Rząd chce walczyć z nadużyciami w procesie cywilnym

Na stronach i uczestnikach postępowania spoczywać będzie ciężar dokonywania czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami. Naruszenie tego ciężaru będzie sankcjonowane głównie w sferze odpowiedzialności za koszty postępowania. W grę wchodzi także uwzględnienie takiego naruszenia przy ocenie zachowania stron w kontekście spóźnionego przedstawienia materiału procesowego.

Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw, który wprowadza istotne zmiany w procedurze cywilnej. Jednym z kluczowych celów projektu jest walka z nadużywaniem uprawnień procesowych przez strony. Projekt przesłano celem rozpatrzenia na posiedzeniu Stałego Komitetu Rady Ministrów.
Autorzy projektu nowelizacji przypominają, że także na stronach i uczestnikach postępowania powinna spoczywać powinność przyczyniania się do zapewnienia sprawnego i szybkiego przebiegu postępowania. Powinność tę w nauce określa się mianem ciężaru wspierania procesu (postępowania). Projekt zakłada wprowadzenie regulacji przewidującej taki ciężar w nowym art. 6 § 2 k.p.c., w świetle którego strony i uczestnicy postępowania obowiązani będą przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zwłoki, aby postępowanie mogło być przeprowadzone sprawnie i szybko.
W projekcie przyjęto założenie, że konieczne jest wprowadzenie regulacji, które skłaniać będą strony do przytaczania okoliczności faktycznych i powoływania dowodów we właściwym czasie. Celowi temu służyć mają rozwiązania proponowane w art. 207 i art. 217 k.p.c. w nowym brzmieniu, stanowiące rozwinięcie koncepcji ciężaru wspierania postępowania przez strony i uczestników postępowania.
Ogólniejsze znaczenie ma art. 217 k.p.c. w nowym brzmieniu. Utrzymuje on zasadę, że strony mogą prezentować materiał procesowy do zamknięcia rozprawy (§ 1), ale jednocześnie przewiduje, że sąd pomijać będzie spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swej winy lub uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo wystąpią inne wyjątkowe okoliczności (§ 2). W ten sposób ustanowiony zostanie tzw. system dyskrecjonalnej władzy sędziego jako zasadnicza metoda koncentracji materiału procesowego prezentowanego przez strony. Projektodawcy podkreślają, że nie jest to system prekluzji, gdyż wykluczenie spóźnionych przytoczeń nie następuje z mocy prawa, lecz na mocy decyzji sądu. Od oceny sądu zależeć będzie, czy strona powołała twierdzenia lub dowód we właściwym czasie, czy też uczyniła to zbyt późno. Ocena ta powinna być uwarunkowana tym, czy strona mogła i z uwagi na naturalny bieg procesu powinna była powołać twierdzenie lub dowód wcześniej ze względu na jego łączność z materiałem poprzednio zaprezentowanym. Ustalenie, że doszło do opóźnienia w prezentacji twierdzenia lub dowodu, obligować będzie sąd do jego pominięcia, z wyjątkiem trzech sytuacji, tj. gdy strona wykaże, że nie ponosi winy w opóźnieniu, gdy uwzględnienie spóźnionych twierdzeń lub dowodów nie spowoduje zwłoki w postępowaniu oraz gdy wystąpią inne wyjątkowe okoliczności.
W nowym art. 217 § 3 k.p.c., wzorem art. 217 § 2 k.p.c. w brzmieniu dotychczasowym, utrzymana zostanie regulacja mająca przeciwdziałać przewlekaniu postępowania przez strony. Regulacja ta – inaczej niż dotąd – rozciągać się jednak będzie nie tylko na powoływanie dowodów, ale także prezentację twierdzeń co do okoliczności faktycznych.
Reguły, które wynikają z art. 217 § 2 k.p.c. w projektowanym brzmieniu, mają obowiązywać także w stosunku do sytuacji, w której strona nie powołała pewnych twierdzeń w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym. Przewiduje to nowy art. 207 § 5 k.p.c., zgodnie z którym sąd pomijać będzie spóźnione twierdzenia i dowody, chyba że strona nie zgłosiła ich w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym bez swej winy lub uwzględnienie spóźnionych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo wystąpią inne wyjątkowe okoliczności. W tym wypadku od oceny sądu zależeć będzie to, czy strona mogła i powinna była powołać twierdzenia i dowody w pozwie, odpowiedzi na pozew lub dalszym piśmie przygotowawczym. W razie pozytywnego ustalenia w tym zakresie sąd będzie zobligowany do pominięcia spóźnionych twierdzeń i dowodów, z wyjątkiem trzech sytuacji, analogicznych do tych, które przewiduje art. 217 § 2 k.p.c. w projektowanym brzmieniu.
Projekt utrzymuje zasadę fakultatywności odpowiedzi na pozew (art. 207 § 1 k.p.c.). Możliwość zarządzenia przez przewodniczącego wniesienia odpowiedzi na pozew nie będzie jednak ograniczona do spraw zawiłych lub rozrachunkowych, lecz będzie istniała w każdej sprawie (nowe brzmienie art. 207 § 2 k.p.c.). Odpowiedź na pozew złożona z naruszeniem art. 207 § 2 k.p.c. w nowym brzmieniu podlegać będzie zwrotowi (nowy art. 207 § 7 k.p.c.).
Projekt przesądza, że dalsze pisma przygotowawcze (inne niż odpowiedź na pozew) składane mogą być tylko wtedy, gdy zadecyduje o tym przewodniczący lub (w toku sprawy) sąd (nowe brzmienie art. 207 § 3 k.p.c.), a pismo przygotowawcze złożone z naruszeniem tej reguły podlegać będzie zwrotowi (nowy art. 207 § 7 k.p.c.). Zwrot odpowiedzi na pozew lub pisma przygotowawczego nie będzie wykluczać prezentowania twierdzeń i dowodów przez stronę na rozprawie z zachowaniem reguł wynikających z art. 217 k.p.c.
Przewodniczący, a w toku sprawy sąd, będą także mogli przed podjęciem decyzji co do wymiany pism przygotowawczych wysłuchać strony na posiedzeniu niejawnym (nowy art. 207 § 4 k.p.c.).
Projekt przewiduje także, że pismo przygotowawcze może obejmować wskazanie przez stronę podstawy prawnej jej żądań lub wniosków (nowe brzmienie art. 127 k.p.c.). Zabieg ten zmierza do tego, aby działanie nowej regulacji zawartej w art. 207 § 3 i § 7 k.p.c. rozciągnąć także na takie pisma przygotowawcze, które będą obejmować wywody prawne stron lub będą nawet ograniczone do takich wywodów.
Nowe rozwiązanie wykluczać będzie składanie przez strony jakichkolwiek pism, obejmujących swoją treścią którykolwiek z elementów, o których mowa w art. 127 k.p.c. (z wyjątkiem wniosku dowodowego), pod pozorem, że chodzi o inne pismo procesowe niż pismo przygotowawcze.
Projekt rozbudowuje obowiązki sądu w zakresie udzielania pouczeń. W związku z tym pozostaje nowy art. 207 § 6 k.p.c., nowy § 21 w art. 210 k.p.c. oraz nowe brzmienie art. 491 § 3 i art. 502 § 2 k.p.c. Ponadto według projektu pouczenia udzielane w trakcie rozprawy powinny zostać wpisane do protokołu (nowe brzmienie art. 158 § 2 k.p.c.).

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line
Źródło: www.ms.gov.pl, stan z dnia 23 lutego 2011 r.