Proponowane przepisy Regulaminu urzędowania sądów powszechnych zakładają, że wnioski o wyłączenie sędziego ze względu na sposób powołania go na urząd sędziowski nie będą rozpoznawane przez sędziów powołanych w tym samym trybie. - Projekt ma dwa cele. Pierwszy to nic innego, jak podkreślenie znaczenia prawa unijnego i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. A druga kwestia jest taka, by w sprawach dotyczących wyłączenia sędziów, którzy zostali powołani przy udziale KRS ukształtowanej na podstawie ustawy z 8 grudnia 2017 r., nie orzekali ci sędziowie, którzy również w ten sam sposób zostali powołani. Czyli, by uniknąć sytuacji, kiedy ktoś składa wniosek o wyłączenie sędziego z powodu wadliwości powołania i w jego sprawie orzeka sędzia, który również w ten sam sposób został powołany - mówił Prawo.pl minister sprawiedliwości Adam Bodnar.
Poza kwestią wyłączania neosędziów, wprowadza również art. 118a, zgodnie z którym sędziowie przy sporządzaniu orzeczeń i uzasadnień mają uwzględniać prawo Unii Europejskiej, w szczególności art. 19 Traktatu o Unii Europejskiej, kierując się zasadami pierwszeństwa, bezpośredniego stosowania oraz lojalnej współpracy, a także wiążące Rzeczpospolitą Polską prawo międzynarodowe, w szczególności art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Czytaj: Regulamin nie jest skutecznym narzędziem do porządków w sądach - alarmują sędziowie
Obywatel odzyskuje prawo do bezstronnego sądu
Themis przypomina, że wielokrotnie apelowało do sędziów i ustawodawcy o zapewnienie obywatelom prawa do niezależnego i bezstronnego sądu. - Proponowane zmiany wychodzą naszym postulatom naprzeciw i przyjmujemy je z aprobatą, traktując je jednocześnie, jak pisze Pan Minister jako zmiany „w okresie przejściowym, poprzedzającym przywrócenie pełnej zgodności ustaw z polską Konstytucją i standardami międzynarodowymi - zaznacza w swojej opinii do projektu.
Dodaje, że proponowane zmiany rozpoczną odbudowę zaufania obywateli do sądów, są też oczywiste z punktu widzenia metodyki pracy sędziego.
- Oczywiste jest dla nas, że sędzia, który objął stanowisko w wyniku wniosku o powołanie sędziego, przedstawionego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną wskutek wejścia w życie ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o zmianie ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r. poz. 3), nie może rozpoznawać wniosku o wyłączenie sędziego, złożonego również z powodu wątpliwości co do okoliczności jego powołania w ww. trybie. To co dla nas jest oczywiste i co jest przedmiotem obecnej regulacji nie było tak oczywiste i w naszej ocenie wymagało doprecyzowania - wskazuje.
Czytaj też w LEX: Kocjan Jakub, Znaczenie orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dla naprawy wymiaru sprawiedliwości po kryzysie praworządności w Polsce >
Może być problem z uzasadnieniami na formularzach
Sędziowie zaznaczają, że rozporządzenia traktują jako początek zmian, mających przywrócić sądy obywatelom. - Prawidłowo sporządzone uzasadnienie pozwala skontrolować i zrozumieć orzeczenie. Jest to więc kwestia podstawowa w zapewnieniu obywatelom prawa do sądu. Takim ograniczaniem, co sygnalizujemy może być np. art. 99a K.p.k. i uzasadnienie na formularzu, który to przepis w praktyce może powodować problemy - wskazują.
Zgodnie z nim uzasadnienie wyroku sądu pierwszej instancji, w tym wyroku nakazowego i wyroku łącznego, oraz wyroku sądu odwoławczego i wyroku wydanego w postępowaniu o wznowienie postępowania sporządza się na formularzu według ustalonego wzoru.
Czytaj też w LEX: Laskowski Michał, Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządności >
A Iustitia ma zastrzeżenia
Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iuistitia ma zastrzeżenia do projektowanego art. 118a. Zwraca uwagę, że regulamin urzędowania sądów powszechnych ustanowiony przez ministra sprawiedliwości, jest elementem nadzoru sprawowanego przez niego nad sądami powszechnymi. - Nadzór ten jest nie do pogodzenia z konstytucyjnymi zasadami niezależności i odrębności sądów oraz niezawisłości sędziów i nie ma umocowania w Konstytucji RP. Zasadniczy problem dotyczy oddzielenia działalności administracyjnej sądów zdefiniowanej w art. 8 Prawa o ustroju sądów powszechnych (Pr.u.s.p.) od wymierzania sprawiedliwości, gdyż czynności podejmowane w toku postępowania sądowego są (w mniejszym lub większym stopniu) związane z działalnością orzeczniczą - wyjaśnia.
Więcej dodaje, że "należy stanowczo sprzeciwić się tendencjom do rozszerzania przedmiotu orzekania przez „dodawanie” pewnych elementów do orzeczeń". - Nie ma miejsca na swobodę decydowania o tym, co ewentualnie w postanowieniu może się znaleźć. Trafne jest stanowisko kwestionujące znaczenie Regulaminu urzędowania sądów powszechnych w kształtowaniu zakresu kompetencyjnego sądu (postanowienie SN z 19 kwietnia 2002 r., III CKN 543/01; uchwała SN z 13 października 2010 r., III CZP 64/10) - zaznaczono.
Czytaj też w LEX: Krzyżanowska-Mierzewska Magdalena, Proceduralna reakcja Europejskiego Trybunału Praw Człowieka na kryzys praworządności w Polsce >
Iustitia przyznaje też, że nie ma praworządności bez pełnego respektowania orzeczeń wydanych w zgodzie z art. 45 Konstytucji RP, art. 47 Karty Praw Podstawowych oraz art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka – i to zarówno sądów krajowych, jak i unijnych. - Zasadniczą receptą nie powinny być jednak działania w ramach ułomnego systemu nadzoru administracyjnego przedstawiciela władzy wykonawczej nad sądami powszechnymi, lecz kompleksowa ofensywa legislacyjna oparta na projektach ustaw przygotowanych m.in. przez SSP „Iustitia”. Półśrodki mogą przynieść skutek odwrotny do zamierzonego. Działając w obecnych ramach prawnych nie można - nawet mając najlepsze intencje - nadużywać Regulaminu urzędowania sądów powszechnych, gdyż jest to bardzo delikatny grunt, szczególnie w kontekście konstytucyjnych zasad niezależności sądów i niezawisłości sędziów - podsumowuje.
Czytaj też w LEX: Sielski Krzysztof, Udział sędziów w debacie publicznej w świetle międzynarodowych standardów prawnych >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
