Funkcjonariusz publiczny Marcin A. został skazany 9 listopada 2023 r. za niedopełnienie obowiązków przez Sąd Okręgowy w Suwałkach. Skutkiem zaniechań było narażenie innej osoby na utratę zdrowia lub życia. Przestępstwo to jest zagrożone karą do trzech lat pozbawienia wolności.
Sąd ten utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Suwałkach z czerwca 2023 r.
Obrońca wniósł o wstrzymanie wykonania zaskarżonego kasacją wyroku sądu odwoławczego. Sąd Najwyższy uznał, że ten wniosek jest uzasadniony. Dlatego, że w sprawie ujawniła się tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza, gdyż sąd był nienależycie obsadzony (art. 439 par. 1 pkt 2 k.p.k.).
Zobacz linie orzecznicze w LEX:
Udział w sprawie sędziego nieuprawnionego do orzekania w danym sądzie jako przyczyna odwoławcza >
Nienależyta obsada sądu jako bezwzględna przyczyna odwoławcza >
Warunki wstrzymania wyroku
Sędzia sprawozdawca Marek Pietruszyński przypomniał, że w razie wniesienia kasacji Sąd Najwyższy może wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jak i innego orzeczenia, którego wykonanie zależy od rozstrzygnięcia kasacji.
Wstrzymanie wykonania orzeczenia powinno być uzasadnione szczególnymi i jednoznacznymi okolicznościami – mającymi swoje zakotwiczenie w treści podniesionych zarzutów kasacyjnych. Albo też w podstawach kasacyjnych branych pod uwagę z urzędu, gdy wykonanie kary przed rozpoznaniem skargi kasacyjnej spowodowałoby dla osoby skazanej zbyt poważne skutki.
Potrzeba wstrzymania w takich przypadkach wykonania zaskarżonego kasacją wyroku musi być widoczna „na pierwszy rzut oka”. Jednak w równym stopniu takie postąpienie może być uzasadnione stwierdzeniem przez Sąd Najwyższy w sprawie uchybień branych pod rozwagę – z urzędu. Skoro bowiem Sądowi kasacyjnemu ustawowo przyznano, w niektórych przypadkach, kompetencje do rozpoznania kasacji poza granicami zaskarżenia, to tym bardziej przysługuje mu w takiej sytuacji uprawnienie do wstrzymania wykonania tego wyroku do chwili rozpoznania wniesionej kasacji.
Orzekanie przez jednego sędziego
Zgodnie z art. 14fa ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, dodanym ustawą z 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności, której górna granica nie przekracza pięciu lat, na rozprawie apelacyjnej sąd orzeka w składzie jednego sędziego, jeżeli w pierwszej instancji sąd orzekał w takim samym składzie.
Ustawa nowelizująca wprowadzająca art. 14fa specustawy COVID-19, weszła w życie w dniu 22 czerwca 2021 r.
Zgodnie natomiast z przepisem intertemporalnym, tj. art. 6 ustawy nowelizującej, w sprawach, w których przed dniem wejścia w życie tej ustawy rozpoczęto przewód sądowy na rozprawie apelacyjnej, sąd orzeka w składzie dotychczasowym do czasu zakończenia postępowania w tej instancji.
Interpretując a contrario, w sprawach, w których rozpoczęto przewód sądowy na rozprawie apelacyjnej poczynając od 22 czerwca 2021 r. sąd przejściowo orzeka w składzie jednego sędziego. Ten ostatni przepis określa skład sądu odwoławczego na rozprawie apelacyjnej w sposób kategoryczny, „na sztywno”, bez przewidzianych od niego wyjątków i możliwości jego zmiany na mocy decyzji procesowej.
Regulacja z art. 14fa ust. 1 specustawy COVID-19 obowiązuje „w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, oraz w okresie roku po ich odwołaniu".
Kalendarz pandemiczny wyglądał następująco:
- Stan zagrożenia epidemicznego z powodu COVID-19 wprowadzono na mocy rozporządzenia Ministra Zdrowia z 13 marca 2020 r.
- Stan ten został odwołany rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego.
- 20 marca 2020 r. ogłoszono stan epidemii w związku z COVID-19.
- Stan ten trwał do 12 maja 2022 r., kiedy to został odwołany rozporządzeniem Ministra Zdrowia.
Ostatecznie na obszarze Polski stan zagrożenia epidemicznego w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 został odwołany z dniem 1 lipca 2023 r.
W takim układzie procesowym, uwzględniając termin rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie apelacyjnej w sprawie oskarżonego, na etapie postępowania przed sądem odwoławczym mogło z dużym prawdopodobieństwem dojść do naruszenia ustawy antycovidowej, albowiem skład sądu odwoławczego powinien – uwzględniając przestępstwo zarzucone i nieprawomocnie oskarżonemu przypisane – zostać wyznaczony w oparciu o ten przepis.
SN miał na względzie, że odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego 1 lipca 2023 r. nie stanowiło granicy czasowej zastosowania omawianego przepisu i obowiązuje on także w okresie roku po odwołaniu wskazanych w ustawie stanów, a więc obowiązywał także w chwili procedowania w tej sprawie.
Nie przesądzając, że w sprawie doszło do naruszenia prawa w omawianym zakresie, co będzie podlegało rozważeniu z urzędu w toku rozprawy kasacyjnej, uchybienie o takim charakterze może być rozpatrywane w kategoriach bezwzględnej przyczyny odwoławczej.
Sędzia delegowany w składzie
Należy przy tym zaznaczyć, że – pomimo tej samej podstawy prawnej – uchybienie to byłoby zupełnie odrębne i niezależne od zarzutu podniesionego w kasacji.
A w kasacji wskazano, że orzeczenie zostało wydane przez sąd nienależycie obsadzony z uwagi na to, iż w składzie brała udział sędzia delegowana do pełnienia służby sędziowskiej w sądzie wyższego rzędu z naruszeniem ustawowych zasad instytucji delegowania.
A to miało skutkować naruszeniem art. 77 Prawa o ustroju sądów powszechnych w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności.
Bezspornie jednak kwestia właściwej pod względem liczbowym obsady składu orzekającego wyprzedza dalsze analizy.
Postanowienie Izby Karnej SN z 7 maja 2024 r., sygnatura akt IV KK 119/24
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
