozważenia czy rozporządzenie wydane na podstawie i w celu wykonania określonej ustawy może faktycznie uchylać inną ustawę lub Konstytucję oraz rozważenia, czy "zgromadzenie" o którym mowa w zawiadomieniu skarżącego podlega ograniczeniom.
Skarżący wskazał, że określone w art. 57 Konstytucji prawo do pokojowego zgromadzenia się jest jednym z podstawowych praw obywatelskich, którego ograniczenie jest możliwe ustawą w ściśle określonych przypadkach.
Ustawa - zdaniem skarżącego - nie uprawnia zatem Rady Ministrów do naruszenia prawa i wolności chronionych konstytucyjnie.
Sąd orzekł, że skarżący jest w błędzie co do dalszego obowiązywania przepisu § 11 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r., ponieważ w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze RP stanu epidemii uchylono rozdziały 2-6, a przepis § 11 ust. 2 znajdował się w rozdziale nr 5, a zatem został uchylony z dniem wejścia w życie tego przepisu tj. z dniem ogłoszenia 31 marca 2020 r.
Z tego względu odwołania skarżącego są całkowicie bezzasadne - orzekł sąd.
Odwołanie należało oddalić z uwagi na obowiązujący obecnie stan prawny ukształtowany ustawą z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i chorób u ludzi. A także na podstawie § 14 ust. 1 Rozporządzeniu Rady Ministrów z 2 maja 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, który zakazuje aż do odwołania organizowania zgromadzeń.
Zdaniem Sądu ocena zakazu zgromadzenia w postaci zagrożenia dla życia i zdrowia musi uwzględnić stan prawny ukształtowany przepisami wprowadzającymi stan epidemii bez względu na statystykę zakażeń i ofiar pandemii, na co powoływał się skarżący. Wprowadzony na obszarze całego kraju stan epidemii jest sytuacją prawną i jest równoznaczny z zagrożeniem dla życia i zdrowia w rozumieniu art. 14 ust. 2 ustawy Prawo o zgromadzeniach.
SO stwierdził, że wyjątek od zasady - przewidywał możliwość takich zgromadzeń do 50 osób tylko do 31 marca 2020 r., kiedy został uchylony i w ten sposób wyeliminowany z obowiązującego porządku prawnego.
Pismo informujące skarżącego o braku zarejestrowania zgromadzenia z 6 maja 2020 r. zawiera elementy pozwalające potraktować to pismo jako "decyzję o zakazie zgromadzenia", wydaną na gruncie prawa o zgromadzeniach, o której mowa w art. 14-16 Prawo o zgromadzeniach.
Sygnatura akt XXV Ns 41/20, postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z 7 maja 2020 r.
