- Dotychczasowe uregulowania zawarte w tym rozdziale budziły wątpliwości w zakresie interpretacji niektórych przepisów - mówi minister sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski. - Projektowane zmiany mają na celu doprecyzowanie poszczególnych unormowań, wprowadzenie rozwiązań analogicznych do regulacji przewidzianych w innych aktach prawnych, a także są wynikiem doświadczeń z ostatnich wyborów ławników oraz opinii i postulatów prezesów sądów i ławników - dodaje.
Znajomość spraw pracowniczych
Przyjęte dzisiaj przez Radę Ministrów zmiany dotyczą warunków, które muszą spełniać kandydaci na ławników sądów. Do dotychczasowego warunku zamieszkiwania lub zatrudnienia w miejscu kandydowania, co najmniej od roku dodano możliwość kandydowania w przypadku prowadzenia w miejscu kandydowania działalności gospodarczej. Kolejne zmiany wprowadzają nakaz adresowany do radnych gminy, by do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy wybierali osoby wykazujące się szczególną znajomością spraw pracowniczych Poszerzono katalog osób, które podlegają wyłączeniu, jako kandydaci na ławników np. radnych powiatu i województwa. Dotychczas zakaz kandydowania dotyczy jedynie radnych gminy, która dokonuje wyboru ławników.
Zgłoszenia kandydatów na ławników
Nowe uregulowanie mają na celu doprecyzowanie osób uprawnionych do zgłaszania kandydatów na ławników. Przyjęto ogólną formułę, zgodnie, z którą uprawnienie do zgłoszenia kandydatów na ławników przysługuje obok prezesów sądów i obywateli również stowarzyszeniom i innym organizacjom społecznym i zawodowym oraz co najmniej 50 obywatelom (aktualnie - 25 obywatelom) mającym czynne prawo wyborcze, zamieszkującym stale na terenie gminy dokonującej wyboru. Utrzymano dotychczasowe zastrzeżenie, iż podmiotami tymi nie mogą być partie polityczne;
- Szczegółowego określenia dokumentów załączanych do karty zgłoszenia kandydata na ławnika (doprecyzowanie wymogów formalnych dotyczących dokumentów załączanych do zgłoszenia kandydata na ławnika, w tym w szczególności dotyczące daty wystawienia informacji z Krajowego Rejestru Karnego dotyczącej osoby kandydata, podmiotu uprawnionego do wystawienia zaświadczenia lekarskiego i daty jego wydania oraz zakresu oświadczeń składanych przez kandydata).
Kandydaci sprawdzani przez policję
Projektowany przepis art. 162 par. 7 przywraca obowiązek sprawdzania kandydatów na ławników przez policję. Rady gmin mają zasięgać informacji o ławnikach od komendanta wojewódzkiego (stołecznego) policji na zasadach określonych dla informacji o kandydacie do objęcia stanowiska sędziego. Jest to uzasadnione w szczególności przepisami art. 4 par. 2 i art. 58 ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, przewidującymi równe prawa ławników i sędziów zawodowych przy rozstrzyganiu spraw oraz orzekanie przez osoby o zweryfikowanej nienagannej postawie etycznej;
Zasady i tryb odwoływania
Proponuje się, by wniosek o odwołanie ławnika był przesyłany radzie gminy przez prezesa sądu wraz z opiniami kolegium sądu i rady ławniczej. Ponadto projektowane regulacje zapewniają ławnikowi możliwość udziału i przedstawienia własnego stanowiska w posiedzeniu właściwej komisji i w sesji rady gminy, na których taki wniosek będzie opiniowany i rozpoznawany. Regulacje te służyć będą uniemożliwieniu wywarcia nacisku na orzekającego ławnika, co w konsekwencji naruszałoby zasadę niezawisłości i zagrażało prawom stron np. do sprawiedliwego procesu i rozpoznania sprawy przez niezawisły sąd. Kwestia ta nie jest dotychczas uregulowana. Ponadto rozszerzono przypadki niepowoływania ławnika do pełnienia obowiązków o przypadek, gdy wszczęto wobec ławnika postępowanie o odwołanie - do czasu powzięcia przez radę gminy uchwały w przedmiocie odwołania. Powyższe regulacje stworzą gwarancje obiektywnej oceny zaistniałej sytuacji wymagającej odwołania ławnika lub odsunięcia od prowadzenia sprawy;
Ustalanie rekompensaty za pracę w sądzie
Doprecyzowano pojęcie, czas wykonywania czynności w sądzie" poprzez enumeratywne ich określenie, tj. branie udziału w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie (składu orzekającego) nad wyrokiem, sporządzenie uzasadnienia oraz uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej ławników wybranych do niej. Za te czynności ławnik będzie otrzymywał rekompensatę pieniężną. Powyższe pojęcie budziło dotychczas wątpliwości, w związku z tym, że przepis w dotychczasowym brzmieniu nie wyszczególniał czynności ławnika, przez co powstawały rozbieżności przy jego interpretacji.
Klauzula wykonalności
Minister sprawiedliwości będzie mógł, w drodze rozporządzenia, przekazać jednemu sądowi rejonowemu rozpoznawanie wniosków o nadanie klauzuli wykonalności decyzjom wydanym przez Radę, Komisję Europejską, Europejski Bank Centralny, Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego oraz wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskich z właściwości innych sądów rejonowych. Obecnie klauzulę wykonalności nadaje takim decyzjom sąd rejonowy ogólnej właściwości dłużnika, zgodnie z art. 781 par. 2 k.p.c.
Zmiana ta umożliwi ministrowi sprawiedliwości przekazanie tych spraw - należących do właściwości różnych sądów rejonowych - do rozpoznania jednemu sądowi rejonowemu właściwemu dla całego terytorium kraju. Zmiana ta ułatwi kontakty pomiędzy sądem a Komisją Europejską i innymi wyżej wymienionymi instytucjami europejskimi oraz pozwoli na sprawniejsze rozwiązywanie problemów praktycznych.