Z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wystąpił rzecznik praw obywatelskich. Janusz Kochanowski, ówczesny Rzecznik (zginął 10 kwietnia br. w katastrofie pod Smoleńskiem) 12 stycznia 2009 roku poinformował, że zaskarżył do Trybunału Konstytucyjnego przepisy 20 ustaw, w tym ustawy – Prawo o adwokaturze oraz ustawy o radcach prawnych, które przewidują obowiązkową przynależność do samorządów zawodowych.
Jak powiedział Janusz Kochanowski podczas konferencji prasowej:„Jest to wniosek kwestionujący jedną z podstawowych zasad jako niesłuszną i sprzeczną z prawami człowieka; przymus przynależności do szeregu korporacji, co stanowi warunek wykonywania zawodu.
(...) Nikt nie może być zmuszany do zrzeszania się”. Zdaniem rzecznika art. 17 Konstytucji mówi o możliwości, a nie powinności zrzeszania się.

- Wniosek rzecznika praw obywatelskich odczytuję jako próbę uniemożliwienia samorządom zawodowym wypełniania przez nie misji nadzoru nad wykonywaniem zawodów zaufania publicznego. Misji – dodam – wykonywanej w imieniu państwa i w sposób przyjęty w całej Europie - mówił wtedy Maciej Bobrowicz, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.
- Rzecznik praw obywatelskich w swojej skardze daje świadectwo niezrozumienia roli i pozycji samorządów zaufania publicznego, a w wypowiedziach dla mediów nie odróżnia pojęć „korporacja” i „samorząd” - mówiła ówczesna prezes Naczelnej Rady Adwokackiej Joanna Agacka-Indecka (także zginęła 10 kwietnia br. w katastrofie pod Smoleńskiem). - Adwokatura to nie korporacja tylko samorząd zawodu zaufania publicznego. Zasada demokratycznego państwa prawnego polega na przekazywaniu części czynności z zakresu władzy państwowej poszczególnym grupom obywateli, zorganizowanym w samorządy. Czy to na zasadzie wspólnoty terytorialnej, i tu mamy samorząd terytorialny z jego rozległymi uprawnieniami, czy zawodowej. Takie delegowanie części uprawnień do tych wspólnot jest wyrazem zaufania ze strony państwa do ich kompetencji i odpowiedzialności w regulowaniu poszczególnych sfer społeczeństwa obywatelskiego. Gdyby wniosek Rzecznika został uznany za zasadny, musiałoby to prowadzić do eliminowania inicjatywy społecznej wprowadzając w to miejsce działania urzędniczego aparatu państwowego. Dlatego samorząd adwokacki zaapelował do wszystkich samorządów zawodowych o solidarne przeciwstawienie się tej próbie ograniczenia praw obywatelskich - mówiła prezes NRA.
Rozprawie będzie przewodniczyć prezes Trybunału Konstytucyjnego Bohdan Zdziennicki, a sędzią-sprawozdawcą będzie Sędzia TK Wojciech Hermeliński.