Zasady zapewnienia oskarżonemu korzystania z pomocy obrońcy z urzędu, a w szczególności zasady dotyczące tworzenia list i podziału adwokatów i radców prawnych na gotowych do udzielania pomocy prawnej z urzędu oraz na pozostałych określa nowe rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.
Opublikowane rozporządzenie ma związek z obszerną nowelizacją Kodeksu postępowania karnego, która zacznie obowiązywać 1 lipca 2015 r. Zgodnie z § 2 i § 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 27 maja 2015 r. w sprawie sposobu zapewnienia oskarżonemu korzystania z pomocy obrońcy z urzędu (Dz. U. poz. 816) okręgowe rady adwokackie oraz rady okręgowych izb radców prawnych zostają zobowiązane do przedstawienia prezesom właściwych sądów wykazów adwokatów oraz radców prawnych uprawnionych do obrony w postępowaniu karnym. Wykazy zostaną podzielone na adwokatów i radców deklarujących gotowość udzielania oskarżonym pomocy prawnej z urzędu oraz pozostałych. Opisane wykazy będę przedstawiane do 30 października każdego roku według stanu na dzień 1 września tego roku. Z otrzymanych wykazów prezes właściwego sądu ustali ułożone w porządku alfabetycznym według nazwisk listę obrońców składającą się z "części A", która obejmie adwokatów i radców prawnych gotowych do udzielania pomocy prawnej z urzędu oraz z "części B" zawierającej dane pozostałych obrońców. Projekt rozporządzenia zakładał stworzenie dwóch osobnych list odpowiednio dla adwokatów i radców prawnych. Przeciwko takiemu rozwiązaniu opowiadała się jednak Krajowa Rada Sądownictwa twierdząc, że przedstawiciele obu samorządów prawniczych powinni figurować na jednej liście obrońców, a stworzenie dwóch osobnych list jest niezgodne z art. 81a § 1 znowelizowanego k.p.k. oraz nie znajduje żadnego uzasadnienia merytorycznego, szczególnie w kontekście zrównania praw i obowiązków wymienionych zawodów w postępowaniu karnym.
Zgodnie z § 8 nowego rozporządzenia oskarżony będzie miał prawo do wskazania we wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu, czy żąda wyznaczenia adwokata czy radcy prawnego. Prezes sądu, sąd lub referendarz nie będzie jednak tym żądaniem związany. Krytycznie do opisywanego przepisu odnosiła się Krajowa Rada Radców Prawnych zauważając, że jest on sprzeczny z celem tworzenia opisywanej regulacji, którym jest sprawne wyznaczanie obrońców z urzędu, nie natomiast uwzględnianie interesów grup zawodowych z dodatkowym zaznaczeniem ich odrębności mimo zrównanych uprawnień. Oskarżony wraz z wnioskiem o wyznaczenie obrońcy z urzędu zobowiązany będzie do złożenia dokumentów wykazujących, że nie jest on w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. Prezes sądu, sąd lub referendarz sądowy po wyznaczeniu obrońcy z urzędu przekaże oskarżonemu wszystkie potrzebne dane umożliwiające kontakt z adwokatem lub radcą prawnym. W przypadku złożenia wniosku o wyznaczenie obrońcy z urzędu przez podejrzanego w postępowaniu przygotowawczym, organ prowadzący postępowanie przekaże wniosek niezwłocznie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy dołączając akta sprawy niezbędne do rozpoznania wniosku.
Okręgowe rady adwokackie oraz rady okręgowych izb radców prawnych przedstawią pierwsze wykazy do dnia 31 lipca 2015 r. według stanu na dzień 1 lipca 2015 r., a następne do dnia 30 października 2016 r. według stanu na dzień 1 września 2016 r. Rozporządzenie wejdzie w życia 1 lipca 2015 r.
Opracowanie: Łukasz Jezierski, RPE WK
Źródło: www.dziennikustaw.gov.pl, stan z dnia 17 czerwca 2015 r.