Planowany nowy akt prawny ma być zatytułowany Prawo o prokuraturze, na wzór innych ustaw odnoszących się do wymiaru sprawiedliwości, np. Prawa o ustroju sądów powszechnych czy Prawa o adwokaturze. Projektowane przepisy mają zastąpić dotychczasową - pochodzącą z 1985 r. i wielokrotnie nowelizowaną - ustawę o prokuraturze. Zmiany miałyby wejść w życie od początku 2014 r.

Minister sprawiedliwości Jarosław Gowin poinformował na czwartkowej konferencji prasowej, że głównymi kierunkami przy opracowaniu projektu były: utrzymanie niezależności prokuratury, zwiększenie kompetencji prokuratora generalnego, zwiększenie transparentności działań prokuratury i włączenie prokuratury wojskowej do cywilnej.

Minister podkreślił, że resort chce w nowych przepisach utrzymać niezależność prokuratury, wprowadzoną w 2010 r. poprzez rozdzielenie funkcji ministra sprawiedliwości od prokuratora generalnego. "To rozwiązanie sprawdziło się" - powiedział Gowin.

Równocześnie - jak zaznaczył minister - zwiększeniu ulegną uprawnienia prokuratora generalnego, w tym m.in. kadrowe. "Niezależna prokuratura będzie funkcjonować dobrze, jeśli na jej czele stać będzie osoba mająca szerokie kompetencje" - zaznaczył minister.

"Projekt jest gotowy. Początkowo uważaliśmy, że wystarczy dosyć szeroka nowelizacja. Stopniowo, w toku debaty publicznej i nowych faktów stawiających pod znakiem zapytania sprawność funkcjonowania prokuratury, rodziło się przekonanie, że potrzebna jest całkiem nowa ustawa" - powiedział Gowin. Minister dodał, że rząd zobowiązał MS do opracowania zamiast nowelizacji projektu nowej ustawy w pierwszej połowie września.

Wiele z elementów zawartych w przedstawionym w czwartek projekcie zawierał już konsultowany w pierwszej połowie roku projekt nowelizacji przepisów o prokuraturze. W propozycji Prawa o prokuraturze zachowany został m.in. obowiązek składania przez prokuratora generalnego corocznego sprawozdania nie tylko premierowi, ale także Sejmowi. Nad tym sprawozdaniem ma toczyć się później debata.

Przewidziano też wprowadzenie przepisów, które zobowiązywałyby ministra sprawiedliwości do opracowania - w porozumieniu z MSW - założeń zasadniczych kierunków polityki karnej, które następnie - po zaopiniowaniu przez PG - byłyby przyjmowane przez rząd. Określone przez rząd kierunki nie byłyby wiążące dla PG, ale prokurator generalny, składając coroczne sprawozdanie z działalności prokuratury, odnosiłby się do przyjętych przez rząd kierunków.

Zaplanowano także m.in. likwidację prokuratur wojskowych i włączenie ich struktur do prokuratur powszechnych. W prokuraturach pozostaliby prokuratorzy, którzy byliby jednocześnie zawodowo czynnymi żołnierzami delegowanymi poza struktury MON. Pion śledczy i lustracyjny IPN objąć ma reorganizacja wiążąca się z racjonalizacją zatrudnienia.

We wrześniu zdecydowano o dodaniu do projektu nowej ustawy "kilku kolejnych elementów", których nie było we wcześniej planowanej nowelizacji. Już wówczas MS informowało, że chodzi m.in. o likwidację Krajowej Rady Prokuratury.

"Skoro prokurator generalny ponosi odpowiedzialność i ma uwiarygodnić działanie instytucji mu podległej przed obywatelami, musi mieć możliwość skutecznego zarządzania. Chcemy zlikwidować dwuwładzę w prokuraturze" - mówił w czwartek wiceminister sprawiedliwości Michał Królikowski.

Jak zaznaczył, KRP jest "instrumentem dobrym, ale tylko wtedy, gdy funkcja prokuratora generalnego sprowadza się do koordynacji działań niezależnych prokuratorów i szefów jednostek". "Jeżeli prokurator generalny ma wziąć odpowiedzialność przed obywatelami, musi mieć większe uprawnienia w zakresie zarządzania kadrami, powoływania prokuratorów, realizacji zadań; stąd musi nastąpić przeniesienie części kompetencji z KRP na prokuratora generalnego" - powiedział wiceminister.

Ponadto nowym organem samorządowym na poziomie centralnym miałoby być Zgromadzenie Ogólne Prokuratorów Prokuratury Generalnej i Prokuratorów Apelacyjnych jako ciało opiniujące, w szczególności wydające zgodę na odwołanie szefów jednostek. Zgromadzenie to - na cztery miesiące przed upływem kadencji przez obecnego szefa prokuratury - miałoby proponować jednego z kandydatów na nowego prokuratora generalnego. Obecnie uprawnienie zaproponowania jednego z kandydatów ma KRP.

Projekt przewiduje także wprowadzenie "obowiązkowego referatu oskarżycielskiego" dla każdego prokuratora z wyłączeniem prokuratorów PG i delegowanych do MS. "Szalenie istotne jest wprowadzenie zasady, że każdy prokurator ma referat oskarżycielski, czyli prowadzi jakąś sprawę i występuje w niej przed sądem" - mówił Królikowski.

W projekcie proponuje się jednocześnie powołanie centralnej bazy opinii prawnych prowadzonej przez prokuratora generalnego i zapewniającej stały dostęp wszystkich prokuratorów, asesorów i asystentów prokuratury do opinii prawnych wydawanych przez prokuratorów nadrzędnych w całym kraju.

Celem nowej ustawy ma być też - jak informuje MS - "głęboka, wewnętrzna reorganizacja prokuratury" i zniwelowanie dysproporcji w obciążeniu poszczególnych prokuratorów. Według przedstawionych przez resort danych w prokuraturach okręgowych rejestrowane jest rocznie około sześć tys. spraw, gdy w prokuraturach rejonowych ponad milion. Dlatego, według planów, w prokuraturach okręgowych mają być prowadzone także sprawy o oszustwo w stosunku do mienia znacznej wartości, nadużycie zaufania w obrocie gospodarczym, przestępstwo prania brudnych pieniędzy, utrudnianie dochodzenia roszczeń, pozornego bankructwa oraz wyrządzenie szkody poprzez prowadzenie nierzetelnej dokumentacji działalności gospodarczej.

Zmiany mają dotyczyć także m.in. postępowań dyscyplinarnych wobec prokuratorów - w drugiej instancji postępowania dyscyplinarne mają przeprowadzić sądy powszechne. Projekt wprowadza także większą odpowiedzialność prokuratora za podejmowane decyzje oraz prawo do uchylania lub zmieniania decyzji prokuratora przez prokuratora nadrzędnego z obowiązkiem przejęcia sprawy do prowadzenia.

Jednocześnie MS przedstawiło projekt kolejnej z ustaw - zawierającej przepisy wprowadzające Prawo o prokuraturze. Ustawa ta ma modyfikować kilkanaście aktów prawnych, które zawierają odniesienia do przepisów o prokuraturze i dostosowywać je do nowych uregulowań.

Marcin Jabłoński (PAP)

mja/ bpi/ pru/ bno/ gma/