W tej sprawie Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim przedstawił Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne:

Czy wobec nowelizacji art. 209 k.k. wprowadzonej ustawą z 23 marca 2017 roku o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, stosować należy wyłącznie art. 209 k.k. w jego aktualnym brzmieniu, czy też możliwe jest skorzystanie z normy art. 4 § 1 k.k. i zastosowanie art. 209 § 1 k.k. w brzmieniu sprzed nowelizacji?

W sytuacji, gdy obowiązek alimentacyjny został określony co do wysokości orzeczeniem sądu, ugodą lub umową, zapoczątkowanych przed dniem 31 maja 2017 roku. Czy "stare" przepisy mają zastosowanie do rozpoczętych przed tą datą i zakończonych po tej dacie?

Umorzono postępowanie

Sąd Najwyższy stwierdził, że skoro uchylanie się od obowiązków alimentacyjnych rozpoczęło się przed dniem 31 maja 2017 r., a zakończyło po tej dacie, to rozwiązanie tego problemu pozostaje bez znaczenia dla rozpoznawanej przez Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim sprawy.

Sprawa ta dotyczyła bowiem umorzenia dochodzenia  w sprawie uchylania się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego od 15 października 2008 r. do 17 października 2015 r.

Skorzystaj z wzoru dostępnego w LEX: Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez dłużnika alimentacyjnego - art. 209 § 3 k.k. >

Problem nie stanowi jednak istotnego problemu interpretacyjnego wymagającego zasadniczej wykładni ustawy.

Zakres zmian dokonanych w art. 209 k.k. w wyniku noweli z 23 marca 2018 r. nie może prowadzić do wniosku, że doszło do całkowitego braku odpowi dekryminalizacji zachowania, które stanowiły przestępstwo uchylenia się od płacenia  alimentów na postawie poprzedniego brzmienia tego przepisu. Tylko w takiej sytuacji możliwe byłoby stwierdzenie braku znamion czynu zabronionego i umorzenie postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.

Sprawdź w LEX: Jakie są przykładowe wyroki w sprawie zażaleń dotyczących postanowień o odmowie wszczęcia dochodzenia przez prokuratora na podstawie art. 209 k.k.? >

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w powołanym przez Sąd Rejonowy postanowieniu z 25 stycznia 2018 r., zmiana art. 209 k.k. doprowadziła do braku odpowiedzialności karnej, ale jedynie w odniesieniu do zachowania osób zobowiązanych do łożenia na utrzymanie osoby najbliższej, wobec których ten obowiązek nie został określony co do jego wysokości w orzeczeniu sądu, ugodzie lub umowie.

Zobacz w LEX: Zatrzymanie i zwrot prawa jazdy dłużnikowi alimentacyjnemu >

 

Kodeks karny. Kodeks postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy. Kodeks wykroczeń. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Kodeks karny skarb ebook

Sprawdź  

Nie ma już uporczywości

Głównym argumentem powołanym w uzasadnieniu Sądu Rejonowego mającym przemawiać za dekryminalizacją zachowań wypełniających znamiona przestępstwa art. 209 k.k. sprzed jego nowelizacji była rezygnacja w nowym brzmieniu art. 209 k.k. ze znamienia „uporczywości” w uchylaniu się od wykonania obowiązku alimentacyjnego. 

Jednak zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 7 listopada 2017 r., znamię to łączy w sobie dwa elementy. Jeden z nich charakteryzuje stronę podmiotową czynu sprawcy, a drugi ma charakter obiektywny i polega na trwaniu takiego stanu rzeczy przez pewien dłuższy czas.

Zobacz w LEX: Czy można skierować wniosek o ściganie za przestępstwo niealimentacji, gdy dłużnik mieszka za granicą? >

Opóźnienia kolejnych rat

W orzecznictwie wskazywano, że chodzi o wstrzymywanie się z zapłatą kolejnych rat alimentacyjnych co najmniej przez okres 3 miesięcy. Dlatego dokonana przez prawodawcę zmiana art. 209 k.k. w zakresie rezygnacji ze znamienia „uporczywość” na rzecz znamion określających okres opóźnienia albo wysokość opóźnionej zaległości nie stanowi zmiany o charakterze jakościowym, czyli takiej, która świadczyłaby o podjęciu decyzji o kryminalizacji niealimentacji w oparciu o kryterium, które wcześniej nie było uwzględnione przez prawodawcę. W konsekwencji twierdzenie, że wskutek zmiany tego znamienia poprzez redukcję składających się na niego elementów, prawodawca doprowadził do dekryminalizacji zachowań, które przed wejściem w życie tej zmiany wypełniały warunki wynikające z obu elementów składających się na „uporczywość”, jest pozbawione podstaw.

Sygnatura akt I KZP 17/18, postanowienie z 20 marca 2019 r.

Więcej na ten temat znajdziesz w LEX:

Nie ma przestępstwa niealimentacji bez przesądzenia realnych możliwości utrzymania dziecka >

Zmiany w potrąceniach z umów zleceń i diet z tytułu podróży służbowej >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.